با تصمیم مجلس، ایران آژانس را کنار گذاشت، اما هنوز پشت درهای ان‌پی‌تی ایستاده است
تهران بازی نظارت را از نو می‌نویسد؟
در پی حملات نظامی و خرابکارانه اخیر رژیم اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، از جمله سایت‌های حساس فردو، نطنز و اصفهان، که به خسارات و تهدید امنیت ملی کشور انجامید، تهران با واکنشی استراتژیک، تصمیم به تعلیق همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفت.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در پی حملات نظامی و خرابکارانه اخیر رژیم اسرائیل و آمریکا به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران، از جمله سایت‌های حساس فردو، نطنز و اصفهان، که به خسارات و تهدید امنیت ملی کشور انجامید، تهران با واکنشی استراتژیک، تصمیم به تعلیق همکاری‌های خود با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی گرفت. این حملات که زیر سایه سکوت و حمایت تلویحی کشورهای غربی انجام شد، نه‌تنها نقض آشکار حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری اسلامی ایران است، بلکه به‌وضوح نشان داد سازوکارهای نظارتی فعلی نتوانسته‌اند امنیت مراکز حیاتی هسته‌ای را تضمین کنند. در این زمینه حساس، تعلیق همکاری با آژانس، قرار است پیام روشن مقاومت و دفاع از حقوق مشروع هسته‌ای ایران را به جهانیان مخابره کند؛ هرچند ممکن است تبعاتی در پی داشته باشد اما ایران مانند گذشته فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای خود را ادامه خواهد داد و فعلا تصمیمی بر خروج از ان‌پی‌تی هم گرفته نشده است.
البته درحالی‌که در داخل ایران، تصمیم تعلیق همکاری با آژانس با حمایت گسترده نمایندگان مجلس و بخش‌هایی از افکار عمومی همراه بود که آن را پاسخ مناسبی به حملات نظامی و سیاست فشار غرب می‌دانند، اما برخی تحلیلگران و فعالان سیاسی، این تصمیم را پرخطر و بدون برنامه‌ریزی دقیق ارزیابی می‌کنند. در فضای احساسی پایان جنگ تحمیلی ۱۲روزه، صبح دیروز نمایندگان مجلس به طرح تعلیق همکاری با آژانس، «طرحی که ماحصل تلاش جریان تندرو مجلس که جزء دسته مخالفان مذاکرات هسته‌ای هم هستند»، رأی مثبت دادند. براساس این طرح دولت ملزم می‌شود تا بازرسی‌ها، نصب دوربین‌های پادمانی و ارائه هرگونه گزارش به آژانس را تا تضمین کامل امنیت مراکز هسته‌ای و رعایت حقوق ایران براساس ماده ۴ ان‌پی‌تی متوقف کند. این اقدام واکنشی منطقی به اقدامات تجاوزکارانه و نقض حاکمیت ملی است. همچنین، پیش‌بینی مجازات‌های قانونی برای ممانعت از اجرای این طرح، آخرین تلاش برای توقف همکاری با آژانس بین‌المللی هسته‌ای خواهد بود.
طرح پایداری‌ها و همراهی اکثریت مجلس
علی خضریان، نماینده جریان پایداری در مجلس و از پیشنهاددهندگان طرح، در زمان رسیدگی به این طرح گفت: به‌خوبی می‌دانید که موضوع حق فعالیت صلح‌آمیز جمهوری اسلامی ایران از سوی دشمنان این کشور، رژیم صهیونیستی، آمریکای جنایتکار و کشورهای غربی مورد تعرض قرار گرفت. از سوی دیگر ارتباط و همکاری سازمان انرژی اتمی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در طول این سال‌ها با ارتباطات حتی بیش از پادمان در برهه‌ای از تاریخ اثبات کرد که ما دنبال فعالیت صلح‌آمیز هسته‌ای هستیم و هیچ انحرافی از اقدامات مبتنی بر پادمان انجام نداده‌ایم اما آژانس، مدیرکل آژانس و شورای حکام آژانس با ارائه گزارش‌های غلط، خلاف واقع و رفتار سیاسی به‌جای رفتار فنی، تلاش کردند این حق هسته‌ای ما را مورد تعرض خود قرار دهند. سیدمحمود نبویان، دیگر نماینده تندرو مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی، با بیان اینکه «موضوع این طرح خروج جمهوری اسلامی ایران از معاهده ان‌پی‌تی نیست»، تأکید کرد: ما به این معاهده مقید بوده و به دنیا نیز اعلام کرده‌ایم همه فعالیت‌های هسته‌ای ما صلح‌آمیز بوده و هست؛ بنابراین در این طرح موضوع همکاری با آژانس مطرح است، به این معنا که نصب هرگونه دوربین پادمانی و فراپادمانی در کشورمان ممنوع خواهد شد. او در ادامه تصریح کرد: همچنین ورود هرگونه بازرس اعم از رئیس، مرئوس، مدیرکل یا مأمور به کشور ممنوع خواهد شد.
علی نیکزاد هم گفت: گروسی باید از خود خجالت بکشد که وقتی در ایران به سر می‌برد، یک چیز می‌گوید اما وقتی به آژانس بازمی‌گردد، آن کار دیگر می‌کند. او افزود: گروسی دروغ گفته و اکنون نزد افکار عمومی دنیا باید شرمنده باشد. در نهایت طرح به رأی گذاشته و تصویب شد تا در فضای احساسی شاهد تصویب قانونی باشیم که هنوز از میزان کارایی آن مطمن نیستیم.
نمی‌توان تنها تکالیف را پذیرفت و از حقوق محروم ماند
البته در واکنش به این تصمیم مجلس، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با اشاره به سطح بی‌سابقه نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر تأسیسات هسته‌ای کشور، گفت: ایران تنها سه درصد از فعالیت‌های هسته‌ای صلح‌آمیز جهانی را به خود اختصاص داده، اما بیش از ۲۳ درصد از بازرسی‌های آژانس در ایران انجام می‌شود. به گفته او، این سطح از شفافیت نشان می‌دهد که انحراف به سمت فعالیت‌های تسلیحاتی عملا ممکن نیست.
او گفت: شرایط به طور درخور توجهی تغییر کرده و صورت‌مسئله به نوعی دگرگون شده است، اما حقوق ایران براساس معاهده منع گسترش تسلیحات هسته‌ای (ان‌پی‌تی) همچنان بدون تغییر باقی مانده است. اگر قرار است به عنوان عضوی از این معاهده در آن باقی بمانیم، نمی‌توان تنها تکالیف آن را پذیرفت و از حقوق مندرج در آن محروم ماند. او اظهارات مارکو روبیو، سناتور آمریکایی، درباره «بازی‌دادن» غرب از سوی ایران را گمراه‌کننده خواند و گفت: «واقعیت این است که طرف آمریکایی از ابتدا به روند دیپلماتیک پایبند نبود. تاریخ ثبت خواهد کرد که منطق ایران در مذاکرات بر دروغ‌پردازی‌های طرف مقابل غلبه یافت». بقایی در پایان تصریح کرد: «پس از آنکه مسیر گفت‌وگو به نتیجه نرسید، آنها طرف نیابتی خود در منطقه را تشویق کردند تا به تأسیسات ما حمله کند. این اقدام، نیت واقعی‌شان را روشن کرد».
واکنش‌های بین‌المللی
واکنش‌ها به این تصمیم حکایت از دوگانگی سیاست‌های جهانی دارد. رافائل گروسی، مدیرکل آژانس، ضمن انتقاد شدید، توقف بازرسی‌ها را غیرقابل پذیرش دانست و خواهان بازگشت فوری بازرسان شد. این موضع، بار دیگر ماهیت سیاسی و فشارآورانه آژانس را عیان کرد؛ نهادی که بنا به انتقاد نمایندگان مجلس، تبدیل به ابزار فشار غرب علیه ایران شده است. در مقابل، روسیه به نمایندگی از قدرت‌های بزرگ، تصمیم ایران را نگران‌کننده خواند و بر رصد اوضاع تأکید کرد؛ اظهارنظری که ضمن نشان‌دادن حساسیت موضوع، مؤید جایگاه ایران به عنوان بازیگری مهم در معادلات منطقه‌ای و بین‌المللی است.
از سوی دیگر، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در گفت‌وگو با الجزیره «مصوبه تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را نمایانگر اراده مردم و پاسخی به حملات غیرقانونی علیه ایران دانست». به هر حال تعلیق همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، نه یک عقب‌نشینی، بلکه گامی استراتژیک در راستای حفظ منافع ملی و صیانت از حقوق مسلم هسته‌ای ایران تعبیر می‌شود. این تصمیم، قرار است پیام روشنی به جهان ارسال کند؛ مبنی بر اینکه ایران، همچنان که قدرت هسته‌ای خود را توسعه می‌دهد، بر حاکمیت و امنیت مراکز هسته‌ای‌اش پای می‌فشارد و از حقوق قانونی‌اش کوتاه نخواهد آمد. در برابر سیاست‌های دوگانه و فشارهای سیاسی، جمهوری اسلامی ایران با نگاهی عمیق به فرهنگ مقاومت و عدالت، مسیر خود را با جسارت و هوشمندی ادامه می‌دهد، اما تعلیق همکاری با آژانس، در شرایطی که ایران خواهان توسعه فناوری هسته‌ای خود است و هم‌زمان تحت فشارهای بین‌المللی است، وضعیت نامشخصی ایجاد کرده است. اگرچه این اقدام در کوتاه‌مدت می‌تواند به عنوان اهرم فشاری برای مذاکره بهتر عمل کند، اما ریسک‌های بلندمدت آن نیز قابل چشم‌پوشی نیست.
ایران برای حفظ حقوق هسته‌ای خود نیازمند تعامل سازنده و هم‌زمان حفظ امنیت تأسیسات است، ولی تعلیق همکاری ممکن است این تعادل ظریف را بر هم بزند. اگر تهران نتواند امنیت تأسیسات را تضمین کند یا در آینده زمینه بازگشت به همکاری را فراهم نکند، احتمال آنکه کشور در انزوا قرار گیرد و پروژه هسته‌ای با مشکلات فنی و سیاسی جدی مواجه شود، افزایش می‌یابد. درنهایت این تصمیم با مجموعه‌ای از پرسش‌ها و چالش‌ها همراه است. پیامدهای بین‌المللی این اقدام می‌تواند محدودیت‌های اقتصادی و سیاسی را تشدید کند و در حوزه فنی نیز نیازمند مدیریت دقیق و توانمندی‌های داخلی فراوان است. با توجه به اهمیت برنامه هسته‌ای برای ایران و پیچیدگی روابط بین‌المللی، تعلیق همکاری باید به دقت مدیریت شود تا به بن‌بستی جدید تبدیل نشود و فرصت‌هایی برای دیپلماسی و تعامل سازنده باقی بماند.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
