فرصتی برای پایان مناقشه کردی در ترکیه

به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک)، پس از چهار دهه مبارزه مسلحانه علیه دولت ترکیه، در آستانه تصمیمی تاریخی برای انحلال و خلع سلاح قرار دارد. این تحول، که در پی فراخوان عبدالله اوجالان، رهبر زندانی این گروه، در فوریه ۲۰۲۵ آغاز شد، با برگزاری کنگره‌ای در ۵ تا ۷ مه در شمال عراق به اوج خود رسید. به گزارش خبرگزاری فرات، نزدیک به پ‌ک‌ک، تصمیمات «تاریخی» در این کنگره اتخاذ شده و به‌زودی اعلام خواهد شد. این روند، که با حمایت حزب دموکراسی و برابری خلق‌ها (DEM) همراه است، به‌عنوان نقطه عطفی برای پایان مناقشه‌ای خونین با بیش از ۴۰ هزار کشته تلقی می‌شود.

کنگره پ‌ک‌ک و گام بی سابقه در مسیر انحلال

کنگره اخیر پ‌ک‌ک، که در دو حوزه موازی در سلیمانیه و دهوک عراق برگزار شد، نقطه اوج پاسخ این گروه به فراخوان اوجالان برای انحلال و خلع سلاح بود. اوجالان در بیانیه فوریه خود، مبارزه مسلحانه را متعلق به «دوران سپری‌شده» قرن بیستم دانست و با اشاره به اصلاحات دموکراتیک اخیر ترکیه، ادامه آن را فاقد مشروعیت خواند. به گزارش کردپرس، کنگره با حضور نمایندگان تمامی بخش‌های پ‌ک‌ک برگزار شد و پیام اوجالان، شامل «چشم‌انداز و پیشنهادها»، محور بحث‌ها قرار گرفت. بیانیه فرات تأکید کرد که تصمیمات اتخاذشده، که با گرامیداشت ۵۲ سال مبارزه و یادآوری نقش شخصیت‌هایی مانند سری ثریا اُندر همراه بود، به‌زودی منتشر خواهد شد.

حزب  DEMبه عنوان سومین حزب بزرگ پارلمان ترکیه، این تحول را «طلوع جدیدی از صلح و برادری» توصیف کرد و خواستار نگارش صفحه‌ای جدید در سیاست ترکیه با احیای روند دموکراتیک شد. این حزب، که از مذاکرات غیرعلنی با دولت حمایت می‌کند، انحلال پ‌ک‌ک را فرصتی برای پایان سیاست‌های نفرت و تبعیض می‌داند. به گزارش میدل ایست آی، دو منبع آگاه تأیید کردند که پ‌ک‌ک احتمالاً تا ۹ مه ۲۰۲۵ پایان رسمی مبارزه مسلحانه را اعلام خواهد کرد. این تصمیم، که نتیجه فشارهای نظامی ترکیه، به‌ویژه عملیات پیشرفته با پهپادها از سال ۲۰۱۶، و انزوای پ‌ک‌ک در کوه‌های قندیل است، می‌تواند به بازسازی مناطق کردنشین جنوب‌شرق ترکیه و توسعه اقتصادی آن منجر شود.

با این حال، چالش‌های لجستیکی انحلال پ‌ک‌ک همچنان پابرجاست. میدل ایست آی گزارش داد که دولت عراق، احتمالاً با همکاری اقلیم کردستان تحت کنترل حزب اتحادیه میهنی کردستان (PUK) در سلیمانیه، مسئولیت جمع‌آوری سلاح‌های پ‌ک‌ک را بر عهده خواهد گرفت. برخی رهبران ارشد پ‌ک‌ک و جوامع کردستان (KCK) ممکن است در سلیمانیه اسکان یابند یا به کشورهای ثالث منتقل شوند. این روند، که نیازمند نظارت بین‌المللی و سازوکارهای قانونی برای ثبت و امحای تسلیحات است، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد. پ‌ک‌ک همچنین شروطی مانند آزادی اوجالان برای مدیریت فرآیند خلع سلاح مطرح کرده، درخواستی که دولت ترکیه تاکنون به آن پاسخ مثبت نداده است.

پیامدها و فرصت‌های صلح پایدار

انحلال احتمالی پ‌ک‌ک نه‌تنها برای ترکیه، بلکه برای منطقه، از جمله سوریه و عراق، پیامدهای گسترده‌ای خواهد داشت. به گزارش رویترز، این تحول می‌تواند امنیت منطقه‌ای را تقویت کرده و به توسعه اقتصادی جنوب‌شرق ترکیه کمک کند. در سوریه، توافق جداگانه‌ای بین مظلوم عبدی، فرمانده نیروهای دموکراتیک سوریه  (SDF)و دولت دمشق، کنترل کامل نهادهای دولتی در شمال‌شرق را به دمشق بازگردانده و احتمال خودمختاری کردی را کاهش داده است. این توافق، که به گزارش میدل ایست آی بخشی از مذاکرات گسترده‌تر با ترکیه است، نشان‌دهنده هماهنگی منطقه‌ای برای پایان دادن به فعالیت‌های مسلحانه گروه‌های مرتبط با پ‌ک‌ک است.

با این حال، موفقیت این فرآیند به اقدامات متقابل دولت ترکیه بستگی دارد. حزب DEM خواستار اصلاحات دموکراتیک، از جمله قانون‌گذاری برای حمایت از خلع سلاح و ادغام جنگجویان سابق پ‌ک‌ک در جامعه، شده است. سخنگوی حزب عدالت و توسعه  (AKP)، عمر چلیک، اعلام کرد که هر گام ملموس پ‌ک‌ک برای انحلال، پاسخ‌های مثبتی از دولت دریافت خواهد کرد. اما فقدان نقشه راه مشخص و ادامه عملیات نظامی ترکیه علیه پ‌ک‌ک در عراق و سوریه، به گزارش نیویورک تایمز، اعتماد متقابل را تضعیف کرده است. تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که بدون میانجی‌گری بین‌المللی و اصلاحات سیاسی، این فرصت تاریخی ممکن است به بن‌بست برسد.

انحلال پ‌ک‌ک همچنین می‌تواند روابط ترکیه با اقلیم کردستان عراق را بهبود بخشد. رئیس اقلیم، نچیروان بارزانی، از پ‌ک‌ک خواسته به فراخوان اوجالان پایبند بماند. اسکان برخی اعضای پ‌ک‌ک در سلیمانیه و ادغام جنگجویان خارجی در کشورهای مبدأ، به کاهش تنش‌های مرزی کمک خواهد کرد. این تحولات، با تقویت ثبات در منطقه، می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های اقتصادی و سیاسی گسترده‌تر بین ترکیه و همسایگانش شود.

با توجه به آنچه گفته شد اکنون فراخوان اوجالان و کنگره اخیر پ‌ک‌ک، فرصتی بی‌سابقه برای پایان دادن به مناقشه کردی در ترکیه فراهم کرده است. تصمیمات تاریخی این کنگره، که با حمایت حزب DEM و مذاکرات غیرعلنی با دولت همراه است، می‌تواند به صلح پایدار و توسعه مناطق کردنشین منجر شود. با این حال، موفقیت این فرآیند به تعهد دولت ترکیه به اصلاحات دموکراتیک و ایجاد سازوکارهای قانونی برای خلع سلاح و ادغام جنگجویان سابق بستگی دارد. انحلال پ‌ک‌ک، با پیامدهای گسترده برای ترکیه، سوریه، و عراق، می‌تواند صفحه جدیدی در تاریخ منطقه بگشاید، مشروط بر اینکه با اعتمادسازی و همکاری منطقه‌ای همراه شود.