|

تیشه به ریشه امنیت غذایی

به‌تازگی تصمیمات عجیبی درباره ساختار وزارت کشاورزی مطرح می‌شود. سخن از مصوبه اخیر شورای‌عالی اداری است که با تغییر در ساختار قانونی سازمان‌های دامپزشکی، شیلات، آبخیزداری و منابع طبیعی، امور اراضی و سازمان حفظ نباتات تیشه به ریشه سلامت غذا، امنیت غذایی و محیط زیست زده و به نابودی بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی منجر خواهد شد.

تیشه به ریشه امنیت غذایی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

ولی‌اله رضایی

 

به‌تازگی تصمیمات عجیبی درباره ساختار وزارت کشاورزی مطرح می‌شود. سخن از مصوبه اخیر شورای‌عالی اداری است که با تغییر در ساختار قانونی سازمان‌های دامپزشکی، شیلات، آبخیزداری و منابع طبیعی، امور اراضی و سازمان حفظ نباتات تیشه به ریشه سلامت غذا، امنیت غذایی و محیط زیست زده و به نابودی بازارهای صادراتی محصولات کشاورزی منجر خواهد شد. سازمان حفظ نباتات دارای وظایف بین‌المللی مشخصی است که الزامات جهانی برای آن‌ تعریف شده است. براساس اهداف کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات (مصوب 1389 مجلس شورای اسلامی) با تصدیق ضرورت همکاری بین‌المللی در کنترل آفات گیاهی و فراورده‌های گیاهی و جلوگیری از گسترش بین‌المللی آنها و به‌ویژه ورود آنها به مناطق در معرض خطر، با تمایل به تهیه چارچوبی برای توسعه و کاربرد اقدامات هماهنگ در زمینه بهداشت گیاهی و تشریح جزئیات استانداردهای بین‌المللی مربوط، با در نظر گرفتن اصول مورد تأیید بین‌المللی حاکم بر حفظ گیاهان، بهداشت انسان و حیوان و محیط زیست، کشورهای عضو و متعاهد توافق کرده‌اند تا با هدف تأمین اقدامات مشترک و مؤثر برای جلوگیری از گسترش و ورود آفات گیاهی و فراورده‌های گیاهی و ترویج اقدامات مناسب برای کنترل آنها، اقدامات قانونی، فنی و اجرائی را اتخاذ کنند.

هر طرف متعهد باید مسئولیت تحقق همه الزامات این کنوانسیون را در قلمرو خود بپذیرد. براساس ماده ۴ این کنوانسیون مفاد کلی مربوط به ترتیبات سازمانی برای حفظ ملی نباتات اتخاذ شده که هر طرف متعاهد موظف است در حد توان خود برای ایجاد یک سازمان رسمی ملی حفظ نباتات با مسئولیت‌های عمده‌ای که در این ماده ذکر شده است، اقدام کند. مسئولیت‌های سازمان رسمی ملی حفظ نباتات شامل:

الف ـ صدور گواهینامه‌های مربوط به مقررات بهداشت گیاهی طرف متعاهد واردکننده برای محموله‌های گیاهی، فراورده‌های گیاهی و سایر اقلام تحت کنترل

ب ـ نظارت بر رشد گیاهان، ازجمله مناطق تحت کشت (از قبیل زمین، مزارع کشاورزی، قلمستان‌ها، باغ‌ها، گلخانه‌ها و آزمایشگاه‌ها) و گیاهان‌ وحشی و گیاهان و فراورده‌های گیاهی موجود در انبار یا در حال حمل، به‌ویژه با هدف گزارش‌دهی وقوع، شیوع و گسترش آفات و کنترل این آفات، ازجمله گزارش‌دهی

پ ـ بازرسی محموله‌های گیاهی و فراورده‌های گیاهی در حال جابه‌جایی در رفت‌وآمد بین‌المللی و در صورت اقتضای بازرسی سایر اقلام تحت کنترل، به‌ویژه با هدف جلوگیری از ورود و گسترش آفات

ت ـ آلودگی‌زدایی یا گندزدایی محموله‌های گیاهی، فراورده‌های گیاهی و سایر اقلام تحت کنترل در حال جابه‌جایی در رفت‌وآمد بین‌المللی به منظور تحقق الزامات بهداشت گیاهی

ث ـ حفظ مناطق در معرض خطر و شناسایی، نگهداری و نظارت بر مناطق عاری از آفت و مناطق شیوع پایین آفت

ج ـ انجام تجزیه و تحلیل خطر آفت

چ ـ حصول اطمینان از طریق رویه‌های مناسب، از اینکه امنیت بهداشت گیاهی محموله‌ها پس از گواهی درباره ترکیب، جانشینی و آفت‌زدایی مجدد، قبل از صدور حفظ شده است و

ح ـ آموزش و توسعه کارکنان.

و این وظایف براساس کنوانسیون بین‌المللی حفظ نباتات برعهده سازمانی قرار داده شده که ضمن هماهنگی با نهادهای داخلی مرتبط، وظیفه هماهنگی و ارتباط با کشورهای مقصد صادرات و مبدأ واردات محصولات کشاورزی را برعهده دارد. همچنین براساس قانون حفظ نباتات (مصوب 1346) و از تاریخ تصویب این قانون سازمان حفظ نباتات وابسته به وزارت کشاورزی تشکیل شده و دارای شورایی است که از وزرا یا نمایندگانی از نهادها، وزارتخانه‌ها و سازمان‌های مرتبط با صادرات، واردات، بهداشت، دارایی، کشور، مؤسسات تحقیقاتی، کارشناسان خبره و خبرگان سازمان حفظ نباتات تشکیل شده و وظایف قانونی این سازمان شامل مبارزه با آفات و بیماری‌های عمومی نباتات و آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای داخلی، مشارکت در امر مبارزه با آفات و بیماری‌های همگانی، نظارت بر صادرات، واردات و ترانزیت محموله‌های کشاورزی، نظارت بر تولید محصولات سالم و اندام‌های گیاهی تکثیری با هدف حفظ امنیت ملی کشور از طریق حفظ امنیت غذایی و خودکفایی اقتصادی مدنظر قرار گرفته است. در زمینه قرنطینه در سال‌های اخیر با ایجاد هماهنگی با کشورهای واردکننده، پروتکل‌هایی امضا و توافق شده که ضمن تداوم صادرات محصولات کشاورزی، ارزآوری، حمایت از تولید‌کننده و صادرکننده، بازارهای بین‌المللی این‌گونه محصولات را تضمین کند که این امر به‌ویژه در صادرات انواع میوه بسیار چشم‌نواز و در حد بی‌سابقه بوده است.

این امر محقق نشد مگر با پیگیری، بازرسی‌های میدانی، صدور دستورالعمل و نظارت بر اجرای آنها و چانه‌زنی‌های فنی-علمی و بازرسی‌های مکرر واردکنندگان از مناطق تولید کشور، توجیه، مرور و اصلاح روند تولید، بسته‌بندی، ضدعفونی، نظارت و صدور گواهی بهداشت گیاهی صورت‌‌گرفته که زمان زیادی تا دو، سه سال وقت و زحمت زیادی را طلبیده است. در زمینه واردات نیز این سازمان با تشکیل گروه‌های تخصصی تجزیه و تحلیل خطر آفات، تهیه شرایط ورود و در مواردی ممنوعیت واردات کالاهای خاص از مبادی خاص و نظارت در مرحله قرنطینه پس از ورود، بر حفظ امنیت غذایی و در نهایت امنیت ملی کشور کوشا بوده است.

معاونت قرنطینه سازمان حفظ نباتات با به‌کارگیری نیروهای متخصص و قابل اعتماد در مرزهای ورودی کشور، واردات محموله‌های کشاورزی استاندارد و مطابق با شرایط ورود را ایمن کرده و از اعمال نظر مسئولان غیرمرتبط استانی در ترخیص محموله‌های مشکوک جلوگیری کرده است.

در زمینه آفات عمومی، سازمان حفظ نباتات ضمن همکاری با فائو، بر کانون‌های ایجاد کلنی‌های مهاجر در مناطق مجاور و قلمرو کشور نظارت دائم داشته و طی سال‌های اخیر با مهار جمعیت‌های مهاجر ملخ‌های صحرایی از ایجاد آسیب به محصولات کشاورزی و همچنین منابع طبیعی کشور جلوگیری کرده است. این امر علاوه بر کشور از هجوم آفت به کشور‌های حاشیه نیز ممانعت کرده است. در این زمینه کشور تا حدی پیشرفت کرده که طی سال‌های اخیر کارشناسان سازمان حفظ نباتات به‌عنوان استادان فائو در زمینه آموزش کارشناسان دیگر کشورها اعزام شده‌اند.

در زمینه مبارزه با آفات، این سازمان به‌ویژه طی سال‌های اخیر با تدوین دستورالعمل‌های فنی- اجرائی مدیریت تلفیقی آفات براساس یافته‌های تحقیقاتی، حذف و کاهش درخورتوجه سموم پرخطر از سبد آفت‌کش‌ها و تأکید بر مبارزه غیر‌شیمیایی و بیولوژیک سهمی بزرگ در امر تولید محصول سالم داشته است. تولید محصولاتی که علاوه بر حفظ سلامت جامعه بر حفظ محیط زیست و موجودات غیر‌هدف، تضمین‌کننده بازارهای صادراتی کشور  بوده است.

با تصویب شورای‌عالی اداری، همه وظایف تحقیقاتی و آزمایشگاهی سازمان حفظ نباتات به سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی منتقل شده است. این در حالی است که تأیید ترکیبات شیمیایی و غیر‌شیمیایی وارداتی و تولیدی کشور برعهده آزمایشگاه‌های مورد تأیید این سازمان قرار داده شده و آزمایشگاه‌های مرجع حفظ نباتات در ستاد این سازمان و مدیریت‌های استانی آن به‌عنوان شورای حل اختلاف در زمان بروز اختلاف نظر واردکننده و تولیدکننده با آزمایشگاه‌های بخش خصوصی محسوب می‌شوند. در زمینه قرنطینه نیز آزمایشگاه مرجع این سازمان وظیفه تأیید سلامت محموله‌های دارای ریسک قرنطینه‌ای بالا را عهده‌دار بوده و در صورت وجود عوامل مشکوک، وظیفه تأیید و شناسایی این عوامل بر‌عهده مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور بوده است.

این در حالی است که در صورت عدم آلودگی محموله‌های وارداتی، ترخیص آنها به‌سرعت و در حداقل زمان صورت‌ گرفته که این امر با توجه به ماهیت فسادپذیری این‌گونه محموله‌ها مطابقت دارد. لازم به ذکر است که از ترخیص محموله‌های دارای آلودگی و مشکوک به آلودگی تا زمان رفع آلودگی در صورت امکان (براساس ماده 12 قانون حفظ نباتات) جلوگیری شده و در صورت نبود امکان رفع آلودگی نسبت به ارجاع و امحای محموله‌های آلوده مبادرت شده است. مسلما تأیید عدم آلودگی محموله‌های فوق در مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی با توجه به تخصصی‌بودن وظایف هر بخش و نیاز به بررسی هر بخش در زمینه تخصصی خود ممکن است ماه‌ها طول کشیده و این امر به نابودی محموله‌های وارداتی در مبادی ورودی می‌انجامد.

طبق مصوبه فوق امور اجرائی نظیر مبارزه با آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای نیز به ستاد مرکزی و واحدهای استانی وزارت جهاد کشاورزی منتقل خواهد شد. در این زمینه بایستی اذعان داشت که تعیین آفات و بیماری‌های قرنطینه‌ای براساس قانون حفظ نباتات بر‌عهده شورای حفظ نباتات است تا ضمن بررسی وضعیت این عوامل نسبت به سیاست‌گذاری مدیریت، ردیابی و در صورت امکان ریشه‌کنی آنها اقدام شود. واگذاری این امور به بخش‌های غیر‌تخصصی منجر به طغیان و شیوع عوامل قرنطینه داخلی در سطح وسیع خواهد شد و امنیت سرزمینی کشور و تولید محصولات کشاورزی را به مخاطره می‌اندازد.

واگذاری نظارت بر تدارک، تأمین، توزیع و عرضه آفت‌کش‌ها نیز به ستاد مرکزی و واحدهای استانی وزارت جهاد کشاورزی منجر به تمرکز‌زدایی این وظایف از سازمان حفظ نباتات و واگذاری آن به بخش‌های غیر‌تخصصی خواهد بود که به‌ویژه در زمان وجود تحریم‌های ظالمانه می‌تواند تدارک به‌موقع این ترکیبات را که هر‌ساله براساس نیازهای واقعی استان‌ها و نظارت سازمان حفظ نباتات صورت می‌گیرد، به مخاطره انداخته در نتیجه منجر به طغیان عوامل خسارت‌زای گیاهی و از‌بین‌رفتن بیش از 40 درصد از محصولات و بازگشت به کشاورزی معیشتی خواهد بود که حداقل در کشور ما از صد سال گذشته از آن پرهیز شده است.

در این تصوب‌نامه به وظایف بخش‌های تخصصی از‌جمله پیش‌آگاهی و مدیریت عوامل خسارت‌زای گیاهی اشاره نشده و این به آن معنا است که تصویب‌کنندگان این مصوبه شناختی اجمالی و دور از واقعیت از وظایف قانونی سازمان حفظ نباتات داشته‌اند. امروزه در کشور و هماهنگ و هم‌تراز با کشورهای پیشرفته دنیا از امکانات بسیار تخصصی برای ردیابی، پیش‌آگاهی و تعیین زمان مبارزه در قالب ایستگاه‌های پیش‌آگاهی کشور با به‌کارگیری بیش از 230 ایستگاه هواشناسی تخصصی استفاده می‌شود تا ضمن نظارت کامل بر وضعیت آفات و بیماری‌های گیاهی، اطلاع‌رسانی به‌موقع به کشاورزان برای مدیریت این عوامل صورت گیرد. ایجاد مزارع و باغات الگویی و مدیریت عوامل خسارت‌زا براساس دستورالعمل‌های صادره نیز از وظایف و اقدامات مهم و اساسی سازمان حفظ نباتات بوده تا با بررسی کارایی این روش‌های توصیه‌شده، دستورالعمل‌ها مورد تجدید‌نظر قرار گرفته و مدیریت تلفیقی آفات به‌عنوان رکن مبارزه با عوامل خسارت‌زای گیاهی ممکن شود.

این مصوبه اقدامی مخاطره‌آمیز برای سلامت عمومی و امنیت غذایی کشور بوده و شایسته است مورد بازنگری فوری قرار گیرد. سازمان حفظ نباتات یک نهاد ملی و بین‌المللی و حاکمیتی است که نزدیک 60 سال از قانون مصوب آن می‌گذرد. سازمان حفظ نباتات براساس نیاز کشور به وجود یک سازمان تخصصی در سال 1346 و پس از تصویب قانون آن ایجاد شد و مسلما نقش حیاتی سازمان حفظ نباتات در تأمین سلامت جامعه و صیانت از غذای سالم کشور افزوده است: هرگونه تغییر در ساختار این سازمان می‌تواند مخاطره‌آمیز باشد و آینده خطرناکی را برای مسئولیت حیاتی حفظ جان و ثروت مردم ایجاد کند. این تصویب‌نامه به امنیت غذایی کشور صدمه خواهد زد و سازمان حفظ نباتات براساس بند خ ماده 71 قانون برنامه هفتم توسعه در زمینه تأیید سلامت و عاری‌بودن از باقی‌مانده سموم کشاورزی، یکی از ارکان حفظ و اقتدار امنیت غذایی در سطح ملی و بین‌المللی است. همچنین اجرای ماده 7 قانون برنامه هفتم توسعه (امنیت غذایی و ارتقای تولید محصولات کشاورزی) منوط به انجام وظایف سازمان حفظ نباتات در هماهنگی با معاونت‌های تولید وزارت جهاد کشاورزی است.

همچنین لازم به ذکر است که سازمان حفظ نباتات و براساس ماده 2 قانون افزایش بهره‌وری بخش کشاورزی و منابع طبیعی پیش‌از‌این همه تصدی‌گری‌های خود را واگذار کرده و اکنون صرفا نقش حاکمیتی دارد.

آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.