تفریح در دل محرومیت
قدم‌های کوچک زاهدان برای ساختن یک شهر پویا
آمار غیررسمی، جمعیت شهر زاهدان را بیش از یک میلیون نفر برآورد می‌کند که این حجم از ساکنان با نبود سرانه مناسب در حوزه‌های مختلف شهری همراه شده است. به عبارت دیگر شهرنشینی در زاهدان پدیده سختی است. شهروندان نه حمل‌ونقل درخوری دارند، نه فضای شهری مناسب تا بتوانند تفریح و تحرک کافی در شهر داشته باشند. با آنکه عرصه‌های بدون کاربری در زاهدان بسیار وجود دارد، اما نبود فضاهای خلاقانه یکی از معضلات این شهر بوده و حتی در داشتن سازه‌های جذاب برای تبدیل به مکانی برای ثبت خاطرات شهروندان و گردشگران یا به عبارتی لوکیشن عکاسی نیز کمبود داریم.
محمد امیر براهویی-شهردار زاهدان: آمار غیررسمی، جمعیت شهر زاهدان را بیش از یک میلیون نفر برآورد می‌کند که این حجم از ساکنان با نبود سرانه مناسب در حوزه‌های مختلف شهری همراه شده است. به عبارت دیگر شهرنشینی در زاهدان پدیده سختی است. شهروندان نه حمل‌ونقل درخوری دارند، نه فضای شهری مناسب تا بتوانند تفریح و تحرک کافی در شهر داشته باشند. با آنکه عرصه‌های بدون کاربری در زاهدان بسیار وجود دارد، اما نبود فضاهای خلاقانه یکی از معضلات این شهر بوده و حتی در داشتن سازه‌های جذاب برای تبدیل به مکانی برای ثبت خاطرات شهروندان و گردشگران یا به عبارتی لوکیشن عکاسی نیز کمبود داریم.
زاهدان فقط 60 اتوبوس دارد و براساس آخرین داده‌های رسمی چیزی حدود ۴۴ درصد از جمعیت این کلان‌شهر در بافت حاشیه‌نشین و مناطق کمتر توسعه‌یافته زندگی می‌کنند. یکی از بیشترین معضلات شهر، نبود شغل ثابت و قانونمند است که نتیجه آن ایجاد شغل‌های کاذب چون قاچاق سوخت می‌شود. اگر قرار باشد معابرِ نیاز به آسفالت شهر را بهسازی کنیم ۱۳ سال طول خواهد کشید و آمارهای دیگری نیز در دست است که همگی به‌وضوح نشان می‌دهد شهرداری زاهدان برای بهبود اندک‌شاخص‌های زندگی شهری تا چه اندازه در تنگنا و مشکل است. موضوع زمانی تأسف‌بارتر می‌شود که بدانیم شهرداری در این راه دست خالی است، زیرا مرکز استان سیستان‌وبلوچستان در عوارض ارزش افزوده یکی از پایین‌ترین دریافتی‌ها را دارد.
این حجم از محرومیت را وقتی می‌شماریم، درمی‌یابیم که زاهدان در بدیهی‌ترین موضوعات شهری سال‌ها عقب‌ماندگی دارد و انگار قرار نیست عزم جدی برای رفع آن وجود داشته باشد؛ حساب رویکردهای انسان‌محور در حوزه شهرسازی هم که دیگر جای خود دارد. وقتی نمی‌توان از بدیهیئت حرف زد، طبعا نمی‌توان ادعا کرد که می‌شود برای تفریح مردم شهر نیز برنامه داشت، اما با این حال قدم‌های کوچکی برداشته شده تا زاهدان هم مقصد گردشگران باشد، هم در دل خود مأمنی شود برای گذراندن بهتر اوقات فراغت شهروندان. تفریح برای اغلب شهروندان به رستوران‌گردی و بازارگردی خلاصه می‌شود که آن‌هم مختص تنها بخش کوچکی از مردم زاهدان است. هرچند معتقدیم این شهر ظرفیت بالایی برای ایجاد فضاهای شهری جدید با محوریت تفریحی و تفرجگاهی دارد. اما چه باید کرد؟
گام نخست ارتقای کیفیت زیست شبانه در زاهدان بود که با حداقلی‌ها شروع و تبدیل به رویه‌ای در سیاست‌گذاری محلی شد. شهرداری برای این مهم اقدام به ایجاد پیاده‌راه‌ها و المان‌های نوشتاری و نوری در تمامی مناطق شهر با رعایت استانداردهای لازم کرد که مورد استقبال مردم قرار گرفت. برگزاری جشن‌های مناسبتی و مسابقات محله‌ای نیز شادی شبانه را به صورت مستمر به سطح محلات شهر کشاند که بازخورد خوبی به‌ویژه در محلات حاشیه شهر و مناطق کمتر برخوردار داشت.
گام دوم پرداختن به داشته‌های زاهدان بود. با توجه به آنکه این شهر قدمتی حدودا صد ساله دارد و تاریخچه تشکیل زاهدان با احداث خطوط راه‌آهن توسط انگلیس برای پشتیبانی جبهه هند همراه بوده، قدمتی از لحاظ آثار باستانی ندارد، اما می‌توان به این شهر به چشم یک موزه‌شهر معاصر نگاه کرد. ساختمان دادگستری، موزه پست، کاروانسرای ملک، محله سیک‌ها و بازار رسولی که همه حالتی تجارت‌گونه بر پایه شکل‌گیری شهر زاهدان داشته است و می‌تواند هویت تفریحی این شهر را بر مبنای فضاهای تجاری-تفریحی شکل دهد.
البته گام بعدی رونق این فضاهاست؛ بنابراین به منظور پویایی تفریح و سرگرمی شهروندان به ارائه پروژه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های تجاری اقدام کرده‌ایم تا هرچه بیشتر از ظرفیت شهر برای ارتقای ارتباطات اجتماعی و خلق فضاهای شهری برای کار، خرید، تفریح، حرکت و تماشا استفاده کنیم.
شهرداری سال گذشته اقدام به راه‌اندازی و بهسازی پارک‌های محلی و چند پارک بزرگ‌مقیاس کرد که ۲۰۰ هزار متر مربع به فضای سبز سطح شهر زاهدان اضافه می‌کند. این اتفاق شاید در شهرهایی که سال‌هاست بر سبزماندن خود تکیه کرده‌اند، چندان به چشم نیاید اما در زاهدانی که در مبحث فضای سبز خاک قلیایی داشته و در کمربند خشک واقع شده است، یک دستاورد برای ایجاد فضاهای تفرجگاهی محسوب می‌شود. همچنین مطالعات اولیه در مورد احداث تله‌کابین، شهر بازی، باغ وحش، پیست‌های دوچرخه‌سواری، موتورسواری، فوداستریت، مجتمع‌های تجاری و اقامتی، سافاری و شترسواری در بسته فرصت‌های سرمایه‌گذاری شهر زاهدان تهیه شده است. به عبارت دیگر بیش از ۵۰ فرصت سرمایه‌گذاری آماده عقد قرارداد با شرکت‌های سرمایه‌گذار بخش خصوصی است که امیدوارم در مجموع این اتفاقات، مبحث تفریح به بخشی از زندگی شهری زاهدان تبدیل شده و تحرک بیشتر و زیست متنوع‌تری را در این شهر شاهد باشیم؛ هرچند نمی‌توان سال‌ها بی‌توجهی به مروارید جنوب شرق ایران را یک‌شبه جبران کرد و نمی‌شود مدیریت شهری را در این مسیر تنها گذاشت.
