فرهنگ رواداری، کلید حل مشکلات

رفتارشناسی هر قومی قادر است تا راهگشای شناخت آنها شود؛ به قسمی که یک پژوهشگر دانشگاهی می‌تواند در عینیت جامعه به آن برسد به شکلی که با مطالعه تصمیمات جمعی آن اجتماع زنده انسانی به لایه‌های درونی فرهنگ آنها پی ببرد و برخلاف برچسب‌های رنگ‌ووارنگ رسانه‌ای برای تبلیغ آن تیره مردمی با نگاه به عملکرد آنها که در بزنگاه‌های دشوار خود را آشکار می‌کنند، به سیرت واقعی آنها دانا شود. این قاعده علمی برای مطالعه یک ملت در گسترده وسیع‌تر هم می‌تواند صادق باشد.

تقویم ملی را که ورق بزنید یکی از روزهای فروردین امسال با تلاقی دو واقعه برجسته همراه شده است. نخست، مناسبت مکرری است که از سوی دولت روز طبیعت نامیده شده اما از قدیم‌الایام مردم آن را با عنوان سیزده به‌در می‌شناسند. این در حالی است که از پس سالیان، چرخش ماه‌های قمری سبب شده تا سالروز شهادت مولای متقیان علی (ع) نیز امسال با این روز یکی شود. بدیهی است که هرساله در آداب خاص سیزده به‌در، مردم به صورت خانوادگی یا به‌همراه خویشان یا دوستان نزدیک از خانه بیرون می‌زنند تا در مسیر، مرغزار و چشمه زلالی در اطراف خود پیدا کنند و زیلوی خود را نزدیک به درختی پهن کنند و به تماشای سبزی گیاهان بنشینند و به صدای باد در میان شاخه‌های درختان و نغمه پرندگان بهاری گوش بسپارند و تمدد اعصابی در چمن‌زار کوچکی جست‌وجو کنند تا گرد کهنگی سال گذشته را از تن و روح خود شست‌وشو دهند. اما این‌بار طبیعت‌گردی توأم شده با بزرگداشت سوگ پیشوای بزرگ عدالت مولا علی (ع) که از نسل‌های پیشین برای مردم عدالت‌خواه و تقواطلب محبوبیت خود را حفظ کرده است. حال با ملاحظه این وضعیت، چه باید کرد؟ اکنون در این دوگانگی ظاهری چه تصمیمی به ذهن می‌رسد. به مغز‌های ساده شاید راهی به جز نادیده‌انگاشتن یکی از این دو آداب‌ خطور نکند. متأسفانه تندروهایی از هر دو سو هستند که هر دو حقیقت تاریخی در یک روز واحد را برنتابند. درحالی‌که گوهر خردمندی، این ودیعه ایزدی، می‌تواند تمامی معادلات تکراری را برهم زند و سنتزی در این بزنگاه به ذهن آدمی برساند که بشود به هر دو واقعه به زیبایی تمام نگریست و به هردو احترام گذاشت، چنان‌که می‌توان آن دو را در یک محور سازگار قرار‌ داد.

این اتفاق چشمگیر در اتاق فکر شهرداری منطقه ۲ تهران روی داده. به طوری که زیر نظر مسئول امور مساجد این ناحیه، برنامه‌ریزی متفاوتی انجام پذیرفت، به این شرح که همه علاقه‌مندان و مؤمنان دعوت شدند تا در بوستان نهج‌البلاغه گرد هم آیند تا با تمهیدات مناسب، محفلی صمیمی ترتیب داده شود تا مخاطبان یک نمایش تعزیه در موضوع مولا علی (ع) را تماشا کنند. گذشته از آنکه عنصر نمایش جاذبه‌های خود را دارد و از آنجا که این مراسم هنری تا غروب طول کشید، فی‌نفسه لحظه معنوی افطار رمضان و پذیرایی‌های ویژه را هم ضمیمه خود کرد. این برنامه را باید اتفاقی نیکو تلقی کرد که در اتاق فکر یک ستاد شورایی رخ داده و حسن این کار به آن است که می‌تواند ادامه یابد و در مقاطع دیگری که ممکن است دو واقعه دیگر ملی و مذهبی در تقویم سالانه هم‌زمان شوند، می‌توان همین الگو یا شبیه آن را به اجرا گذاشت. این مراسم ذو وجه که در روز سیزدهم فروردین امسال رخ داد؛ برای هر محقق بی‌طرفی یک راهنماست تا عنصر خردگرایی در زمانه اکنون را پی‌جویی کند و چنانچه در مناطق دیگری از میهن این‌گونه تفاهماتی تعمیم یافته باشد بتواند ظرفیت والای فرهنگ ایرانیان را تصدیق کند. به گزاره فوق می‌توان افزود که باز‌کردن یک سرفصل با عنوان «کاربست رواداری مدنی» نزد هر قومی می‌تواند بسیاری از ناهمواری‌ها و تنش‌ها را از میان بردارد و حل مشکلات اجتماعی را آسان کند.