مخالفت با آمریکا؛ نقطه ضعف یا قوت عمران خان

فریدون آژند، کارشناس افغانستان: عمران خان، نخست‌وزیر سلب صلاحیت شده پاکستان هفته گذشته همراه با هوادارانش یک راهپیمایی اعتراضی به سوی اسلام‌آباد، پایتخت پاکستان به راه انداخت. این تظاهرات که در آن هزاران نفر از هواداران و طرفداران حزب «تحریک انصاف» پاکستان شرکت داشتند، در اعتراض به سلب صلاحیت عمران خان صورت گرفت. نخست‌وزیر پیشین پاکستان در جمع هوادارانش برای دولت ضرب‌الاجل شش‌روزه تعیین کرد و گفت دولت باید زمان برگزاری انتخابات زودهنگام را اعلام کند. عمران خان گفت انتخابات باید در ماه ژوئن انجام شود، در غیر آن، دو میلیون هوادار او به اسلام‌آباد می‌روند. عمران خان باور دارد که سرنگونی او حاصل توطئه خارجی به رهبری ایالات متحده آمریکاست. این راهپیمایی اعتراضی با خشونت همراه بود و در چندین نقطه معترضان با پلیس درگیر شدند؛ اما در نهایت تظاهرکنندگان توانستند برنامه خود را در حاشیه شهر اسلام‌آباد برگزار کنند. دولت ائتلافی پاکستان به رهبری شهباز شریف گفته بود که مانع ورود معترضان به پایتخت خواهد شد. مقام‌های دولت فعلی پاکستان گفته بودند که طرفداران عمران خان می‌خواهند با اسلحه وارد اسلام‌آباد شوند. پلیس روز پنجشنبه تمامی مسیرهای منتهی به اسلام‌آباد را مسدود کرد و به همین دلیل در برخی مناطق درگیری و خشونت میان پلیس و معترضان صورت گرفت. در نهایت دادگاه عالی پاکستان در یک دستور اضطراری اجازه داد که هواداران عمران خان در حاشیه شهر اسلام‌آباد تظاهرات خود را برگزار کنند. بااین‌حال، دولت تازه شکل‌گرفته شهباز شریف در نظر ندارد به این زودی‌ انتخابات را برگزار کند و قرار است که انتخابات در پایان سال میلادی برگزار شود، اما نخست‌وزیر پیشین پاکستان می‌گوید انتخابات باید زودهنگام و در ماه ژوئن برگزار شود. عمران خان می‌داند که در صورت تأخیر در برگزاری انتخابات، شانس او برای بازگشت به قدرت کمتر خواهد شد. در حال حاضر عمران خان تلاش می‌کند ناتوانی‌های دولتش در عرصه اقتصادی را پشت شعارهای پوپولیستی ضد غربی و ضد آمریکایی پنهان کند. واقعیت این است که با روی کار آمدن عمران خان در سال ۲۰۱۸، او گفت تمرکزش را به مسائل اقتصادی معطوف خواهد کرد؛ اما وضعیت اقتصادی پاکستان روزبه‌روز بدتر شد. عمران خان که کنترل وضعیت اقتصادی از دستش خارج شده بود، ناچار به تئوری توطئه پناه برد و غرب و به‌خصوص آمریکا را عامل اصلی بحران اقتصادی پاکستان عنوان کرد. او تلاش کرد با فاصله‌گرفتن از آمریکا، رابطه خود را با چین و روسیه بیشتر کند، اما این مسئله برای ژنرال‌های ارتش پاکستان که متحد سنتی آمریکا به شمار می‌روند، پذیرفتنی نبود. عمر دولت عمران خان با فاصله‌گرفتن ارتش به‌ سر آمد و برای مخالفانش فرصت برکناری او فراهم شد. ازآنجا‌ که اپوزیسیون داخلی نمی‌توانست به تنهایی صلاحیت عمران خان را سلب کند، ناگزیر دو حزبی که همیشه با هم اختلاف دارند؛ یعنی مسلم لیگ شاخه نواز و حزب مردم با هم ائتلاف کردند و دولت را ساقط کردند. عمران خان هنوز هم تند‌گویی‌هایش را در قبال ژنرال‌های ارتش و آمریکا کم نکرده است و باور دارد که می‌تواند دوباره به قدرت بازگردد. همین مسئله نقطه قوت و ضعف عمران خان محسوب می‌شود. عمران خان امیدش به قدرت نسل جوان و توده مردم است. کسانی که به‌شدت از عملکرد دولت‌های پیشین به رهبری دو حزب مقتدر پاکستان؛ یعنی مسلم لیگ و حزب مردم‌ ناراضی بودند، اکنون به حزب تحریک انصاف به رهبری عمران خان جذب شده‌اند. از سوی دیگر افراط‌گرایی دینی در پاکستان، مخالفت با آمریکا را در این کشور گسترش داده است. احزاب اسلام‌گرا در بیشتر موارد با عمران خان احساس نزدیکی بیشتری می‌کنند تا با احزابی چون مسلم لیگ و حزب مردم. عمران خان با تکیه بر همین احساس‌های ضد آمریکایی برای بازگشت به قدرت تلاش می‌کند. او می‌داند که اگر زمان انتخابات به تأخیر بیفتد، احساسات ضد غرب جایش را به نگرانی از بحران اقتصادی خواهد داد و در چنین حالتی امکان دارد از محبوبیتش در میان توده مردم کاسته شود. از سوی دیگر نزدیکی سنتی ارتش به آمریکا باعث اختلاف ژنرال‌های ارتش با عمران خان خواهد شد. ارتش پاکستان دوست ندارد کسی رهبری دولت را در این کشور به دست بگیرد که خود را دشمن سرسخت آمریکا می‌داند، زیرا پاکستانی‌ها به خوبی می‌دانند که در نبود آمریکا‌، هند به راحتی می‌تواند پاکستان را ببلعد. روسیه درگیر تنش‌های خودساخته در مقابل جهان است و چین هم مشغول چانه‌زدن بر سر حمله‌کردن به تایوان است و به تازگی‌ هم درگیر شکل‌گیری روابط جدید در منطقه اقیانوس آرام به‌خصوص سیاست‌های استرالیا در آن منطقه شده است. بنابراین پاکستان قصد ندارد در چنین وضعیتی متحد استراتژیک قدیمی خود را از دست بدهد. پیروزی یا شکست عمران خان به رأی دادگاه عالی پاکستان بستگی دارد؛ اگر دادگاه عالی پاکستان دولت را وادار کند که انتخابات زودهنگام برگزار شود، با توجه به موج‌سواری‌های عمران خان، احتمال پیروزی تحریک انصاف زیاد است، اما اگر دولت موفق شود انتخابات را به تأخیر بیندازد، عمر دولت عمران خان را می‌توان با قاطعیت بیشتری به‌سرآمده دانست. مگر اینکه خان بتواند هوادارانش را تا زمان برگزاری انتخابات همچنان در خیابان‌ها نگه دارد.

منبع: ایندیپندنت