«شرق» از گفت‌وگوهای ایران و پاکستان در پی تشدید بحران مرزی افغانستان گزارش می‌دهد:
روی خط تنش
درگیری‌های اخیر میان افغانستان و پاکستان، بار دیگر شکنندگی نظم امنیتی در جنوب آسیا را آشکار کرده است. در حالی که دو کشور وارد چرخه خطرناک اقدام و واکنش نظامی شده‌اند، نقش میانجی‌گرانه و واقع‌گرایانه ایران می‌تواند کلید بازگشت ثبات نسبی به منطقه باشد. تهران با بهره‌گیری از روابط دیرینه و اعتماد متقابل با هر دو کشور، قادر است ابتکار عمل‌های دیپلماتیک تازه‌ای را برای مهار بحران و جلوگیری از گسترش ناامنی در مرزهای شرقی خود به اجرا بگذارد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
در پی درگیری‌های خونین اخیر میان نیروهای ارتش پاکستان و طالبان افغانستان که به کشته شدن ده‌ها نظامی و شبه‌نظامی از دو طرف انجامید، تهران به سرعت وارد میدان دیپلماسی شد. روز یکشنبه، محمدرضا بهرامی، مدیرکل آسیای جنوبی وزارت امور خارجه ایران، در تماس تلفنی با صادق خان، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، تحولات منطقه و تنش‌های مرزی را بررسی کرد. در این گفت‌وگو، دو طرف بر ضرورت کاهش تنش، حفظ ثبات و تقویت همگرایی منطقه‌ای تاکید کردند.
به گفته منابع دیپلماتیک، ایران با توجه به روابط دیرینه خود با هر دو کشور، تلاش دارد نقش میانجی فعال را برای جلوگیری از تشدید بحران مرزی ایفا کند. «سید عباس عراقچی»، وزیر امور خارجه، نیز در گفت‌وگوی تلویزیونی تاکید کرد که ایران با هر دو طرف در تماس است و خواهان خویشتنداری، گفت‌وگو و حل مسالمت‌آمیز اختلافات است. وی یادآور شد که ثبات در روابط ایران، پاکستان و افغانستان برای امنیت کل منطقه حیاتی است و تهران آماده است با هر دو طرف در جهت بازگرداندن آرامش همکاری کند. این موضع در حالی مطرح می‌شود که اسلام‌آباد گذرگاه‌های مرزی خود از جمله «چمن» و «طورخم» را مسدود کرده و تبادل آتش سنگین در مناطق کوهستانی ادامه دارد.
تاثیر درگیری‌های افغانستان و پاکستان بر امنیت منطقه و مرزهای ایران
درگیری‌های اخیر میان طالبان افغانستان و ارتش پاکستان، تنها یک بحران دوجانبه نیست؛ بلکه پیامدهای امنیتی آن به سراسر منطقه از جمله ایران سرایت خواهد کرد. بسته شدن مرزها، جابه‌جایی جمعیت‌های مرزنشین، افزایش قاچاق اسلحه و مواد مخدر، و بازگشت گروه‌های تروریستی از مهم‌ترین نگرانی‌ها در این زمینه در صورت تداوم و تشدید درگیری ها بین دو طرف است. مرز طولانی و دشوار افغانستان و پاکستان، از دیرباز بستر فعالیت تحریک طالبان پاکستان (TTP)، داعش شاخه خراسان و سایر گروه‌های افراطی بوده است. هر گونه بی‌ثباتی در این محور، به طور مستقیم می‌تواند امنیت مرزهای شرقی ایران را تحت تاثیر قرار دهد.
کارشناسان امنیتی هشدار می‌دهند تداوم درگیری و ضعف کنترل مرزی، می‌تواند منجر به افزایش تحرکات تروریستی در مرزهای ایران و پاکستان شود. از سوی دیگر، در صورت تداوم بسته بودن گذرگاه‌های مرزی، جریان تجارت و تبادل کالا میان کشورهای منطقه مختل شده و معیشت جوامع مرزی دچار بحران می‌شود. مرزهای ایران با افغانستان در استان‌های سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی به‌شدت آسیب‌پذیرند و در سال‌های اخیر نیز شاهد نفوذ عناصر مسلح و قاچاقچی بوده‌اند. افزایش بی‌ثباتی در پاکستان و افغانستان، می‌تواند بر فشارهای امنیتی در این مناطق بیفزاید و حتی زمینه‌ساز درگیری‌های پراکنده یا عملیات تروریستی شود.
در سطح کلان‌تر، بی‌اعتمادی میان کابل و اسلام‌آباد، موجب تضعیف همکاری‌های منطقه‌ای در زمینه مبارزه با تروریسم و قاچاق شده است. در چنین شرایطی، کشورهای همسایه مانند ایران، چین و روسیه نگران‌اند که خلاء امنیتی ناشی از این درگیری‌ها به احیای شبکه‌های تروریستی بین‌المللی در شرق منطقه منجر شود؛ پدیده‌ای که می‌تواند امنیت کل آسیای مرکزی و خاورمیانه را تهدید کند.
نقش و ظرفیت دیپلماسی ایران در کنترل تنش‌ها
ایران به دلیل روابط مستحکم با پاکستان و همزمان ارتباط کاری و محدود، اما مؤثر با طالبان، یکی از معدود کشورهایی است که می‌تواند نقش میانجی موثر در بحران کنونی ایفا کند. تهران در سال‌های اخیر تلاش کرده است ضمن حفظ تعامل با طالبان، از هر گونه شناسایی رسمی حکومت آنان خودداری کند تا موقعیت بی‌طرفی خود را در چنین بحران‌هایی حفظ کند. این موقعیت اکنون می‌تواند در کاهش تنش میان اسلام‌آباد و کابل موثر واقع شود.
از دیدگاه تحلیلی، دیپلماسی فعال منطقه‌ای ایران می‌تواند در سه محور پیگیری شود؛ نخست، ایجاد کانال‌های گفت‌وگو میان نمایندگان سیاسی و نظامی دو کشور برای جلوگیری از سوءتفاهم‌های مرزی؛ دوم، تلاش برای راه‌اندازی سازوکار همکاری‌های اطلاعاتی جهت مهار گروه‌های تروریستی فعال در دو سوی مرز؛ و سوم، تشویق کشورهای منطقه مانند چین، روسیه و اعضای سازمان همکاری شانگهای برای مشارکت در روند ثبات‌سازی.
ایران همچنین می‌تواند از ظرفیت سازمان‌های منطقه‌ای چون اکو و شانگهای برای ایجاد نشست اضطراری امنیتی استفاده کند تا از گسترش بحران جلوگیری شود. تداوم درگیری‌های نظامی نه تنها تهدیدی برای ثبات مرزهای شرقی ایران است، بلکه می‌تواند مسیرهای ترانزیتی و اقتصادی مهم، از جمله کریدور شمال-جنوب را نیز تحت تاثیر قرار دهد.
نقش‌آفرینی متوازن و هوشمندانه ایران میان دو همسایه پرتنش خود، می‌تواند مانع از شکل‌گیری موج جدید ناامنی در مرزهای شرقی شود. هر چند این مسیر دشوار است و نیازمند هماهنگی میان دستگاه دیپلماسی، نهادهای امنیتی و کشورهای منطقه خواهد بود، اما در شرایط فعلی، دیپلماسی فعال ایران تنها ابزار موثر برای پیشگیری از گسترش بحران افغانستان و پاکستان به درون خاک ایران محسوب می‌شود.
در نهایت باید گفت که درگیری‌های اخیر میان افغانستان و پاکستان، بار دیگر شکنندگی نظم امنیتی در جنوب آسیا را آشکار کرده است. در حالی که دو کشور وارد چرخه خطرناک اقدام و واکنش نظامی شده‌اند، نقش میانجی‌گرانه و واقع‌گرایانه ایران می‌تواند کلید بازگشت ثبات نسبی به منطقه باشد. تهران با بهره‌گیری از روابط دیرینه و اعتماد متقابل با هر دو کشور، قادر است ابتکار عمل‌های دیپلماتیک تازه‌ای را برای مهار بحران و جلوگیری از گسترش ناامنی در مرزهای شرقی خود به اجرا بگذارد.
آخرین اخبار دیپلماسی را از طریق این لینک پیگیری کنید.
