مناسب‌سازی شهر برای افراد کم‌توان جسمی و حرکتی
فضاهای شهری به‌عنوان بستر زندگی و فعالیت شهروندان، بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی افراد برقرار می‌کنند. این فضاها با توجه به ویژگی افراد و گروه‌های سنی، جنسی، اجتماعی و... باید محیطی امن، سالم، پایدار و جذاب برای شهروندان باشند و نیازهای مختلف تمام گروه‌های اجتماعی را به شیوه‌ای مناسب پاسخ دهند.
سمیه پورباقر-پژوهشگر فرادکتری معماری: فضاهای شهری به‌عنوان بستر زندگی و فعالیت شهروندان، بیشترین ارتباط را با مردم و محیط زندگی افراد برقرار می‌کنند. این فضاها با توجه به ویژگی افراد و گروه‌های سنی، جنسی، اجتماعی و... باید محیطی امن، سالم، پایدار و جذاب برای شهروندان باشند و نیازهای مختلف تمام گروه‌های اجتماعی را به شیوه‌ای مناسب پاسخ دهند. بی‌توجهی به نیازهای اصلی و اساسی انسان‌ها، ادراکات و رفتارهای آنها در زندگی روزمره و همچنین در نظر نگرفتن شرایط جسمانی و روانی همه اقشار و سنین جامعه و بسیاری از مسائل اساسی از این قبیل در طراحی و برنامه‌ریزی فضاهای شهری، سبب ایجاد فضاهایی نامناسب، آسیب‌پذیر و مشکل‌دار شده و این در مقابله با برابری حقوق شهروندی است. از سوی دیگر، انزوای فیزیکی و اجتماعی حاصل از این وضعیت، آسیب‌های بعدی را همراه خواهد داشت.
این در حالی است که افراد کم‌توان جسمی و حرکتی بخش درخور توجهی از جمعیت هر جامعه‌ای را تشکیل می‌دهند و نباید حق حیات طبیعی و اجتماعی از آنها سلب شود. طبق مطالعات و آمار ارائه‌شده، شایع‌ترین علت مرگ‌و‌میر در سالمندان و افراد کم‌توان جسمی و حرکتی، زمین‌خوردن آنها‌ست. سالمندان به علت تغییرات جسمی و حرکتی ناشی از کهولت سن بیشتر در معرض حوادث خانگی و خیابانی قرار می‌گیرند و بیشترین قربانیان حوادث مختلف هستند. همان‌گونه که امروزه در سطح شهرها مشاهده می‌شود، فضاهای شهری از معابر و پیادهراهها تا دسترسی افراد به داخل ساختمان‌ها و مراکز آموزشی، اداری، تجاری، مراکز درمانی، پاراکلینیک‌ها، بیمارستان‌ها و... جهت دسترسی‌پذیری راحت و آسان و بدون دلهره، اضطراب و نگرانی افراد مناسب‌سازی نشده است. بنابراین مناسب‌سازی فضاهای شهری برای استفاده تمام افراد جامعه، به‌خصوص افراد کم‌توان جسمی و حرکتی، اهمیت ویژه‌ای دارد.
با مناسب‌سازی فضاهای شهری و پیادهراهها، فرهنگ پیاده‌روی به‌جای استفاده از اتومبیل برای مسیرهای کوتاه شهری نیز قابلیت اجرائی می‌یابد که فواید آتی آن کاهش استفاده از سوخت و حصول هوای پاک است. با استناد به ماده یک آیین‌نامه «ضوابط و مقررات شهرسازی و معماری برای افراد معلول» که مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران است، مناسب‌سازی به معنای اصلاح محیط و تدارک وسایل حمل‌ونقل است به‌طوری که افراد معلول قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط پیرامون خود اعم از اماکن عمومی حرکت کنند و از تسهیلات محیطی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی با حفظ استقلال فردی لازم بهره‌‌مند شوند. مناسب‌سازی فضاهای شهری عبارت است از فراهم‌کردن زمینه و امکان استفاده یکسان تمام افراد جامعه از امکانات موجود با هر شرایط روحی و جسمی و مطابق با نیاز آن افراد، اعم از رفاهی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و منابع طبیعی.
یعنی فضاهای شهری بدون مانع و دسترس‌پذیر برای همه افراد جامعه طراحی و اجرا شوند. متأسفانه بعضا در مواردی نیز مشاهده می‌شود که فضاهای شهری، به‌خصوص معابر، نه‌تنها برای افراد کم‌توان بلکه برای افراد سلامت و بدون محدودیت حرکتی نیز قابل استفاده مناسب نیست. فضاهای شهری باید به‌گونه‌ای طراحی و اجرا شوند که تمام جامعه قادر باشند آزادانه و بدون خطر در محیط‌های خود اعم از ساختمان‌ها، اماکن عمومی و معابر شهری تردد کنند و از تمام حقوق اجتماعی خود برخوردار شوند. مناسب‌سازی فضاهای شهری در موارد متعددی دارای راهکارهایی ساده و عملیاتی است.
در این میان، می‌توان به مواردی اشاره کرد مانند جلوگیری از اختلاف پوشش‌های کف در مسیرهای کوتاه و هماهنگ‌کردن کف‌پوش‌ها برای ممانعت از خطر لغزندگی افراد، افزایش عرض معابر، پرکردن حفره‌ها و پستی و بلندی‌هایی که باعث افتادن افراد پیاده یا از روی صندلی چرخ‌دار می‌شود، ایجاد پل‌های ارتباطی روی جوی‌ها، خط‌کشی محل عابر پیاده، تعبیه مبلمان‌های مناسب شهری، ایجاد شیب‌راه‌های استاندارد در ورودی ساختمان‌ها، فراهم‌کردن امکان استفاده راحت از ایستگاه‌های حمل‌ونقل شهری، در نظر گرفتن سرویس‌های ویژه افراد خاص، تعبیه ارتفاع مناسب برای پیشخوان بانک‌ها و دستگاه‌های عابر‌بانک، جلوگیری از پارک اتومبیل و موتورسیکلت‌ها در معابر، برداشتن مصالح ساختمانی در حال ساخت و وسایل اضافی بیرون از مغازه‌ها از کف پیادهراهها و... . در نهایت، علاوه بر تمام موارد اشاره‌‌شده، بدیهی است که حمایت اخلاقی و اجتماعی افراد جامعه از این گروه خاص از افراد، می‌تواند در کاهش فشارهای روحی و روانی آنها بسیار مؤثر باشد و امید است که شاهد حضور پویاتر و پررنگ‌تر این افراد در سطح شهرهایمان باشیم.
