با تغییرات قانون تقسیم ارث آشنا شویم

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق؛ این پرسش مطرح است که طرح جدید مجلس برای اصلاح قانون ارث؛ گامی به سوی برابری است یا چالشی فقهی که سبب فراموشی این قانون می‌شود؟

 در این مطلب سعی شده تا به تغییرات قانون پیشنهادی مجلس پرداخته شود .  این طرح که از   سال ۱۴۰۱ با عنوان «اصلاح مواد ۹۰۷، ۹۰۸ و ۹۴۹ قانون مدنی» به تصویب رسیده است   هنوز به مرحله قانون‌گذاری نهایی نرسیده و برای لازم‌الاجرا شدن، نیازمند تأیید شورای نگهبان است.

تغییرات در سهم‌الارث همسر در طرح جدید

در قانون مدنی فعلی، سهم‌الارث همسر متوفی بر اساس داشتن یا نداشتن فرزند متفاوت است:

 • با داشتن فرزند: همسر یک هشتم اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیرمنقول را به ارث می‌برد.

 • بدون فرزند: سهم‌الارث همسر به نصف افزایش می‌یابد.

اما در طرح جدید مجلس، سهم‌الارث همسر در هر دو صورت به شکل ثابت و به میزان چهاردهم اموال منقول و غیرمنقول تعیین شده است؛ تغییری که به گفته برخی کارشناسان، با هدف شفاف‌سازی حقوقی و جلوگیری از برداشت‌های ناعادلانه صورت گرفته است.

⸻

قانون جدید تقسیم ارث بین فرزندان و خانواده

طبق ماده ۸۶۱ قانون مدنی، وراث از طریق نسب (خویشاوندی خونی) و سبب (ازدواج) ارث می‌برند. در طبقه اول، فرزندان اولویت بالایی دارند و در صورتی که پسر و دختر هر دو وجود داشته باشند، پسر دو برابر دختر ارث می‌برد. در طرح جدید، این نسبت مورد بازنگری قرار گرفته و تلاش شده با ابزارهایی مانند وصیت‌نامه یا قائم‌مقامی، سهم دختران تقویت شود.

⸻

راهکارهای جایگزین برای تحقق عدالت در ارث

برخی حقوق‌دانان بر این باورند که وصیت‌نامه رسمی یکی از راه‌های مشروع و قانونی برای تقسیم برابر اموال بین دختر و پسر است. مطابق قانون، تنها تا یک‌سوم از دارایی متوفی قابل وصیت است و اگر وارثان با وصیت بیشتر از ثلث موافقت کنند، این امکان فراهم می‌شود که ارث به شکل مساوی بین فرزندان تقسیم شود.

همچنین پیشنهادهایی برای افزایش حقوق زنان در سایر زمینه‌ها مانند مهریه، حضانت فرزندان، و مالکیت مشترک نیز مطرح شده که می‌تواند نابرابری سهم‌الارث را تا حدودی جبران کند.

⸻

ارث در صورت نبود فرزند

در قانون فعلی، در صورت نبود فرزند، ماترک میان پدر، مادر و برادران و خواهران تقسیم می‌شود.

اما در طرح جدید، سهم پدر و مادر کاهش و سهم خواهر و برادران افزایش یافته است.

به‌طور مثال:

 • پدر: یک ششم

 • مادر: یک ششم

 • باقی‌مانده به‌صورت مساوی بین برادران و خواهران

این تغییر، به گفته طراحان طرح، با هدف تقویت روابط افقی خانوادگی (بین خواهر و برادر) و تعدیل تمرکز ثروت در نسل بالاتر صورت گرفته است.

⸻

سهم‌الارث خواهران، برادران و نوه‌ها

 • برادران و خواهران تنی (ابوینی) در صورت نبود فرزند و والدین، وارث محسوب می‌شوند.

 • برادران و خواهران ناتنی (ابی یا امی) در صورت نبود خواهران و برادران تنی، صاحب ارث خواهند بود.

 • سهم‌الارث برادران دو برابر خواهران است مگر در صورت وصیت‌نامه معتبر یا تنفیذ مازاد بر ثلث.

نوه‌ها (اولاد اولاد) نیز در صورتی ارث می‌برند که فرزند متوفی در قید حیات نباشد. در این صورت، نوه‌های پسر دو برابر نوه‌های دختر سهم می‌برند، مگر اینکه از طریق مادر با متوفی مرتبط باشند.

اما این طرح مخالفانی دارند . 

  مخالفان  بر این نکته تأکید دارند که تفاوت سهم‌الارث دختر و پسر، ریشه در نصوص فقهی اسلام دارد و هرگونه تغییر در آن با موازین شرعی ناسازگار خواهد بود. آنان همچنین هشدار می‌دهند که تغییر در ساختار سنتی ارث می‌تواند تبعات اجتماعی منفی مانند افزایش منازعات خانوادگی یا گسست در ساختار مالی خانواده‌ها را در پی داشته باشد.

در انتظار برابری 

طرح اصلاح قانون ارث، تلاشی است برای تطبیق قانون با تحولات اجتماعی و خواسته‌های نوین مردم، اما با چالشی اساسی به نام فقه اسلامی روبه‌روست. آینده این طرح به تصویب یا رد شورای نگهبان بستگی دارد. در صورت تصویب، می‌تواند به یکی از تحولات تاریخی در حوزه حقوق خانواده تبدیل شود.