روز جهانی همبستگی

‌امروز سه‌شنبه بیست‌ونهم آذر‌، مصادف با روز جهانی همبستگی است. طبق تعریف همبستگی عبارت است از حمایت و توافق همه افراد یک گروه یا گروه‌های مختلف برای رسیدن به هدفی مشترک. مکانیسم ایجاد همبستگی این‌گونه تبیین می‌شود که نگرش‌ها، اهداف، اصول و همدلی‌های مشترک در بین افراد حس روان‌شناختی وحدت را ایجاد کرده و به دنبال وحدت، همبستگی شکل می‌گیرد. از این‌رو است که همبستگی موجب اتحاد مردم می‌شود. شکل‌گیری روز جهانی همبستگی به سال 2005 برمی‌گردد. 

در آن سال در بیانیه هزاره سازمان ملل، همبستگی به‌عنوان ارزش جهانی و پایه‌ای مطرح شد تا دولت‌ها با تکیه‌ بر شهروندان خود، زمینه محقق‌شدن اهداف توسعه پایدار را فراهم کنند. توضیح اینکه در توسعه پایدار تمرکز بر مردم سراسر جهان و کره زمین است تا با برجسته‌کردن حقوق بشر و حمایت از همکاری‌های جهانی زمینه از بین‌ رفتن رنج و درد مردم در تمامی کشورها فراهم شود. از‌جمله مهم‌ترین دلایل ثبت این روز در تقویم جهانی می‌توان به این موارد اشاره کرد: ارزش قائل‌شدن برای تکثر در عین وحدت، افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت همبستگی و انسجام اجتماعی، تقویت همبستگی برای رسیدن به توسعه پایدار، تشویق مردم و دولت‌ها به طراحی و اجرای برنامه‌های مختلف برای ازبین‌بردن فقر. این اصطلاح که عمدتا در جامعه‌شناسی به کار گرفته می‌شود، در طیف وسیعی از دیگر حوزه‌ها اعم از قانون، اخلاق، روان‌شناسی اجتماعی، فلسفه سیاسی، محیط‌ زیست، اقتصاد و پیشگیری نیز دارای اهمیت است. مفهوم همبستگی نقش مهمی در تقویت موضوعاتی نظیر صلح، حقوق بشر و توسعه به دنبال دارد. بدیهی است که در قالب همبستگی است که امکان مشارکت برای حل مشکلات در حوزه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی ممکن می‌شود. برخلاف جمع‌گرایی، در همبستگی‌گرایی هیچ فردی طرد نمی‌شود؛ چراکه به نقش تک‌تک افراد در دستیابی به اهداف اجتماعی نیاز است. از‌جمله تقسیم‌بندی‌های شناخته‌شده در زمینه همبستگی، می‌توان به تقسیم‌بندی امیل دورکیم اشاره کرد. او دو نوع همبستگی مکانیکی و ارگانیک را طرح کرده است. در جوامع دارای همبستگی مکانیکی، انسجام و یکپارچگی، از یکدستی افراد نشئت می‌گیرد. این وضعیت از طریق کار، آموزش، مذهب و سبک زندگی صورت می‌گیرد. در جوامع ساده (نظیر قوم و قبیله) این نوع از انسجام بر اساس پیوندهای خویشاوندی شبکه‌های خانوادگی شکل می‌گیرد. به‌زعم دورکیم، همبستگی ارگانیک از روابط متقابلی ایجاد می‌شود که ناشی از تخصصی‌شدن مشاغل و مکمل‌بودن افراد در یک جامعه است. این وضعیت در جوامع مدرن یا صنعتی مشاهده می‌شود. از این‌رو ساختار جوامع است که فرم و نحوه استفاده از همبستگی را تعیین می‌کند. همبستگی را می‌توان از دو چشم‌انداز بررسی کرد: 1- چشم‌انداز ملی که خود به دو وضعیت قابل تقسیم است. الف- همبستگی مردم با یکدیگر که برای رفع مسائل و مشکلات، به یکدیگر یاری رسانده و پشت یکدیگر هستند. همان‌طوری که در یک خانواده منسجم، اعضای خانواده نسبت به درد و رنج یکدیگر بی‌تفاوت نیستند، در این نوع از همبستگی نیز افراد مسائل و مشکلات را در سطح محله یا شهر شناسایی کرده و برای حل آنها اقدام می‌کنند. ب- همبستگی با دولت که برای رفع مسائل و مشکلات کلان، مردم وارد عرصه می‌شوند. فلسفه کلی همبستگی ملی ترغیب مشارکت ملی برای دستیابی به اهداف مهم است. دولت‌های مردم‌سالار به این اصل یقین کامل دارند که بدون حمایت همه‌جانبه عموم مردم، امکان رسیدن به هیچ هدف بلندمدتی وجود ندارد. ازاین‌رو شرط اصلی برای تضمین نسبی تحقق برنامه‌های توسعه، همبستگی ساختاری بین دولت و ملت است. از آنجایی‌ که همکاری در جوامع انسانی بقای نوع بشر را به دنبال داشته است، همبستگی ملی و به‌ویژه از نوع دوم آن، نقش مهمی در بقای دولت‌ها و حکومت‌ها خواهد داشت. 2- چشم‌انداز بین‌المللی که در این نوع از همبستگی، کشورها ضمن پایبندی به توافق‌نامه‌ها و تعهدهای بین‌المللی، در حل مسائل و مشکلات کلان جهانی مشارکت می‌کنند. در بستر این نوع همبستگی است که کشورها، خودشان را تافته جدابافته از دیگر کشورها نمی‌دانند و نشان می‌دهند که می‌دانند همگی در یک کشتی به سر می‌برند. مهم‌ترین عامل در تقویت همبستگی، کیفیت ارتباط بین مردم و دولت است. مخدوش‌شدن این رابطه به هر دلیلی، نشانه‌ای از بیماری است که طبیعتا بی‌تفاوتی به آن نشانه‌ها، موجب خواهد شد زمان برای معالجه مؤثر از بین برود. وقتی در کشور پس از سال‌ها هنوز رویه مدبرانه‌ای برای پاسخ‌گویی به انواع اعتراض‌های ریزودرشت شکل نگرفته است، بدون شک، اعتراضات به نارضایتی تبدیل می‌شوند. اگر پژوهش‌های متعدد نشان داده‌اند که سرمایه اجتماعی در کشور به‌شدت کاهش‌ یافته‌، پس بسیار محتمل است که به همین میزان، نارضایتی از مدیریت امور نیز افزایش یافته باشد. البته این موضوع را می‌توان در بررسی‌های میدانی مشخص کرد؛ کمااینکه از تشکیلاتی نظیر مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، مرکز پژوهش‌های شورای امنیت ملی و حتی نهادهای امنیتی انتظار می‌رود که با سفارش روش‌های پژوهشی سریع، وضعیت نارضایتی را بررسی کرده و زمینه اجرای راه‌های پیشگیرانه را ایجاد کنند. بدیهی است که انعطاف، انعطاف به دنبال دارد و وقتی معترضان به شرایط مدیریت کشور، مشاهده کنند عزم راسخ به تغییر وجود دارد، حتما چشمه همبستگی ملی شروع به جوشیدن خواهد کرد.

روی خوبت آیتی از لطف بر ما کشف کرد‌/ زان سبب جز لطف و خوبی نیست در تفسیر ما