جواد کریمی ثابت معاون سازمان انرژی اتمی در تبین برنامه‌و اهداف سی‌ویکمین کنفرانس هسته‌ای ایران:
فناوری هسته‌ای در مسیر بلوغ ملی؛ از مقاله تا صنعت
در آستانه تحول علمی و صنعتی کشور، سی‌ویکمین کنفرانس هسته‌ای ایران با حضور گسترده دانشگاهیان، صنعتگران، پژوهشگران و فعالان بخش خصوصی در شهر مشهد برگزار شد. این رویداد ملی، نه‌تنها بستر تبادل دانش و تجربه در حوزه فناوری هسته‌ای بود، بلکه نمادی از نهادینه شدن این فناوری پیشرفته در زیرساخت‌های علمی، صنعتی و دانشگاهی کشور محسوب می‌شود.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق، جواد کریمی ثابت معاون سازمان انرژی اتمی و رییس مرکز ملی نظام کیفیت و استانداردهای اتمی ایران که مسئولیت برگزاری سی و یکمین کنفرانس هسته‌ای را برعهده دارد، در رابطه با برگزاری این کنفراس در شهر مشهد، در جمع خبرنگاران گفت: در این کنفرانس، حضور گسترده‌ای از دانشگاه‌ها، اساتید، دانشجویان، بخش خصوصی و همچنین برخی مدیران و مهندسین صنعت را شاهد هستیم. این سی و یکمین دوره کنفرانس است، که نشان‌دهنده استمرار و سابقه بیش از ۳۰ دوره گذشته آن می‌باشد. انتظار می‌رود که در هر دوره، چه از نظر محتوا و چه از نظر کیفیت و کمیت، پیشرفت قابل توجهی داشته باشیم.
خوشبختانه در این دوره، شاهد رشد چشمگیری در حضور فعالان دانشگاهی و صنعتی هستیم؛ به‌گونه‌ای که نسبت به کنفرانس قبلی که ماهیتی بین‌المللی داشت و حدود هزار شرکت‌کننده داشت، این دوره با بیش از ۱۲۰۰ شرکت‌کننده برگزار می‌شود.
او ادامه داد: با وجود این استقبال، به دلیل محدودیت‌های فضا، متأسفانه امکان میزبانی از همه علاقه‌مندان فراهم نشده است.
کریمی همچنین گفت: این کنفرانس در سه روز برگزار می‌شود. امروز روز اول آن است و دبیرخانه کنفرانس بیش از ۵۰۰ مقاله دریافت کرده که حدود ۳۸۰ مقاله پذیرفته شده است. علاوه بر مقالات علمی، که عمدتاً از سمت دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی ارسال شده‌اند، ۳۰ پنل تخصصی نیز در برنامه قرار دارد. در هر پنل، دست‌کم یک سخنرانی علمی ارائه می‌شود و در مجموع بیش از ۱۵۰ سخنرانی تخصصی در سه روز کنفرانس انجام خواهد شد. محورهای علمی کنفرانس نیز به ۱۳ موضوع مختلف تقسیم شده‌اند.
او در رابطه با سطح کیفی مقالات و طریقه ارزیابی آنها گفت::سطح کیفی مقالات در این دوره بسیار بالا بوده و تیم داوری بر این نکته تأکید داشته است که اگر ملاک‌ها سخت‌گیرانه‌تر هم می‌بود، می‌شد تعداد مقالات پذیرفته‌شده را کاهش داد.
تأثیرات کنفرانس بر صنعت هسته‌ای و جامعه
معاون سازمان انرژی اتمی در ادامه افزود: یکی از اهداف کلیدی کنفرانس، رشد و انتشار دانش در حوزه هسته‌ای است. این موضوع، نقش اساسی در شکل‌دهی به جهت‌گیری علمی کشور دارد. نشست‌ها و پنل‌ها در این کنفرانس، باعث آشنایی صنعت با یافته‌های نوین دانشگاهی می‌شود و از سوی دیگر، دانشگاه‌ها با چالش‌های عملیاتی صنعت آشنا شده و تحقیقات خود را به سمت حل مسائل واقعی سوق می‌دهند.
او ادامه داد: حضور فعال بخش خصوصی نیز باعث می‌شود تا فرصت‌های صنعتی و مکمل‌های تجاری بهتر شناسایی شده و مسیر آینده پروژه‌ها و فعالیت‌های تجاری شکل بگیرد. همچنین، بخش دولتی از ظرفیت‌ها و توانمندی‌های بخش خصوصی آگاه می‌شود و می‌تواند سیاست‌گذاری و واگذاری‌ها را هدفمندتر انجام دهد.نمایشگاه جانبی نیز که با حضور صنعت و شرکت‌های خصوصی برگزار می‌شود، نقش مهمی در هم‌افزایی و ایجاد شبکه ملی همکاری در اکوسیستم نوآوری هسته‌ای ایفا می‌کند.
او با بیان اینکه «تأثیرات فناوری هسته‌ای فقط محدود به صنعت هسته‌ای نیست» تاکید کرد: این فناوری می‌تواند باعث رشد دیگر صنایع همچون هوافضا، حمل‌ونقل، شیرین‌سازی آب، کشاورزی و ... شود. در دنیا از پروژه‌های هسته‌ای به عنوان نمونه‌هایی از پروژه‌های مگاساینس یاد می‌شود، چراکه زیرساخت‌های عظیمی هستند که مرجعیت علمی کشورها را تقویت کرده و نخبگان را جذب و حفظ می‌کنند.
دستاوردها و آسیب‌شناسی دوره‌های پیشین
رییس مرکز ملی نظام کیفیت و استانداردهای اتمی ایران در رابطه انچه در سی دوره قبل این نشست گذشته هم گفت: در دوره‌های گذشته، تمرکز اصلی بر ارائه مقالات بود. با اینکه این موضوع مزایای علمی زیادی داشت، اما نقطه ضعف آن، عدم پرداختن به مسائل کاربردی و تجربه‌های صنعتی بود. در این دوره، با برگزاری پنل‌های تخصصی، تعامل مؤثرتری بین دانشگاه و صنعت شکل گرفته و خروجی‌های کنفرانس ملموس‌تر و کاربردی‌تر شده است.
او ادامه داد:نمایشگاه فناوری نیز امسال به عنوان بخش مکمل، بستری فراهم کرده تا دانشجویان، اساتید و صنعتگران با توانمندی‌های واقعی صنعت آشنا شوند. این نمایشگاه، یک تصویر فشرده و جامع از کل فناوری‌های موجود در اختیار جامعه علمی کشور قرار می‌دهد.در نهایت، با توجه به این روند تکاملی، سطح کیفی کنفرانس نسبت به دوره‌های پیشین افزایش یافته و این مسیر قطعاً به رشد صنعت هسته‌ای و نوآوری علمی در کشور کمک خواهد کرد.
*نقش دانشگاه، صنعت و فرهنگ‌سازی در توسعه کاربردهای فناوری هسته‌ای
رییس مرکز ملی نظام کیفیت و استانداردهای اتمی ایران ادامه داد: در این دوره از کنفرانس، بخش دانشگاهی از جمله حوزه‌های علوم پزشکی نیز حضور فعالی داشته‌اند. از آنجا که فناوری هسته‌ای دارای کاربردهای گسترده‌ای است، همپوشانی قابل‌توجهی با حوزه‌های مختلف علمی و صنعتی دارد. این همپوشانی در قالب ارائه مقالات و برگزاری پنل‌های تخصصی صورت گرفته است؛ پنل‌هایی که با حضور بیش از ۱۵۰ سخنران، دامنه وسیعی از موضوعات بین‌رشته‌ای را پوشش می‌دهند.
کریمی ثابت افزود: در بخش صنعت نیز، فراتر از صنایع عمومی، حدود ۴۰۰ نفر از متخصصان، مهندسان، مدیران و تصمیم‌گیران صنعت هسته‌ای کشور در این کنفرانس مشارکت داشته‌اند. هدف اصلی، آشنایی این افراد با آخرین دستاوردها، چالش‌ها و ظرفیت‌های موجود در فناوری هسته‌ای و صنایع وابسته بوده است.
در کشور ما، یکی از چالش‌های مهم، کمبود آگاهی عمومی نسبت به کاربردهای گسترده و مثبت فناوری هسته‌ای، به‌ویژه در حوزه‌هایی مانند کشاورزی و پزشکی است. این مسئله، نه تنها در میان مردم، بلکه در میان برخی از فعالان بخش خصوصی و حتی دولتی نیز مشاهده می‌شود. بسیاری هنوز از تأثیر فناوری هسته‌ای بر زندگی روزمره اطلاعی ندارند، و بخشی از این ناآگاهی، ناشی از نبود فرهنگ‌سازی صحیح و گاهی نیز ناشی از ترس‌ها و تصورات نادرست نسبت به واژه «هسته‌ای» است.
کنفرانس حاضر می‌تواند گامی مؤثر برای پیوند میان جامعه دانشگاهی، صنعتی و عمومی باشد و بستری برای تبیین کاربردهای واقعی و مثبت این فناوری ایجاد کند. با برگزاری بیش از ۳۰ دوره، اکنون این کنفرانس به مرحله‌ای رسیده است که بتواند محل همگرایی نگاه دانشگاه و صنعت باشد و نقش مهمی در کاهش فاصله این دو حوزه ایفا کند.
البته باید توجه داشت که نگرانی‌ها و مقاومت‌های فرهنگی نسبت به فناوری هسته‌ای تنها مختص کشور ما نیست؛ بلکه در سطح جهانی نیز این موضوع چالش‌برانگیز است. حتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز فرهنگ‌سازی را یکی از ارکان توسعه کاربردهای صلح‌آمیز فناوری هسته‌ای می‌داند.
در این کنفرانس نیز تلاش شده تا برنامه‌هایی در راستای ترویج فرهنگ استفاده از انرژی هسته‌ای در زندگی روزمره در نظر گرفته شود. اما برای تأثیرگذاری بیشتر، این حرکت نیازمند عزم ملی و برنامه‌ریزی منسجم‌تری است. به عنوان نمونه، در برخی کشورها، آموزش و فرهنگ‌سازی درباره کاربردهای هسته‌ای از دوران مدرسه آغاز می‌شود. در همین راستا، ما نیز در انجمن، شاخه‌ای دانش‌آموزی تأسیس کرده‌ایم که هدف آن آشنایی نسل جوان با این فناوری در قالب محتوای عمومی و آموزشی است.
از سوی دیگر، رویکرد ما در ترویج این فناوری باید همزمان دو بُعد اقتصادی و زیست‌محیطی را مد نظر قرار دهد. نمی‌توان تنها به مزایای زیست‌محیطی آن اکتفا کرد و انتظار داشت بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری قانع شود. باید چارچوب‌های قانونی و مقررات حمایتی تعریف شود تا بخش خصوصی نیز با اطمینان بیشتری وارد این حوزه گردد. به‌عنوان مثال، در حوزه پرتودهی مواد غذایی، هنوز الزامات قانونی جامع و مشخصی تدوین نشده است. این خلا باعث شده که برخی کاربردهای مفید فناوری هسته‌ای به‌خوبی در کشور ما جا نیفتد.
در نهایت، فرمایش شما کاملاً صحیح است. باید برای ترویج و فرهنگ‌سازی در زمینه فناوری هسته‌ای، به‌ویژه کاربردهای آن در زندگی مردم، تلاش بیشتری صورت گیرد. ان‌شاءالله با همکاری نهادهای مختلف علمی، صنعتی و فرهنگی، این مسیر را با جدیت دنبال خواهیم کرد.
*نقش کنفرانس در تثبیت جایگاه فناوری هسته‌ای و جبران محدودیت‌های بین‌المللی
کنفرانس طبق روال زمانی خود برگزار می‌شود و می‌توان گفت در چارچوب مذاکرات و برنامه‌ریزی‌های سالانه، انسجام خوبی دارد. اما نکته مهم‌تر از نظم اجرایی، پیامی است که این رویداد با خود به همراه دارد. به اعتقاد من، استقبال گسترده و مشارکت پررنگ نهادهای علمی و صنعتی، حامل پیامی روشن است؛ پیامی از عمق و گستردگی فناوری هسته‌ای در کشور.
او همچنین در ادامه خاطر نشان کرد: وقتی به ترکیب شرکت‌کنندگان و تنوع موضوعات ارائه‌شده در کنفرانس نگاه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که این فناوری در سراسر کشور نهادینه شده است. برای مثال، تنها در این دوره بیش از ۳۰ دانشگاه مشارکت مستقیم داشته‌اند. این آمار نشان می‌دهد که فناوری هسته‌ای در ایران، موضوعی محدود یا متمرکز در یک نهاد خاص نیست که بتوان آن را مثل یک تجهیز قابل‌انتقال از کشوری به کشور دیگر جمع‌آوری کرد. برخلاف تجربه‌هایی مثل لیبی، فناوری هسته‌ای در کشور ما به یک زیرساخت علمی، صنعتی و دانشگاهی ریشه‌دار تبدیل شده است.
کریمی ثابت با بیان اینکه«این کنفرانس، با نمایش تنوع موضوعات، کیفیت علمی بالا و مشارکت گسترده، خودبه‌خود بیانگر بلوغ علمی کشور در این حوزه است و نشان می‌دهد که دانش هسته‌ای تنها متعلق به یک سازمان یا نهاد خاص نیست، بلکه بخشی از درک و توانمندی ملی ماست» افزود:
اما در کنار این دستاوردها، باید به یک نگرانی مهم نیز اشاره کنم؛ از حدود سال ۱۳۹۴ به بعد، کشور ما با محدودیت‌های بین‌المللی در حوزه علمی و فناوری، به‌ویژه در بخش هسته‌ای مواجه شده است. یکی از آسیب‌های جدی این وضعیت، تحریم دانشگاهیان، کارشناسان و نخبگان علمی کشور بوده است که باعث شده آنها نتوانند در مجامع بین‌المللی، از جمله اندیشکده‌ها و کنفرانس‌های تخصصی شرکت کنند.
او درباره نقش این کنفرانس در جبران بخشی از این محدودیت‌ها، گفت: واقعیت این است که فناوری هسته‌ای در سطح جهانی هم با محدودیت‌هایی همراه است و حتی در کشورهایی مانند روسیه، آزادی کامل برای پرداختن به برخی موضوعات وجود ندارد.
با توجه به این شرایط، پیشنهادی که توسط ما مطرح شد و خوشبختانه مورد حمایت مجموعه‌های ذی‌ربط نیز قرار گرفت، این بود که ما باید شرایط بین‌المللی‌سازی علمی را در داخل کشور خودمان ایجاد کنیم. در کنفرانس بین‌المللی سال گذشته، نمایندگانی از حدود ۳۰ کشور شرکت داشتند. بیش از ۱۰۰ مهمان خارجی حضور یافتند و تعدادی دیگر نیز به‌صورت ویدیوکنفرانس مشارکت کردند. این در حالی بود که شرایط سیاسی بین‌المللی بسیار خاص و محدودکننده بود.
او افزود: هدف ما این است که بتوانیم چنین فضایی را دوباره ایجاد کنیم. انجمن هسته‌ای در حال برنامه‌ریزی برای برگزاری دوره بعدی کنفرانس به‌صورت بین‌المللی در سال آینده است. امیدواریم شرایط به‌گونه‌ای باشد که امکان حضور مستقیم مهمانان خارجی بیشتری فراهم شود و دانشجویان و پژوهشگران ما بتوانند تجربه‌ای از فضای علمی و تبادل بین‌المللی مشابه آنچه در کنفرانس‌های جهانی رخ می‌دهد را از نزدیک لمس کنند.
