فاشیسم بازمی‌گردد

«ابداع دشمن» و «فاشیسم ابدی» دو مقاله از اومبرتو اکو است که در آن هشدار می‌دهد فاشیسم هنوز در دور و اطراف ما است و معتقد است فاشیسم ازقضا می‌تواند نقاب به چهره زده و به شکل‌های مختلف بازگردد، پس وظیفه ما این است که نقاب از چهره‌اش برداریم و هریک از شکل‌های جدیدش را افشا کنیم. در مقاله اول کتاب با عنوان «ابداع دشمن»، اکو می‌نویسد دشمن‌داشتن نه‌تنها برای هویت‌یابی ما اهمیت دارد، بلکه از این نظر هم مهم است که مانعی درست می‌کند تا بتوانیم نظام ارزشی‌مان را با آن بسنجیم و در راهِ غلبه بر آن، ارزش خود را نشان بدهیم. پس وقتی دشمنی در کار نیست، باید آن را ابداع کرد. او به ابداع دشمن در دوره‌های مختلف تاریخی اشاره می‌کند و می‌نویسد چهره دشمن را نمی‌توان از روند تمدن زدود. نیاز طبیعتِ ثانویِ انسان حتا انسان‌های خوش‌خلق و آرام است و در این موارد، «تصویر دشمن صرفا از ابژه‌ای انسانی به نیرویی طبیعی یا اجتماعی تغییر می‌کند که به‌نحوی تهدیدمان می‌کند و باید بر آن فائق آمد؛ خواه بهره‌کشی سرمایه‌داری باشد، خواه آلودگی زیست‌محیطی، و خواه گرسنگی در جهان سوم. گرچه این‌ها همگی فضیلت‌اند، اما چنان‌که برشت خاطرنشان می‌کند، حتا نفرت از بی‌عدالتی هم چهره را عبوس می‌کند». اکو در مقاله دوم «فاشیسم ابدی» با برشمردن خصلت‌های فاشیسم می‌نویسد فاشیسم شکل مبهمی از تمامیت‌خواهی بود، ایدئولوژی‌‌ای که یکپارچه نبود، بلکه مجموعه‌ای از ایده‌های سیاسی و فلسفی گوناگون و کلافِ سردرگمی از تناقض‌ها بود. اکو نشان می‌دهد که اصطلاح «فاشیسم» برای اطلاق به هر چیزی مناسب است، زیرا می‌توان یک یا چند ویژگی را از یک رژیم فاشیستی حذف کرد، اما رژیم هم‌چنان به‌وضوح فاشیستی باقی بماند و با این ایده زمینه را مساعد هشدار خود می‌کند که فاشیسم به انحای مختلف در کمین است و هر آن ممکن است بازگردد. «اگر بُعد جهان‌گشایانه را از فاشیسم حذف کنید، فرانکو یا سالازار را دارید؛ اگر بُعد استعماریِ آن را حذف کنید به فاشیسم بالکان می‌رسید؛ اگر به فاشیسم ایتالیایی کمی چاشنی ضد سرمایه‌داری رادیکال اضافه کنید (که هرگز برای موسولینی جذابیت نداشت) ازرا پاوند را خواهید داشت... به‌رغم این آشفتگی، گمان می‌کنم می‌توان فهرستی از ویژگی‌های بارز آن چیزی را تهیه کرد که می‌خواهم آن را فاشیسم یا فاشیسم ابدی بنامم». ویژگی‌هایی که اکو برمی‌شمارد ممکن است همه مهیا نباشند اما فقط کافی است یکی از این ویژگی‌ها حاضر باشد تا یک خوشه فاشیستی بر گرد آن شکل بگیرد. پرستش سنت یا سنت‌گرایی، طرد مدرنیسم و خردگریزی، از این ویژگی‌هاست که اکو تا 14 مورد آنها را می‌شمارد.