«شرق» گزارش می‌دهد:
اصفهان، انتقال آب از عمان و مرثیه ادامه دار زاینده رود
چند سالی است که پروژه انتقال آب از دریای خلیج فارس و دریای عمان به اصفهان کلید خورده است. طرحی که گفته می‌شود فقط ابزاری برای قطع تغذیه صنایع از رودخانه است و مخالفت مخالفان انتقال آب از دریای عمان به اصفهان هم بیشتر از این جهت است چرا که معتقدند مشکل زاینده‌رود همچنان لاینحل باقی می‌ماند.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
زاینده رود زمانی به خواب ابدی رفت که متولیانش خیلی قبل‌تر به خواب رفته بودند، آن مواقع که فلان استاندار و شهردارش در بهمان جلسه غیرعلنی نباید سکوت می‌کردند ولی به هر دلیل بیشتر شنونده بودند تا وکیل و صدای مردم. اما از آن طرف برخی نماینده‌هایش در خانه ملت به جای پیگیری و نظارت و عمل، سیاست داد و فریادهای تکراری پرحاشیه را در پیش گرفتند غافل از اینکه این سروصداهای تفریطی بیشتر از آن که مشکل را حل کند گره‌ای به گره اصفهان‌ستیزی‌ها اضافه می کند.
زاینده رود را به تعبیری، بده بستان های سیاسی کُشت که به عنوان مثال در مقابل تصویب و اجرای طرح «تحقیق و تفحص برای برداشت های بی رویه آب از مناطق بالادست اصفهان و کارون» مقاومت و به نوعی سنگ اندازی می شد. طرحی که در تیرماه ۱۴۰۱ توسط سید ناصر موسوی لارگانی رئیس مجمع نمایندگان استان اصفهان، برای چندمین بار مورد تاکید قرار گرفت و براساس آن باید «نقش وزارت نیرو در تخصیص آب فراتر از قوانین موجود در کارون و مناطق بالادست زاینده رود از سالهای ۱۳۷۲ به بعد» مشخص و مورد دادخواهی قرار می گرفت تا به گفته موسوی لارگانی؛ پشت صحنه تصمیمات فراقانونی نهادهای ذی ربط افشا شود.
چالش برداشت بی رویه آب از بالادست
البته از بسیار قبل‌تر توسط کارشناسان و برخی معاونان شهری راجع به اینکه مساله آب اصفهان و زاینده رود بیشتر سمت و سوی سیاسی کاری دارد تا تغییرات اقلیمی، صحبت شده بود. نمونه نه چندان دور آن، گفته های ناصر اکبری معاون بهره برداری و توسعه آب آبفا اصفهان است که در خرداد ۱۴۰۰، زمانی که قطعی های پیاپی آب، جان شهروندان اصفهان را به لب رسانده بود، اعلام کرده بود: مهم‌ترین علت قطعی آب در اصفهان برداشت‌های بالادست است، برداشت آب از سرشاخه‌های زاینده رود توسط چند استان وضعیت آب شرب را به اینجا رسانده و مسئولان امر باید توجه ویژه‌ای نسبت به این گونه اقدامات داشته باشند و از این رویه جلوگیری کنند.
در همان بحبوحه جیره بندی شدن ساعتیِ آب، یکی دیگر از مسئولان آبفا که نامش ذکر نشده هشدار داده بود: اگر مساله آب اصفهان را فارغ از مباحث سیاسی حل و فصل نکنند و با همین دست و فرمان جلو بروند، روزگاری می رسد که ساکنان اصفهان به سختی می توانند آب شرب داشته باشند چه رسد به اینکه کنار زاینده رود بنشینند و از صدای شرشر آبش لذت ببرند.
وی نیز به طور غیرمستقیم اشاره کرده بود که چاره چالش آب این منطقه، کنار گذاشتن تعارف و رودربایستی با این و آن است و وزارت نیرو باید بدون جانبداری مشکل را یکبار برای همیشه حل کند و اگر واقعا اراده‌ای از سمت این وزارتخانه باشد، بحث زاینده‌رود برای همیشه تمام می شود.
شدت گسترش فرونشست زمین در اصفهان
از آن به بعد صحبت پیرامون عمق و ابعاد بحران آب و وقوع فرونشست های جدی زمین، با سرعت بیشتر و هشدارهای واضح تری پیش رفت تا جایی که رضا اسلامی مدیرکل سازمان زمین شناسی و اکتشافات مواد معدنی اصفهان در اردیبهشت ۱۴۰۱ طی گفت‌وگویی از افزایش شتاب فرونشست های زمین در نقاط مختلف اصفهان خبر داد و از همه دست اندرکاران ذی ربط خواست تا بدون درنگ راهکارهای اثربخش ارائه دهند.
او در آن سال گفته بود: «در سال ۹۸ که ما فقط با استفاده از تصاویر ماهواره‌‌ای مناطق تحت تاثیر فرونشست زمین و نرخ را به دست آوردیم بیشینه نرخ به صورت منطقه‌ای ۱۸۴ میلیمتر بود که به صورت نقطه‌ای در مناطقی از غرب، شمال شرق و شرق اصفهان وجود داشت، اما حالا گستردگی فرونشست بسیار بیشتر شده است و این یعنی زنگ خطر بسیار جدی برای اصفهان.
اسلامی اعلام کرده بود: «گزارش‌ها و بازدیدها نشان می دهد که منازل تحت تاثیر فرونشست زمین دچار ترک و ازهم‌گسیختگی شده‌اند و موضوع بسیار عجیبی که باید به آن توجه ویژه کرد تعدد و پراکندگی گزارش‌های فروریزش‌ها در سطح شهر است که به علت نشت یا ترکیدگی لوله آب رخ می‌دهد.
برحذر باشید تا روزی نرسد که اصفهان تمام شود
القصه، هشدارها برای فرونشست، خشکسالی و سختی دسترسی به آب شرب در آینده نه چندان دور اصفهان به اندازه‌ای جدی شد که فعالان محیط زیست هم نگران‌تر از گذشته وارد گود شدند و فریاد زدند «به داد اصفهان برسید، چه نشسته‌اید که تا چند صباحی دیگر، زمین، اصفهان را می‌بلعد و فرونشست ساکنان را راهی این شهر و آن شهر می‌کند.»
محمد درویش، فعال و کنشگر محیط زیست، از آن جمله است که در مرداد ۱۴۰۳ طی ارزیابی از بحران خشکسالی و فرونشست در اصفهان عنوان کرد: اصفهان در خوشبینانه‌ترین حالت سال ۱۴۱۸ و دربدبینانه ترین حالت در ۱۴۰۹ تخلیه می شود. اگرچه همین حالا هم موج مهاجرت از این شهر به استان های شمالی شدت گرفته و در برخی از محله‌های شمالی مثل مازندران و گیلان مردم با لهجه اصفهانی حرف می زنند.
او نیز هشدار داده بود که؛ اگر اوضاع به درستی مدیریت نشود این تخلیه و مهاجرت به امر بایدی تبدیل می‌شود و شهروندان با اجبار باید خانه و کاشانه‌شان را ترک کنند و جانشان را نجات دهند.
محمد درویش گفته بود: مردم اصفهان امیدی برای آینده اصفهان ندارند و حق دارند که نگران باشند وقتی دارند با خودرو در خیابان حرکت می کنند یک دفعه به درون زمین فرو بروند.
تیشه‌های کاری به ریشه اصفهان
این ادعای فعال محیط زیست را اتفاقا حسینعلی حاجی دلیگانی، نماینده شاهین‌شهر، نیز مدتی پیش از این در گفت‌وگویی با ما مطرح کرد. او در پاسخ به این سوال ما که حال اصفهان در سالهای نه چندان دور چگونه خواهد بود؟ صراحتا اظهار داشت: وضعیت اصلا خوب نیست چون از خیلی قبل تیشه‌های کاری به ریشه اصفهان زدند. روزی می رسد که مردم باید شهر را خالی کنند وگرنه جانشان به خطر می‌افتد.
حاجی‌دلیگانی هم مقصر اصلی حال و روز کنونی اصفهان را نگاه‌های تبعیض‌آمیز تصمیم‌گیران بالادستی کشور در سایه بی خیالی و نالایقی عده‌ای از مدیران خرد و کلان این استان می‌داند که از دو سه دهه قبل، سنگ بنایش را پی‌ریزی کردند. وی با مروری بر سخنان بعضی از مقامات خاطرنشان کرد: یادتان می آید همایش هایی را که آقایان می‌آمدند و می‌گفتند «اصفهانِ برخوردار، پتانسیل‌های فراوانی برای توسعه صنایع دارد و اصفهانِ برخوردار می تواند پایتخت صنعت کشور شود»؟ بله صدای فاتحه اصفهان از همان موقع ها به گوش می‌رسید.
انتقال آب از دریا هم چاره زاینده‌رود نیست
اکنون پس از آن همه حرف و حدیث و جنجال‌هایی که بر سر مطالبه‌گری‌های کشاورزان و شهروندان اصفهان ساخته و پاخته شد، بعد از آن همه نشنیدن هشدارهای کارشناسان و نادیده گرفتن انبوهی از گزارش‌های دلسوزانه رسانه‌های محلی، بعد از امنیتی جلوه دادن مطالبات آبی یک استان تاریخی و بعد از بسیاری از ندانم‌کاری‌های تصمیم‌گیرانش، چند سالی است که پروژه انتقال آب از دریای خلیج فارس و دریای عمان به اصفهان کلید خورده است. طرحی که گفته می‌شود فقط ابزاری برای قطع تغذیه صنایع از رودخانه است و مخالفت مخالفان انتقال آب از دریای عمان به اصفهان هم بیشتر از این جهت است چرا که معتقدند مشکل زاینده‌رود همچنان لاینحل باقی می‌ماند.
کمااینکه خودِ استاندار یعنی مهدی جمالی‌نژاد هم گفته است: احیای کامل زاینده‌رود کماکان نیازمند اعمال مدیریت چندوجهی به ویژه در کنترل مصارف بی‌رویه و اجرای سایر پروژه‌های آبی استان نظیر «ماندگان» و «کوهرنگ سه» است. او البته این اطمینان خاطر را داده که؛ به هیچ عنوان قرار نیست با این آب، توسعه جدیدی در حوزه صنایع آب‌بَر و آلاینده پیرامون شهر اصفهان اتفاق بیفتد.
اگر چه قصه پروژه‌های آبی که جمالی‌نژاد از آن نام می‌برد سری دراز دارد اما در صورت تحقق می‌توان به ایجاد آوارهای کمتری ناشی از فرونشست‌ها امیدوار شد. چه اینکه حامد یزدیان نماینده اصفهان با اشاره به برنامه های آبی که سال‌هاست برای اصفهان طراحی شده گفته است: اگر پروژه‌های کوهرنگ سه و ماندگان اجرا شود می‌توانیم به احیای همیشگی زاینده‌رودامیدوار باشیم و تا حدی هم جلوی فاجعه فرونشست گسترده در اصفهان را بگیریم.
وی با اذعان به اینکه مناطق بالادستی حقابه اصفهان را پایمال کردند تاکید کرده است: اضافه برداشت‌ها و افزایش مصرب آب شرب باعث شد رودخانه خشک شود و مطالبات آبی کشاورزان و زیست محیط به طور کامل ادا نشود.
او ادامه داده است: در همین چند سال اخیر نزدیک به ۵۰۰ میلیون مترمکعب در بالادست زاینده‌رود آب برای توسعه باغات بادام و هلو برداشت شده که هیچ یک از این باغات حقابه هم ندارند. پس یکی از راهکارهای مهم برای احیای زاینده‌رود، کنترل اضافه برداشت‌های بالادست است و هر قدر بتوانیم این آب‌ها را مدیریت و کنترل کنیم، زاینده‌رود جاری خواهد شد.
البته هر چند با کاهش مصرف و تامین منابع جدید بتوان از وقوع سونامی فروچاله‌های پیش‌بینی شده در اصفهان جلوگیری کرد اما این یک سوی راه‌حل‌هاست و باز هم نجات زاینده رود به در بسته می‌خورد، یعنی همان موضوعی که یزدیان درباره‌اش گفته است: با توجه به اینکه هنوز منبع آب انتقالی از دریای عمان به اصفهان تامین نشده لذا به صورت موقت قرار است از آبی که استان‌های یزد و کرمان از خلیج فارس عبور می‌دهند به واسطه سیرجان به اصفهان برسد. اما نه‌تنها این راه حل به احیای زاینده‌رود کمکی نمی‌کند بلکه فقط یک کار اقتصادی برای کسانی است که آب را از خلیج فارس به سیرجان آورده‌اند و ما باید این آب را از آن‌ها بخریم.
او در توضیحات بیشتر عنوان کرده است: این طرح اصفهان را به یک استان دیگر وابسته می‌کند و هزینه خیلی زیادی باید صرف خرید آب کنیم که خرید ۷۰ میلیون مترمکعب آب به شکل سالانه به هیچ وجه به صرفه نیست، چرا که همین مقدار آب از اصفهان رایگان به یزد می‌رود در صورتی که هر سال باید نزدیک ۲۰ همت آب از یزد برای اصفهان خریداری کنیم.
به گفته این عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی، انتقال پنجاه تا شصت میلیون مترمکعب در سال، تنها نیازهای صنعتی را مرتفع می‌کند و سهم چشمگیری در احیای زاینده‌رود نخواهد داشت. او البته یادآور شده است: این موضوع دست‌کم موجب خواهد شد که برداشت آب صنایع استان از زاینده‌رود به حداقل برسد و استان‌های دیگر نیز که همواره توسعه صنعت اصفهان را عامل خشکی زاینده‌رود عنوان می‌کنند، درک کنند که علت اصلی خشکی رودخانه برداشت‌های بی‌رویه در بالادست است و صنایع نقش عمده‌ای در این زمینه ندارند.
او این نکته را هم مورد تاکید قرار داده که؛ اولا مدیریت استان باید عزمش را جزم کند که آب منطقه‌ای و شرکت آب و فاضلاب، آبی به صنایع بزرگ نفروشند و دوما وزارت نیرو هم در کنترل برداشت‌ها نظارت دقیق و پایداری داشته باشد.
کوچ اجباری اصفهانی‌ها دور از ذهن نیست
به هر ترتیب حالا با انتشار خبر انتقال آب از دریای عمان به اصفهان، این خوش‌بینی برای شهروندان ایجاد شده که؛ رودخانه برای همیشه آب خواهد داشت و زاینده‌رود زنده می‌شود و دوباره تا همیشه جاری خواهد ماند. اما همان‌طور که استاندار و نمایندگان گفتند، انتقال آب دریای عمان به معنای جریان دائمی آب زاینده‌رود نیست و قرار است صرفا مصرف مورد نیاز صنایع مادر تامین شود و آن میزان آبی که قبلا از رودخانه زاینده‌رود برای صنایع برداشت می‌شد به حلقه استفاده از آب شرب باز گردد تا دیگر نیاز نباشد آب منازل را قطع کنند و آب شرب جیره‌بندی شود.
بنابراین با همه این تفاسیر، شکی نیست که زاینده‌رود زنده نمی شود مگر با مدیریت یکپارچه آب و تامین آب اصفهان از چند منبع و اجرای هر چه سریع‌تر پروژه‌های آبی که تاکنون به طور نیم بند مانده است. به عبارتی به زعم بسیاری از شهروندان اصفهان، باید زاینده رود را از به اشتراک‌گذاری رها کنند تا این رود تاریخی برای نسل‌های بعد هم خاطره‌ساز شود. اهالی دیار نصف جهان معتقدند که سال‌هاست حق اصفهان به نام مردم اما به کام سیاست و سیاسیون رفته است.
و کلام آخر از نگاه محمد درویش کنشگر محیط زیست، اینکه «مراقب باشیم که اگر تصمیم گیران با همین فرمان جلو بروند کوچ اجباری ساکنان اصفهان و تخلیه کامل شهر تا ۹سال دیگر، موضوعی دور از ذهن نخواهد بود.»
آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
