پتروفن؛ مهندسی آینده

گفت‌وگو با محمود امین‌نژاد، معاون برنامه‌ریزی و توسعه کسب‌و‌کار شرکت صنایع پتروشیمی خلیج فارس، تصویری روشن و راهبردی از تحول هلدینگ خلیج فارس به ‌سوی یک بازیگر فناورانه و معمار اکوسیستم نوآوری کشور ارائه می‌دهد.

این گفت‌وگو نشان می‌دهد هلدینگ خلیج فارس در حال عبور از نقش سنتی یک بنگاه بزرگ تولیدی به یک نهاد پیشرو در حکمرانی فناوری، توسعه نوآوری و هدایت آینده صنعت پتروشیمی است. امین‌نژاد به مدل حکمرانی فناورانه هلدینگ اشاره می‌کند که بر یک ساختار چندلایه، شبکه‌ای و مأموریت‌محور استوار است؛ مدلی که هلدینگ را از یک «نهاد پشتیبان» به «نهاد راهبر و تنظیم‌گر اکوسیستم» ارتقا داده است. همکاری فعال با بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان، استارت‌آپ و دانشگاه، ایجاد پلتفرم‌های مشترک، استانداردسازی تحقیق و توسعه و مدیریت دارایی‌های فکری، بخش مهمی از معماری این اکوسیستم به شمار می‌آید. گفت‌وگوی «ایران» با محمود امین‌نژاد را در ادامه می‌خوانید.

فناوری و نوآوری چه جایگاهی در هلدینگ خلیج فارس دارد و چرا فناوری در این شرکت به یک ضرورت ساختاری تبدیل شده است؟

فناوری و نوآوری در هلدینگ خلیج فارس دارای جایگاهی راهبردی و بنیادی است و به یکی از ستون‌های اصلی مدل کسب‌وکار شرکت تبدیل شده‌ است. در یک صنعت پیچیده و رقابتی مانند پتروشیمی، ارتقای مستمر فناوری، بهبود فرآیندها و توسعه محصولات نوین نه‌تنها ابزار افزایش بهره‌وری، کاهش هزینه و بهبود کیفیت است، بلکه یک ضرورت ساختاری به شمار می‌آید تا هلدینگ بتواند در بازارهای داخلی و بین‌المللی رقابت‌پذیر باقی بماند و تاب‌آوری تولید را تضمین کند. از این رو، هلدینگ، زیرساخت‌های مدیریت فناوری، شبکه‌های تحقیق و توسعه (R&D) و نظام نوآوری یکپارچه را در شرکت‌های تابعه ایجاد کرده است تا جریان خلق ارزش فناورانه به ‌صورت سیستماتیک و مستمر نهادینه شود. نتایج این رویکرد در سال ۱۴۰۳ کاملاً مشهود است؛ اقدام‌های فناورانه و نوآورانه در شرکت‌های تولیدی زیرمجموعه منجر به افزایش بیش از ۲ میلیون تنی تولید مواد شیمیایی و پتروشیمیایی شد. افزون بر این، این اقدام‌ها سبب ایجاد بیش از ۸۰ هزار میلیارد تومان افزایش درآمد شد که حدود ۸ درصد کل درآمد هلدینگ را شامل می‌شود. این آمار نشان می‌دهد، فناوری و نوآوری نه‌تنها موتور رشد و سودآوری شرکت است، بلکه به ‌طور ملموس ارزش اقتصادی و عملیاتی هلدینگ را ارتقا داده و به یک ضرورت راهبردی و ساختاری در کل گروه تبدیل شده است.

برای تبدیل شدن به معمار اکوسیستم نوآوری و فناوری صنعت پتروشیمی، هلدینگ چه مدل حکمرانی فناورانه را مدنظر دارد؟

هلدینگ خلیج فارس یک مدل حکمرانی فناورانه چندلایه، شبکه‌ای و مأموریت‌محور را دنبال می‌کند. در این مدل، نقش هلدینگ از یک «نهاد پشتیبان» به یک «نهاد راهبر و تنظیم‌گر اکوسیستم» ارتقا یافته است. ما با طراحی ساختارهای یکپارچه سیاست‌گذاری فناوری، ایجاد نقشه‌راه تحول فناورانه، مدیریت سبد پروژه‌های اولویت‌دار و اتصال زنجیره پژوهش تا تجاری‌سازی، به‌گونه‌ای عمل می‌کنیم که نوآوری نه در یک شرکت، بلکه در کل گروه به ‌صورت هماهنگ و هم‌افزا جریان یابد. این مدل به ما اجازه می‌دهد جهت‌گیری کلان، استانداردها و اولویت‌ها را تعیین کنیم، اما در عین حال فضای آزاد و باز برای نوآوری در شرکت‌های عملیاتی و مراکز فناور فراهم ‌شود. در لایه دوم، این مدل حکمرانی مبتنی بر اکوسیستم‌سازی و هم‌راستاسازی بازیگران است. به همین منظور، تعامل هدفمند با دانشگاه‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان، استارت‌آپ‌ها، مراکز تحقیقاتی و نهادهای سرمایه‌گذاری شکل گرفته و با ایجاد پلتفرم‌های مشترک توسعه فناوری، مرکزیت نوآوری (Innovation Hub) و شبکه‌های تخصصی، فرآیند خلق ارزش فناورانه از حالت جزیره‌ای خارج شده است. همچنین با توسعه ابزارهای تأمین مالی نوآوری، بویژه سرمایه‌گذاری خطرپذیر، پیاده‌سازی نظام مدیریت دارایی‌های فکری و ایجاد مدل‌های مشارکت صنعتی، هلدینگ نقش «تسهیل‌گر تحول» را ایفا می‌کند. هدف نهایی این حکمرانی آن است که خلیج فارس نه فقط درون شرکت‌های خود، بلکه در مقیاس ملی و منطقه‌ای، محور شکل‌گیری و رشد فناوری‌های کلیدی صنعت پتروشیمی باشد.

صنعت پتروشیمی، صنعتی سخت و پیچیده است که با قوانین و مقررات گره خورده است، هلدینگ خلیج فارس چطور قصد دارد «تنظیم‌گری نرم» مبتنی بر داده و شبکه‌سازی فناورانه را ایجاد کند؟

هلدینگ خلیج فارس، رویکردی مبتنی بر تحلیل داده، استانداردسازی فرآیندها و هوشمندسازی تصمیم‌گیری را دنبال می‌کند. در این مدل، به‌ جای مداخله‌های دستوری و سخت، از سازوکارهای داده‌محور برای تشخیص گلوگاه‌ها، پایش اثربخشی پروژه‌های فناورانه، مدیریت ریسک و سنجش عملکرد شرکت‌ها استفاده می‌شود. ایجاد بسترهای یکپارچه داده، داشبوردهای هوشمند و سامانه‌های تحلیل پیش‌بینانه به هلدینگ امکان می‌دهد سیاست‌ها را دقیق‌تر، منعطف‌تر و منطبق بر واقعیت عملیات تدوین کند؛ به‌گونه‌ای که با حفظ اختیارات شرکت‌های عملیاتی، انسجام راهبردی کل گروه نیز تقویت شود.

در کنار این رویکرد داده‌محور، «تنظیم‌گری نرم» در گرو شبکه‌سازی گسترده فناورانه است. هلدینگ با ایجاد شبکه مشترک میان شرکت‌های زیرمجموعه، مراکز تحقیقاتی، شرکت‌های دانش‌بنیان و نهادهای سیاست‌گذار، نوعی هم‌تنظیمی  (co-regulation) را شکل می‌دهد که در آن استانداردها، اولویت‌ها و قواعد همکاری به ‌صورت جمعی و چابک توسعه می‌یابند. پلتفرم‌های اشتراک دانش، کمیته‌های مشترک فناوری و سازوکارهای مشارکت باز، سبب می‌شود نوآوری در مقیاس بزرگ اتفاق بیفتد بدون آنکه با مقررات پیچیده و سخت روبه‌رو شود. هدف این است که هلدینگ خلیج فارس، با تکیه بر داده و شبکه، محیطی فراهم کند که در آن نوآوری «تشویق و تسهیل» شود، نه «محدود».

آیا برنامه‌ای برای تعریف چهارچوب‌های یکپارچه در حوزه فناوری و نوآوری برای شرکت‌های زیرمجموعه وجود دارد؟ این چهارچوب چطور به خلق ارزش جدید کمک می‌کند؟

این چهارچوب شامل تدوین نقشه‌راه‌های تخصصی فناوری، استانداردسازی فرآیندهای تحقیق و توسعه (R&D)، مدیریت پروژه‌های نوآورانه، نظام ارزیابی عملکرد، مدیریت دارایی‌های فکری و همچنین سازوکارهای تأمین مالی نوآوری است. هدف این چهارچوب آن است که همه شرکت‌های زیرمجموعه با وجود تفاوت‌های عملیاتی، در مسیر واحدی برای توسعه فناوری حرکت کنند، از منابع مشترک استفاده کنند و از تکرار هزینه‌ها و پروژه‌های موازی جلوگیری شود. این یکپارچگی سبب می‌شود ظرفیت‌های تحقیقاتی، امکانات آزمایشگاهی، شبکه تأمین، متخصصان و حتی فرصت‌های همکاری خارجی در کل هلدینگ به‌صورت هم‌افزا به کار گرفته شوند.

سیاست هلدینگ در تعامل با استارتاپ‌ها، دانشگاه‌ها و شرکت‌های دانش‌بنیان چگونه است و با چند شرکت همکاری دارد؟

سیاستی فعال، ساختاریافته و اکوسیستم‌محور است. هلدینگ با طراحی مدل‌های مشارکت بلندمدت، ایجاد پلتفرم‌های مشترک تحقیق و توسعه (R&D)، تقویت برنامه‌های داخلی‌سازی و توسعه سرمایه‌گذاری فناورانه، تلاش می‌کند ظرفیت‌های علمی و فناورانه کشور را به نیازهای واقعی صنعت متصل کند. یکی از مهم‌ترین اقدام‌ها در این حوزه، رویداد ملی پتروفن است که هرساله نیازمندی‌های فناورانه شرکت‌های تابعه را به‌صورت شفاف در اختیار زیست‌بوم دانش‌بنیان کشور قرار می‌دهد. پتروفن درعمل پل ارتباطی میان صنعت و مراکز علمی، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌هاست و با ارائه فرصت‌های همکاری، به رفع موانع تولید و حرکت به سمت خودکفایی در صنعت پتروشیمی کمک می‌کند.

نتیجه این رویکرد در یک سال گذشته کاملاً قابل مشاهده است. هلدینگ خلیج فارس با بیش از ۳۰۰ شرکت دانش‌بنیان، فناور، استارتاپ‌ و دانشگاهی همکاری فعال داشته و خروجی این تعاملات، داخلی‌سازی تجهیزات مکانیکال، برق و ابزار دقیق، کاتالیست‌ها و مواد شیمیایی به ارزش نزدیک به ۷ هزار میلیارد تومان بوده است. این حجم از قراردادها و همکاری‌ها نشان می‌دهد که هلدینگ از سطح خریدار فناوری فراتر رفته و نقش معمار و شریک اکوسیستم نوآوری کشور را ایفا می‌کند. استمرار برنامه‌هایی مانند پتروفن و توسعه مدل‌های مشارکت فناورانه، مسیر حرکت گروه را به سمت تقویت تولید داخلی، افزایش تاب‌آوری و تحقق کامل اقتصاد دانش‌بنیان در صنعت پتروشیمی هموار کرده است.

هم‌اکنون مهم‌ترین شکاف‌های نوآوری و فناوری در صنعت پتروشیمی چیست و هلدینگ چه نقشه راهی برای پُر کردن این شکاف‌ها تدوین کرده است؟

مهم‌ترین شکاف‌های امروز در چند حوزه کلیدی دیده می‌شود. اول؛ فناوری‌های پیشرفته فرآیندی و کاتالیستی که بخش زیادی از مزیت رقابتی جهانی را تعیین می‌کنند، دوم؛ ضعف در توسعه تجهیزات هایتک و فناوری‌های نوین ابزار دقیق و کنترل که بهره‌وری و پایداری تولید را تحت تأثیر قرار می‌دهد و سوم؛ شکاف در دیجیتالی‌سازی، اتوماسیون پیشرفته و مدیریت داده که سبب می‌شود عملیات، نگهداشت و مدیریت زنجیره تأمین با استانداردهای روز دنیا فاصله داشته باشد. افزون براین، صنعت در مواجهه با الزامات جدید زیست‌محیطی و حرکت جهانی به سمت فناوری‌های کم‌کربن، بازیافت شیمیایی و تولید سبز نیز نیازمند ارتقای جدی زیرساخت‌های فناورانه است. مجموعه این شکاف‌ها سبب می‌شود که رقابت‌پذیری بلندمدت صنعت تحت فشار قرار گیرد و ضرورت یک رویکرد تحول‌آفرین پررنگ‌تر شود.

خوداتکایی و توسعه استفاده از محصولات ساخت داخل در سال‌های اخیر در هلدینگ چه رشدی داشته و چند درصد نیازهای هلدینگ از داخل تأمین می‌شود؟

این رویکرد بخشی از راهبرد کلان هلدینگ برای کاهش وابستگی به واردات، افزایش تاب‌آوری تولید و توسعه زنجیره ارزش داخلی است. با این حال، یکی از چالش‌های اساسی در مسیر خودکفایی، دانش‌های فنی فرآیندی و لایسنس‌های حوزه پتروشیمی است که به دلیل پیچیدگی تکنولوژیک و محدودیت‌های دسترسی به فناوری‌های پیشرفته، توسعه داخلی آنها نیازمند سرمایه‌گذاری و همکاری مستمر با بازیگران فناور و دانشگاهی است. نتایج این تلاش‌ها در سال‌های اخیر نشان‌دهنده رشد قابل توجه خوداتکایی است، به‌طوری‌که هم‌اکنون حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد نیازهای هلدینگ از داخل کشور تأمین می‌شود. این افزایش داخلی‌سازی نه‌تنها به صرفه‌جویی اقتصادی و کاهش ریسک‌های زنجیره تأمین منجر شده، بلکه ظرفیت‌های صنعتی و فناوری داخلی را تقویت کرده و مسیر حرکت هلدینگ به سمت توسعه پایدار و ایجاد ارزش افزوده ملی را هموار کرده است.

رویکرد هلدینگ خلیج فارس در توسعه هوشمندسازی و تحول دیجیتال در شرکت‌های زیرمجموعه چیست؟

رویکرد هلدینگ بر این اساس است که دیجیتال‌سازی نباید محدود به یک یا چند پروژه جزئی باشد، بلکه باید به‌صورت یکپارچه در کل زنجیره ارزش اعمال شود؛ از تولید و نگهداشت تا مدیریت زنجیره تأمین و کنترل کیفیت. به همین منظور، هلدینگ با توسعه پلتفرم‌های داده‌محور، داشبوردهای هوشمند، سیستم‌های پیش‌بینی و تحلیل پیشگیرانه و ابزارهای اتوماسیون پیشرفته، امکان تصمیم‌گیری سریع، دقیق و مبتنی بر داده را برای مدیران و تیم‌های عملیاتی، فراهم می‌کند.

همچنین هلدینگ خلیج فارس در مسیر تحول دیجیتال به دنبال هماهنگی و هم‌افزایی بین شرکت‌های تابعه است. ایجاد استانداردهای مشترک داده، مدل‌های عملیاتی یکپارچه، شبکه‌های دیجیتال داخلی و تبادل دانش فناورانه، سبب می‌شود که دستاوردهای دیجیتال‌سازی یک شرکت به سرعت در سایر شرکت‌ها نیز قابل بهره‌برداری باشد. این رویکرد نه‌تنها سبب افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها می‌شود، بلکه نوآوری در محصولات و فرآیندها، بهبود پایش و کنترل تولید و تسهیل توسعه فناوری‌های آینده‌نگر را نیز تقویت می‌کند و هلدینگ را به سمت صنعت پتروشیمی هوشمند و مقاوم در سطح ملی و منطقه‌ای هدایت می‌کند.

رویداد پتروفن چه نقشی در تکمیل معماری اکوسیستم نوآوری و فناوری هلدینگ دارد؟

رویداد ملی پتروفن به‌عنوان یک بستر فعال تعامل میان صنعت و اکوسیستم دانش‌بنیان، نقش محوری در تقویت جریان نوآوری در هلدینگ خلیج فارس ایفا می‌کند. در این رویداد، شرکت‌های تابعه هلدینگ به‌صورت شفاف نیازهای فناورانه خود را معرفی می‌کنند و فرصت همکاری با استارت‌آپ‌ها، شرکت‌های دانش‌بنیان و دانشگاه‌ها فراهم می‌شود.  یکی دیگر از ابعاد مهم پتروفن، تشویق و ارزیابی نوآوری‌ها از طریق جایزه نوآوری صنعت پتروشیمی است. شرکت‌ها و تیم‌های فناور براساس معیارهای تخصصی ارزیابی شده و دستاوردهای‌شان در حوزه فناوری و نوآوری برجسته می‌شود. این مدل جایزه‌محور سبب می‌شود انگیزه برای خلاقیت و توسعه فناوری‌های جدید افزایش یابد، استانداردهای نوآوری تثبیت شود و فرهنگ نوآوری باز و رقابتی در صنعت پتروشیمی شکل گیرد. در نتیجه پتروفن نه‌تنها به رفع نیازهای فناورانه کمک می‌کند، بلکه به توسعه بلندمدت یک اکوسیستم نوآور و خودپایدار در کشور یاری می‌رساند.

این رویداد چه دستاوردها و موفقیت‌هایی را برای شرکت محقق کرده است؟

این رویداد توانسته ارتباط مستقیم و مؤثر با زیست‌بوم دانش‌بنیان و فناور کشور برقرار کند و زمینه حل مسائل فناورانه واقعی شرکت‌های تابعه را فراهم سازد. از طریق این تعامل، هلدینگ موفق شده پروژه‌های نوآورانه‌ای را شناسایی و اجرا کند که به بهبود فرآیندها، افزایش بهره‌وری و کاهش وابستگی به فناوری‌های خارجی منجر شده است. دستاورد دوم پتروفن، ترویج فرهنگ نوآوری و رقابت سالم میان شرکت‌ها و فناوران است. با ارزیابی و اعطای جوایز نوآوری مبتنی بر مدل اختصاصی صنعت پتروشیمی، تیم‌ها و شرکت‌های فناور برای ارائه راهکارهای خلاقانه تشویق می‌شوند.  این روند سبب می‌شود سطح استانداردهای فناوری ارتقا یابد، تجربه و دانش در اکوسیستم به اشتراک گذاشته شود و نوآوری‌های جدید با سرعت بیشتری در زنجیره ارزش هلدینگ عملیاتی شوند. به این ترتیب، پتروفن نه‌تنها یک رویداد فناورانه، بلکه یک ابزار راهبردی برای توسعه پایدار و خود تقویت‌کننده اکوسیستم نوآوری هلدینگ به شمار می‌رود.

آخرین اخبار اقتصادی را از طریق این لینک پیگیری کنید.