محیط زیست یعنی چه؟ فعال حقوق حیوانات کیست؟
سپهر سلیمی
این نوشته طرح یک پرسش است. شاید شروعی باشد برای یک بحث، برای معنی‌کردن کلماتی که این روزها در جامعه مدنی ایران و به‌ویژه ازسوی طرفداران محیط زیست بسیار شنیده می‌شود. کلماتی که شاید به تعداد همه دوست‌داران محیط زیست تعاریف مختلفی وجود داشته باشد و هیچ تعریف واحدی از آنها وجود ندارد. اما برایند و نقطه اشتراک این تعاریف کجاست؟ اهمیت این مسئله زمانی خودنمایی می‌کند که فردی که لقب فعال محیط زیست یا فعال حقوق حیوانات را برخود گذاشته از سوی برخی از افراد جامعه که شناخت درستی از واقعیات ندارند، به‌عنوان الگویی برای حمایت از محیط زیست یا حیوانات مطرح می‌شود و عوام تصور می‌کنند عملکرد آن شخص برای حفاظت واقعی از محیط زیست و حیوانات است. ظاهرا وجودنداشتن تعریف کاملا مشخصی از این عناوین مختص به ایران نیست و در منابع انگلیسی هم کسی را فعال محیط زیست نامیده‌اند که ازطریق فعالیت‌های اجتماعی، اخلاقی و سیاسی پایدار سعی در حفاظت از گیاهان و حیوانات، ترمیم آسیب‌های وارده به طبیعت، کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی و درنهایت رواج اخلاق زیست‌محیطی در بین مردم دارد. تفاوت ما با کشورهای پیشرو و باسابقه در زمینه حفاظت از محیط زیست آن است که در آنجا گروه‌های زیست‌محیطی، فعالیت‌های زیست‌محیطی و همین‌طور کوشندگان زیست‌محیطی و حامیان حیوانات دارای سابقه و شناسنامه مشخص هستند و این‌طور نیست که مثلا کسی به‌واسطه چند ماه فعالیت در شبکه‌های مجازی به خود لقب فعال محیط زیست یا حامی حقوق حیوانات بدهد و با رفتار اشتباه به تلاش‌های چندین و چند ساله افراد و گروه‌های شناسنامه‌دار آسیب بزند. بیاییم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم، شاید بتوانیم به تعریف مشخصی از فعال محیط زیست و فعال حقوق حیوانات برسیم: آیا سابقه مشخصی برای فعال نامیدن افراد لازم است؟ اگر اهمیت دارد چه مدت؟ آیا می‌توان هر کاری را که به اسم محیط زیست یا حمایت از حیوانات انجام شود، فعالیت درست نامید؟ مثلا آیا کسی که مهندس محیط زیست است و سال‌ها همکار یک پروژه سد مخرب بوده را می‌توان فعال محیط زیست نامید؟ یا مثلا کارمندان ادارات محیط زیست را که هر روز و شب در زمینه محیط زیست فعالیت می‌کنند، می‌توان فعال محیط زیست نامید؟ حقوق حیوانات چیست؟ چه فرقی بین «حیوان‌دوستی»، «حمایت از حیوانات» و «حمایت از حقوق حیوانات» وجود دارد؟ آیا دوست‌داشتن حیوانات به معنی حمایت از حقوق حیوانات است؟ آیا صرفا نگهداری از حیوانات ولو برای چندده سال به معنی حمایت از حقوق حیوانات است؟ سخن آخر اینکه، اعتماد مردم، بزرگ‌ترین و ارزشمندترین سرمایه فعالان اجتماعی و گروه‌های مردمی است. باید از این سرمایه که حاصل تلاش چندین‌ساله فعالان اجتماعی بوده به‌خوبی محافظت شود. فعالان اجتماعی، خبرنگاران عزیز و رسانه‌ها باید حساسیت ویژه‌ای در به‌کاربردن این القاب داشته باشند تا مبادا استفاده غلط و نابجا از این عناوین لطمه‌ای به سرمایه اجتماعی به‌دست‌آمده وارد کند.
این نوشته طرح یک پرسش است. شاید شروعی باشد برای یک بحث، برای معنی‌کردن کلماتی که این روزها در جامعه مدنی ایران و به‌ویژه ازسوی طرفداران محیط زیست بسیار شنیده می‌شود. کلماتی که شاید به تعداد همه دوست‌داران محیط زیست تعاریف مختلفی وجود داشته باشد و هیچ تعریف واحدی از آنها وجود ندارد. اما برایند و نقطه اشتراک این تعاریف کجاست؟ اهمیت این مسئله زمانی خودنمایی می‌کند که فردی که لقب فعال محیط زیست یا فعال حقوق حیوانات را برخود گذاشته از سوی برخی از افراد جامعه که شناخت درستی از واقعیات ندارند، به‌عنوان الگویی برای حمایت از محیط زیست یا حیوانات مطرح می‌شود و عوام تصور می‌کنند عملکرد آن شخص برای حفاظت واقعی از محیط زیست و حیوانات است. ظاهرا وجودنداشتن تعریف کاملا مشخصی از این عناوین مختص به ایران نیست و در منابع انگلیسی هم کسی را فعال محیط زیست نامیده‌اند که ازطریق فعالیت‌های اجتماعی، اخلاقی و سیاسی پایدار سعی در حفاظت از گیاهان و حیوانات، ترمیم آسیب‌های وارده به طبیعت، کنترل آلودگی‌های زیست‌محیطی و درنهایت رواج اخلاق زیست‌محیطی در بین مردم دارد. تفاوت ما با کشورهای پیشرو و باسابقه در زمینه حفاظت از محیط زیست آن است که در آنجا گروه‌های زیست‌محیطی، فعالیت‌های زیست‌محیطی و همین‌طور کوشندگان زیست‌محیطی و حامیان حیوانات دارای سابقه و شناسنامه مشخص هستند و این‌طور نیست که مثلا کسی به‌واسطه چند ماه فعالیت در شبکه‌های مجازی به خود لقب فعال محیط زیست یا حامی حقوق حیوانات بدهد و با رفتار اشتباه به تلاش‌های چندین و چند ساله افراد و گروه‌های شناسنامه‌دار آسیب بزند. بیاییم به این پرسش‌ها پاسخ دهیم، شاید بتوانیم به تعریف مشخصی از فعال محیط زیست و فعال حقوق حیوانات برسیم: آیا سابقه مشخصی برای فعال نامیدن افراد لازم است؟ اگر اهمیت دارد چه مدت؟ آیا می‌توان هر کاری را که به اسم محیط زیست یا حمایت از حیوانات انجام شود، فعالیت درست نامید؟ مثلا آیا کسی که مهندس محیط زیست است و سال‌ها همکار یک پروژه سد مخرب بوده را می‌توان فعال محیط زیست نامید؟ یا مثلا کارمندان ادارات محیط زیست را که هر روز و شب در زمینه محیط زیست فعالیت می‌کنند، می‌توان فعال محیط زیست نامید؟ حقوق حیوانات چیست؟ چه فرقی بین «حیوان‌دوستی»، «حمایت از حیوانات» و «حمایت از حقوق حیوانات» وجود دارد؟ آیا دوست‌داشتن حیوانات به معنی حمایت از حقوق حیوانات است؟ آیا صرفا نگهداری از حیوانات ولو برای چندده سال به معنی حمایت از حقوق حیوانات است؟ سخن آخر اینکه، اعتماد مردم، بزرگ‌ترین و ارزشمندترین سرمایه فعالان اجتماعی و گروه‌های مردمی است. باید از این سرمایه که حاصل تلاش چندین‌ساله فعالان اجتماعی بوده به‌خوبی محافظت شود. فعالان اجتماعی، خبرنگاران عزیز و رسانه‌ها باید حساسیت ویژه‌ای در به‌کاربردن این القاب داشته باشند تا مبادا استفاده غلط و نابجا از این عناوین لطمه‌ای به سرمایه اجتماعی به‌دست‌آمده وارد کند.
