گستره علایق فانی در آثارش

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

شرق: برخی معتقدند‌ کامران فانی دغدغه چندانی برای انتشار کتاب نداشت و به سنت شفاهی تعلق بیشتری داشت. با‌این‌حال، فانی چندین اثر در زمینه‌های مختلف ترجمه و تألیف کرد و همچنین در تدوین چندین فرهنگ و دانشنامه نیز نقشی پررنگ داشت. درواقع یکی از مهم‌ترین علایق فانی تدوین و سرپرستی کتاب‌های مرجع بود و تدوین سرعنوان‌های موضوعی فارسی از مهم‌ترین کارهای او در این عرصه به شمار می‌رود.

اما به‌جز این و به واسطه همین چند کتابی که از فانی منتشر شده، می‌توان گستره علاقه او را در عرصه‌های مختلف دید. فانی چند نمایش‌نامه از آنتون چخوف ترجمه کرده بود، از‌جمله دو اثر مشهور «مرغ دریایی» و «سه خواهر» را. او همچنین کتابی با عنوان «خطابه پوشکین» از داستایفسکی را به صورت مشترک با سعید حمیدیان به فارسی برگردانده بود.

«موش و گربه» گونتر گراس دیگر ترجمه فانی است. این اثر در سال 1961 و دو سال پس از «طبل حلبی»، شاهکار جنجال‌برانگیز و تحسین‌شده گونتر گراس، منتشر شد. گراس بار دیگر در رمان «موش و گربه»، توجه خود را معطوف به شهر دانزیگ (گدانسک امروزی واقع در لهستان) کرده است. رمان «موش و گربه» با ترکیب دقیق و زیرکانه شوخ‌طبعی و قدرت‌طلبی، داستان از فرش به عرش رسیدن مالکه جوان را روایت می‌کند. شوخی‌ها و متلک‌های عجیب و غریب خواکیم، تاریکی و یأس موجود در کشوری صدمه‌دیده از خشونت نازی‌ها و جنگ را تلطیف و پنهان می‌‌کند. «سلوک روحی بتهوون» نوشته جان ویلیام نیوین سالیوان از دیگر ترجمه‌های فانی است که توسط نشر آگه منتشر شده است. این کتاب یکی از معتبرترین و در عین حال دلکش‌ترین آثاری است که درباره‌ بتهوون نوشته شده است. سالیوان در این کتاب گزارش دقیقی از سیر و سلوک روحی بتهوون، آن‌گونه که در موسیقی‌اش جلوه‌گر است، به دست می‌دهد. در توضیحات خود کتاب آمده: «موسیقی از بیانی غنی برخوردار است؛ زبانی است که می‌توان با آن سخن گفت و فلسفه و اندیشه و بینش خود را نسبت به زندگی با آن بیان داشت، همان‌طور که بتهوون چنین کرده است، به‌طوری که می‌توان سیر تحول و تکامل نگرش بتهوون به زندگی را در موسیقی او دنبال کرد».

«زرتشت، سیاست‌مدار یا جادوگر» دیگر ترجمه فانی است. این کتاب نوشته والتر برونو هنینگ است و در توضیحاتش آمده: «مدارک و منابعی که برای تحقیق در دین و فرهنگ ایران قدیم در دست داریم، چنان گوناگون و ناهماهنگ و تأویل‌پذیرند که اگر پژوهنده‌ای در یکی از مراحل کار خود به برخی از آنها بیش از اندازه شایسته تکیه کند و برخی دیگر را از نظر دور دارد، یا در توجیه و تأویل تعبیرات و مفاهیم پایبند قواعد زبان‌شناسی نباشد و از سیر و تحول معانی الفاظ بی‌خبر و به اصول پدیده‌شناسی دین بی‌اعتنا‌ باشد، بی‌شک به گمراهی خواهد افتاد. از نمونه‌های بازگفتنی این‌گونه گمراهی‌ها، نظرات کاملا متناقضی است که دو تن از معروف‌ترین ایران‌شناسان این عصر، یعنی ه. س. نیبرگ و ا. ا. هرتسفلد درباره شخصیت و دین زرتشت ابراز داشته‌اند.

نیبرگ، در کتابی به زبان سوئدی که ترجمه آلمانی آن به سال ۱۹۳۸ به نام دین‌های قدیم ایران انتشار یافت، زرتشت را طبیب و کاهنی دانسته است که در روزگارانی بسیار دور، در یکی از جوامع بدوی آسیای مرکزی، به حکم وراثت، پیشوایی دینی و اجرای آداب و مناسک خاص قبیله خود را بر عهده داشته و بر سر گروهی از خاصان و پیروان خود به دفع ارواح زیانکار و ایجاد رابطه با عالم ارواح پاک مشغول بوده است. وصول به این عالم برتر، از راه رقص و سماع و خلسه و با نوشیدن موادی که از گیاهان نشئه‌آور به دست می‌آمده، میسر بوده است؛ و در آن حالات روان از تن جدا شده به روح اعظم کیهانی، که زرتشت آن را وهومنه می‌نامید، اتصال می‌یافت. زرتشت خود غالبا در این عوالم سیر می‌کرد و بسیاری از سرودهای خویش را در حال جذبه و بی‌خودی سروده است».

ترجمه «تریستانا»ی لوئیس بونوئل از ترجمه‌های سال‌های اخیر فانی بود و این کتاب نیز وجه دیگری از علایق فانی را نشان می‌دهد. در توضیحات ترجمه این فیلم‌نامه بونوئل آمده: «این فیلم قصه‌ای نسبتا ساده دارد و نسبت به دیگر آثار بونوئل از هیجان و ابهت کمتری برخوردار است و علت موفقیت آن صرفا به خاطر قدرت خالقش بوده است. هر فیلم خوب را باید چندین بار دید تا جزئیات روشنگرانه‌اش دریافته شود؛ تریستانا هم یکی از این فیلم‌هاست. آن‌گاه به عناصری باز‌می‌خوریم که تخیل‌مان را به فراسوها راهبر می‌شود و غرض نهایی و درونی مایه‌های فیلم را آشکار می‌کند. اما وقتی مشغول خواندن متن سناریو هستید، می‌خواهم خلافش را توصیه کنم: زیاد از قوه تخیل‌تان مدد مگیرید، تصوری بیش از آنچه نوشته شده مکنید، چه فیلم نوشته تریستانا همان فیلم تریستاناست و این درواقع صفتی سخت نادر است و برترین تمجیدی است که از یک فیلم‌نوشته می‌توان کرد». «فرهنگ موضوعی قرآن مجید» یکی از تألیفات فانی است که به صورت مشترک با بهاء‌الدین خرمشاهی انجام شده است. این کتاب لغت قرآن کریم همراه با توضیح و بسط معانی آنها نیست، بلکه در واقع «کشف الفبایی مطالب» یا فهرست موضوعی قرآن کریم است که مانند اکثر موارد دیکشنری‌ها، به ترتیب حرف اول کلمه، به ترتیب حروف الفبا یا دقیق‌تر است.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.