راه سبز توسعه

گلناز روستایی: چندی پیش این شانس را داشتم که کتاب انرژی‌ پایدار: راهنمای جامع، اثر فیزیک‌دان خوش‌ذوق، ریچارد دانلپ را بخوانم. دانلپ نویسنده باهوش و خوش‌قلمی است که خواندن کتابش دید وسیعی به افراد درگیر حوزه انرژی، از مدیریت شهری گرفته تا محاسبات نظری، می‌دهد. در این نوشته کوتاه می‌خواهم کمی از این کتاب بگویم و به جامعه دانشگاهی و صنعتی خواندنش را پیشنهاد کنم. هم‌زمان با دست‌وپنجه نرم کردن جهان با چالش‌های تغییرات اقلیمی، امنیت انرژی و تخریب محیط‌ زیست،‌ نیاز به راه‌حل‌های انرژی پایدار بیش از هر زمان دیگری ضروری شده است. ریچارد دانلپ در کتاب خود با نام انرژی‌های پایدار، راهنمای آسان‌ فهمی از مسائل درهم‌تنیده با انرژی همچون تولید، مصرف، پایداری، بهینگی و الگوها را ارائه می‌دهد. و نکته مهمی که می‌خواهم در آغاز تأکید کنم این است که کتاب برای جامعه ایران بسیار آموزنده است. کتاب دانلپ منبعی به‌روز است و برای اهل مطالعه که دغدغه انرژی را دارند، پیچیدگی‌های موضوعات انرژی و چشم‌انداز آن را آسان می‌کند. ناگفته پیداست که مسئله انرژی در حال حاضر جزو دو مشکل اول کشور و حتی نخستین مشکل معنادار آن است. دانلپ با تخصص و قلم روانی که دارد تحلیلی عینی از منابع گوناگون انرژی، از جمله سوخت‌های فسیلی،‌ انرژی‌های تجدیدپذیر مانند آب و باد و خورشید و انرژی هسته‌ای نام می‌برد و هریک را در فصلی جداگانه با تمام معایب و مزایا برمی‌شمارد. نقاط قوت کتاب توانایی آن در سه چیز است: اول اینکه یک تصویر بزرگ‌مقیاس خوب از انرژی و چالش‌های آن در جهان امروز ارائه می‌دهد. داشتن تصویر بزرگ‌مقیاس در حد و اندازه ایران و چه جهان برای یافتن راه‌حل بهینه امری ضروری است. دوم اینکه مفاهیمی را که در کتب دیگر با محاسبات سخت توضیح می‌دهند، دانلپ خیلی نرم و شیوا گفته است. اساسا دانلپ نویسنده‌ای است که هنر گزیده‌نویسی و روان‌گویی بالایی دارد. سومین خوبی کتاب دانلپ مثال‌ها و مطالعات موردی زیاد است. او کتاب را صرفا از منظر نظری ننوشته، بلکه مثال‌هایی از دنیای واقعی و پروژه‌های واقعی ارائه کرده تا خواننده هم بهتر یاد بگیرد و هم اگر درگیر پروژه‌ای است، تصویری درست به دست آورد. دانلپ در سراسر کتاب بر اهمیت یک رویکرد جامع به سیاست انرژی تأکید می‌کند. رویکردی که نه‌فقط جنبه‌های فنی و اقتصادی تولید انرژی را شامل می‌شود، بلکه پیامدهای اجتماعی و زیست‌محیطی را هم در بر می‌گیرد. او استدلال می‌کند که آینده‌ای پایدار در حوزه انرژی، نیازمند تحول اساسی در سیستم‌های انرژی و سیاست‌گذاری‌های انرژی است. مثلا سرمایه‌گذاری‌ها در فناوری‌های انرژی‌های تجدیدپذیر و اقدامات لازم برای افزایش بهره‌وری و نوسازی‌ها. با توجه به وضع موجود کشورمان، کافی‌ است یک بار دیگر به آنچه دانلپ گفته بیندیشم تا ضرورت گفته‌هایش را دریابیم. یکی از مواردی که دانلپ به‌خوبی نشان می‌دهد، نقش دولت‌ها در کشورها، هماهنگی‌های میان کشورها و در نهایت سازمان‌های بین‌المللی است که می‌تواند در حل بحران‌های انرژی و خلق فرصت‌ها بسیار مؤثر باشد. به زبان ساده، دانلپ می‌خواهد نشان دهد بحران انرژی در جهان کنونی که هم فرصت در دل خود دارد و هم تهدید، مسئله‌ای چندوجهی است که به‌ صرف داشتن دانش فنی و علمی حل نمی‌شود؛ بلکه نیازمند آحاد جامعه و نقش دولت‌ها و نهادها هستیم. همین موضوع در وضعیت انرژی کشور خودمان هم بسیار پررنگ است که حل مسائل نیازمند همکاری مردم، تغییر قوانین و سرمایه‌گذاری دولت است.