مطالبه‌گری زنان؛ فراتر از یک نشست

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

در پایان روز کاری شنبه 22 آذرماه 1404، زنانی دور هم جمع شدند که هرکدام‌شان نماینده‌ی یک مطالبه‌اند، مطالبه‌ای که پشت آن نه یک شعار کلی، بلکه هزاران امضا و تجربه‌ی زیسته قرار دارد. یکی از عدم دسترسی ناشنوایان به اورژانس می‌گوید، دیگری از ناامنی زنان نویسنده‌ی کارزارهای پرامضا و آن‌سو‌ی جلسه بحث به حقوقی می‌کشد که سال‌هاست درباره‌شان حرف زده می‌شود اما هنوز محل مناقشه‌اند و... 

این تصویر، بخشی از نشستی است که زنان نویسنده‌ی کارزارهایی با بیش از سی هزار امضا با معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده داشتند، نشستی که فراتر از یک دیدار رسمی، معنای اجتماعی مهم‌تری با خود دارد.

این نشست فقط یک جلسه‌ی رسمی یا خبری گذرا نبود. در واقع، ساعاتی بود که بخشی از جامعه‌ی زنان تلاش کرد خواسته‌هایش را بی‌واسطه، روشن و مستند مطرح کند. پرسش اصلی اما از همین‌جا شروع می‌شود؛ این مطالبات پس از شنیده‌شدن، چه مسیری را طی خواهند کرد؟

کارزارهایی که در این نشست مطرح شدند، از دل زندگی واقعی بیرون آمده‌اند. مطالبه‌ی امکان تماس ناشنوایان با اورژانس و آتش‌نشانی، شاید در نگاه اول تنها یک امکان و قابلیت فنی به نظر برسد، اما برای هزاران نفر مسئله‌ی مرگ و زندگی است. بحث برخورد حقوقی با تعرض و تجاوز جنسی، تنها یک خواسته‌ی حقوقی نیست، بلکه مطالبه‌ی امنیت و عدالت است. درخواست صدور گواهینامه‌ی موتورسواری برای زنان، فراتر از یک حق فردی، به مسئله‌ی حق انتخاب و حضور برابر در فضای عمومی بازمی‌گردد. در کنار این‌ها، نگرانی‌های امنیتی زنانی که به‌واسطه‌ی نوشتن یک کارزار و کنشگری مدنی با فشار و تهدید روبه‌رو می‌شوند نیز مطرح شد، نگرانی‌هایی کمتر گفته شده اما واقعی‌ و مهم.

در این نشست، درباره‌ی موضوعاتی مانند لایحه‌ی مهریه و تأثیر معدل دبیرستان در رتبه‌ی کنکور هم صحبت شد، مسائلی که شاید در نگاه اول پراکنده باشند، اما در عمل زندگی میلیون‌ها زن و دختر را تحت تأثیر قرار می‌دهند. این تنوع نشان می‌دهد مطالبه‌گری زنان محدود به یک موضوع خاص یا یک قشر مشخص نیست، بلکه طیفی از مسائل روزمره تا سیاست‌های کلان را دربرمی‌گیرد.

همین گستره‌ی مطالبات و مطالبه‌گران، یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های کنش مدنی زنان امروز است. این کارزارها صدای زنانی‌ هستند که دیگر نمی‌خواهند فقط مخاطب تصمیم‌ها باشند، بلکه خواهان داشتن نقش مؤثر در شکل‌گیری آن‌ها هستند. جمع‌شدن بیش از سی هزار امضا پای هرکدام از این مطالبات، نشانه‌ای از افزایش آگاهی و تمایل به مشارکت مدنی است. با این حال، تجربه به ما نشان داده که شنیده‌شدن، نقطه‌ی نهایی راه نیست. اگر این‌گونه نشست‌ها به پیگیری مشخص، گزارش‌دهی روشن و اقدام قابل لمس نرسند، خیلی زود به خاطره‌ای کوتاه تبدیل می‌شوند که نه تنها باعث تقویت کنش مدنی نمی‌شود، بلکه با خطر فرسایش امید و بی‌اعتمادی بیش از پیش روبه‌رو است. 

البته، حتی در چنین شرایطی هم نمی‌توان اثر اجتماعی این کارزارها را نادیده گرفت. کم‌ترین تاثیر طرح عمومی مسائلی مانند دسترسی گروه‌های خاموش و در حاشیه به خدمات اضطراری، امنیت کنشگران مدنی، به‌ویژه زنان یا پیامدهای سیاست‌های نادرست آموزشی و یا حقوق زنان، ارتقای سطح آگاهی جامعه است که دستاورد کم اهمیتی هم نیست. این کارزارها به زنان یادآوری می‌کنند که مطالبه‌گری یک حق است و می‌توان و باید آن را از مسیرهای مدنی و مسالمت‌آمیز پیگیری کرد.

کنش مدنی، در این معنا، فقط راهی برای تغییر قانون نیست؛ تمرینی جمعی برای پرسیدن، پیگیری‌کردن و مسئول دانستن نهادهایی است که قرار است پاسخگو باشند. اما این تمرین زمانی به نتیجه بهتری می‌رسد که نهادهای رسمی نیز نقش خود را جدی بگیرند. اینجاست که نقش «معاونت زنان و خانواده» اهمیت پیدا می‌کند. این نهاد می‌تواند نشان دهد که چنین نشست‌هایی نقطه‌ی آغاز یک مسیر است، نه پایان آن. شفاف‌سازی درباره‌ی امکان‌ها و محدودیت‌ها، اعلام مسیر پیگیری مطالبات و پرهیز از تقلیل این نشست‌ها به رویدادهای نمادین، حداقل انتظاری است که می‌تواند اعتماد اجتماعی را حفظ، ترمیم و یا بازسازی کند.

در نهایت، آنچه از این نشست در حافظه‌ی عمومی باقی می‌ماند، نه تعداد امضاها و نه فهرست مطالبات، بلکه نحوه‌ی مواجهه و همراهی با این صداهاست. اگر این نشست به تغییرهایی هرچند کوچک منجر شود، امید به اثرگذاری کنش مدنی تقویت خواهد شد. اما اگر در حد شنیدن و وعده باقی بماند، این پیام را منتقل می‌کند که حتی مطالبه‌گری گسترده و مسالمت‌آمیز هم راهی به عرصه‌ی تصمیم‌گیری ندارد.

امروز مسئله فقط چند کارزار یا چند مطالبه‌ی مشخص نیست. مسئله این است که آیا مطالبه‌گری زنان در عمل جدی گرفته می‌شود یا نه؛ پرسشی که پاسخ به آن، معیاری مهم برای سنجش میزان باور دولت به مشارکت مدنی و نقش زنان در ساختن آینده‌ی جامعه است.

آخرین اخبار جامعه را از طریق این لینک پیگیری کنید.