دست‌انداز بازار جهانی

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

 صنایع پتروشیمی جهان این‌روزها با چالش‌های عدیده‌ای دست‌وپنجه نرم می‌کنند و برخی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان جهان از کاهش سود و حتی زیان خود خبر می‌دهند. بازیگران عمده این بازار معتقدند چالش‌های صنعت پتروشیمی در بازار جهان به‌سرعت قابل حل نیست و بهبود این وضعیت زمان‌بر است.

پتروشیمی‌های جهان گرفتار چالش‌های متعدد

صنایع پتروشیمی جهان این‌روزها با چالش‌های متعددی روبه‌رو هستند. نوسانات قیمت یکی از مهم‌ترین این چالش‌ها است. صنعت پتروشیمی به‌شدت به قیمت نفت وابسته است و این صنعت نوسانات قیمتی قابل توجهی را تجربه می‌کند که بر سود شرکت‌ها تأثیر می‌گذارد. این یکی از مهم‌ترین نگرانی‌های برندهای بین‌المللی صنعت پتروشیمی است. گذشته از این تعداد رقبا در بازار محصولات پتروشیمی جهان زیاد است و این امر بازیگران این بازار را به‌شدت تحت فشار می‌گذارد و شرکت‌ها را مجبور به بهبود کیفیت محصول و کاهش هزینه‌ها می‌کند.

 تغییرات زیست‌محیطی: فشار بر صنعت پتروشیمی برای تغییر به سمت شیوه‌های سازگار با محیط زیست و کاهش انتشار کربن و آلودگی در حال افزایش است که هزینه‌های اضافی را به شرکت‌ها تحمیل می‌کند.

 حاکمیت و قانون‌گذاری: صنعت پتروشیمی تابع کنترل و قانون‌گذاری دولتی است و این قوانین از کشوری به کشور دیگر متفاوت بوده و بر سودآوری و هزینه‌ها تأثیر می‌گذارد.

 کمبود منابع: صنعت پتروشیمی به آب، مواد اولیه و منابع انرژی قابل توجهی نیاز دارد و این بخش گاهی اوقات با کمبود این منابع مواجه می‌شود که می‌تواند بر بهره‌وری شرکت‌ها تأثیر بگذارد.

 نوسانات قیمت مواد اولیه: صنعت پتروشیمی به‌شدت به قیمت مواد اولیه مانند نفت و گاز طبیعی وابسته است. نوسانات قیمت این مواد می‌تواند به طور قابل توجهی بر سودآوری و توانایی شرکت‌ها در رقابت در بازار تأثیر بگذارد.

 مقررات و استانداردهای زیست‌محیطی: صنعت پتروشیمی با چالش‌های زیست‌محیطی قابل توجهی از جمله آلودگی ناشی از فرایندهای صنعتی و مصرف منابع طبیعی مواجه است. این بدان معناست که شرکت‌های فعال در این صنعت باید استانداردهای زیست‌محیطی سختگیرانه‌تری را رعایت کنند و عملیات خود را برای کاهش تأثیرات زیست‌محیطی بهبود بخشند.

 رقابت جهانی: صنعت پتروشیمی با رقابت شدیدی از سوی شرکت‌های بین‌المللی در بازارهای جهانی مواجه است. این بدان معناست که شرکت‌های فعال در این صنعت باید بتوانند محصولات نوآورانه و باکیفیتی را با قیمت‌های رقابتی ارائه دهند تا در بازار باقی بمانند.

 فناوری و نوآوری: صنعت پتروشیمی برای بهبود فرایندهای تولید و توسعه محصولات جدید، به‌شدت به فناوری و نوآوری متکی است. این بدان معناست که شرکت‌های فعال در این صنعت برای ماندن در خط مقدم تحولات این صنعت، باید در تحقیق و توسعه و به‌کارگیری فناوری‌های مدرن سرمایه‌گذاری کنند.

 تغییرات در تقاضا و روند مصرف‌کننده: تغییرات در روند مصرف‌کننده و تقاضا برای محصولات پتروشیمی می‌تواند بر صنعت پتروشیمی تأثیر بگذارد. برای مثال، افزایش تقاضا برای محصولات پایدار و زیستی ممکن است شرکت‌ها را ملزم به تغییر عملیات خود و توسعه محصولات جدید برای پاسخ‌گویی به این تقاضاهای در حال تغییر کند.

 سیاست و قانون‌گذاری: سیاست‌ها و قوانین در کشورهای مختلف در رابطه با صنعت پتروشیمی متفاوت بوده و ممکن است بر رقابت‌پذیری شرکت‌های این صنعت تأثیر بگذارد. این سیاست‌ها و قوانین شامل محدودیت‌هایی در مورد انتشار گازهای گلخانه‌ای، استانداردهای بهداشت و ایمنی شغلی و هزینه‌ها و مالیات‌های اعمال‌شده بر صنعت می‌شود.

 چالش‌های تکنولوژیکی: صنعت پتروشیمی با چالش‌های تکنولوژیکی مانند فناوری دیجیتال، هوش مصنوعی و تحول دیجیتال روبه‌رو است. این چالش‌ها می‌توانند تأثیر قابل توجهی بر فرایندهای تولید، عملیات و بازاریابی در این صنعت داشته باشند.

 آلودگی هوا: تولید محصولات شیمیایی باعث انتشار بسیاری از آلاینده‌های هوا مانند اکسیدهای نیتروژن، اکسیدهای گوگرد، آمونیاک و مواد شیمیایی آلی شناور در هوا می‌شود.

 آلودگی آب: مواد شیمیایی و خام در آب آزاد می‌شوند که ممکن است منجر به آلودگی آب‌های زیرزمینی و سطحی شده و بر حیات دریایی، گیاهی و جانوری تأثیر بگذارند.

 دفع زباله: صنعت پتروشیمی مقادیر زیادی زباله رادیواکتیو و سمی تولید می‌کند که باید به روش‌های ایمن و بهداشتی دفع شوند.

 مصرف بیش از حد منابع طبیعی: صنعت پتروشیمی از مقادیر زیادی نفت، گاز طبیعی و آب استفاده می‌کند که باید به صورت پایدار حفظ و استفاده شوند.

 تأثیر تغییرات اقلیمی: صنعت پتروشیمی در تولید گازهای گلخانه‌ای نقش دارد و از این طریق به تغییرات اقلیمی و تأثیر آن بر محیط زیست دامن می‌زند.

عبدالعزیز السیف، بنیان‌گذار شرکت سبعین: بهبود کند است

با این حال باید گفت که چالش‌های پیش‌روی بخش پتروشیمی همچنان پابرجاست و بهبود آن زمان‌بر خواهد بود. عبدالعزیز السیف، بنیان‌گذار و شریک شرکت سرمایه‌گذاری سبعین، گفت که بخش پتروشیمی طی دو سال گذشته با چالش‌های قابل توجهی روبه‌رو بوده است و این چالش‌ها همچنان پابرجا هستند. او گفت: ما هنوز شاهد بهبود یا هیچ نشانه‌ای از بهبود در این بخش نبوده‌ایم». او در مصاحبه‌ای با «العربیه بیزینس» گفت: این بخش در سه‌ماهه سوم سال ۲۰۲۴ به پایین‌ترین حد حاشیه سود خود رسید که قطعا پایین‌ترین حد و پایین‌تر از میانگین 10 سال گذشته است. او خاطرنشان کرد که «سبعین اینوستمنت» معتقد است بهبودی مدت زیادی طول خواهد کشید و ما بر اساس نظر کارشناسان معتقد بودیم که تلاقی تقاضا و عرضه در سال ۲۰۲۵ رخ خواهد داد. به گفته السیف، عرضه و تقاضا ممکن است در سال ۲۰۲۵ با هم تلاقی کنند، اما با توجه به وضعیت فعلی اقتصاد جهانی و به‌ویژه اقتصاد چین، ما معتقدیم که این تلاقی زمان بیشتری خواهد برد. این اتفاق می‌تواند در اواخر سال ۲۰۲۵ یا حتی در سال ۲۰۲۶ رخ دهد. من معتقدم که این بخش به پایین‌ترین حد حاشیه سود خود رسیده است و آینده بهتر خواهد بود، اما بسیار تدریجی.

مدیرعامل شرکت پتروشیمی المتقدمه: چالش‌ها زیاد است

مهندس فهد المطیری، مدیرعامل شرکت پتروشیمی المتقدمه، گفت که چالش‌ها در بخش پتروشیمی همچنان پابرجاست و منجر به کاهش حاشیه سود شده است که دلیل اصلی آن افزایش نرخ حمل‌ونقل و قیمت پروپان در مقایسه با سه‌ماهه قبل و سه‌ماهه مشابه سال قبل است. او توضیح داد که فصل زمستان معمولا به دلیل افزایش تقاضا برای پروپان به عنوان سوخت گرمایشی، شاهد افزایش قیمت آن هستیم. او گفت که بسته‌های محرک اعلام‌شده توسط دولت چین می‌تواند به حمایت از اقتصاد چین، بهبود تقاضا و تثبیت قیمت محصولات پتروشیمی در دوره آینده کمک کند، اگرچه ممکن است مدتی طول بکشد تا تأثیر کامل این مشوق‌ها آشکار شود. المطیری در مورد نتایج سه‌ماهه سوم 2024 توضیح داد که این شرکت به دلیل افزایش یک‌درصدی حجم فروش در مقایسه با سه‌ماهه قبل، علاوه بر کاهش سه میلیون ریالی سهم زیان سرمایه‌گذاری در SK Advanced، به افزایش سود دست یافته است. او افزود که بازارهای اصلی مورد تمرکز این شرکت در طول سه‌ماهه سوم شامل ترکیه، اروپا، آمریکای‌لاتین، هند و آفریقا بوده است، زیرا این شرکت به دنبال تمرکز بر بازارهایی است که بالاترین بازده را ارائه می‌دهند. المطیری خاطرنشان کرد که چین به دلیل قیمت پایین‌تر محصولاتش، بازار اصلی برای این شرکت نیست. او توضیح داد که قیمت‌های فروش خالص در مقایسه با سه‌ماهه قبل دو درصد کاهش یافته که دلیل آن افزایش ۴۰ درصدی قیمت حمل‌ونقل بوده است. به گفته او افزایش قیمت حمل‌ونقل دریایی به دلیل عوامل ژئوپلیتیکی مؤثر بر خطوط کشتیرانی است که آنها را مجبور به طی مسیرهای طولانی‌تر کرده و باعث افزایش زمان و هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی شده است. زمان ارسال به اروپا و ترکیه از یک ماه به نزدیک دو ماه افزایش یافته است. علاوه بر این، ممنوعیت مالیاتی صادرات خودروهای برقی چینی که از ماه اوت اجرایی شد، باعث شد شرکت‌های چینی صادرات خود را پیش از مهلت مالیاتی به میزان قابل توجهی افزایش دهند و این امر زنجیره‌های تأمین، از جمله خطوط کشتیرانی و فضای کانتینری موجود را مختل کرد. المطیری خاطرنشان کرد که نرخ حمل‌ونقل اخیرا به اوج خود رسیده و به‌تدریج کاهشی شده و انتظار می‌رود در سه‌ماهه چهارم بهبود یابد که به شرکت کمک می‌کند پس از تثبیت نرخ حمل‌ونقل نزدیک به سطح خود در مدت مشابه در سال 2023، حاشیه سود خود را بهبود بخشد. به گفته او آغاز عملیات تجاری خط لوله‌ای که گاز همراه را به فرایند تولید می‌رساند، با همکاری شرکت پتروشیمی متحد جبیل، با هدف استفاده از گاز همراه که قبلا سوزانده می‌شد، طبق طرح اولیه دارنده مجوز فناوری، انجام می‌شود. همچنین با تبدیل گاز به مواد شیمیایی با ارزش افزوده، مفهوم «اقتصاد کربن دایره‌ای» را تقویت می‌کند که به بهبود بهره‌وری عملیاتی و عملکرد زیست‌محیطی شرکت کمک می‌کند. المطیری تأکید کرد که این پروژه نشان‌دهنده تعهد شرکت Advanced به استانداردهای زیست‌محیطی، اجتماعی و نوآوری و همچنین افزایش ادغام صنعتی در شهر صنعتی جبیل است. او خاطرنشان کرد که شرکت ادونسد (Advanced) پیوسته در تلاش است تا با بررسی فرصت‌های همکاری و دستیابی به رشد پایدار، عملکرد مالی و زیست‌محیطی خود را بهبود بخشد.

طبق داده‌های موجود شرکت پتروشیمی المتقدمه، تولیدکننده پلی‌پروپیلن، از کاهش ۸۰ درصدی سود سالانه خود به ۲۹ میلیون ریال سعودی تا پایان 9 ماه اول سال ۲۰۲۴ خبر داد. سود سه‌ماهه سوم به ۴۶ میلیون ریال سعودی رسید که اندکی بالاتر از سه‌ماهه قبل و سه‌ماهه مشابه سال قبل بود.

چالش‌های پتروشیمی از نگاه اوپک

گزارش اخیر سازمان کشورهای صادرکننده نفت عرب (OAPEC) چالش‌های متعددی را که تقاضای پتروشیمی در کوتاه‌مدت و میان‌مدت با آن مواجه است، آشکار کرد. طبق این گزارش با عنوان «صنعت پتروشیمی در پرتو پروژه‌های پلی‌اولفین آینده و قوانین جدید بین‌المللی زیست‌محیطی»؛ درحالی‌که تعدادی از پروژه‌های عظیم اعلام می‌شوند، نرخ تولید فعلی و آینده برخی از انواع پلی‌اولفین‌ها از تقاضای جهانی فراتر می‌رود. گزارش اوپک که توسط یاسر محمد بغدادی، کارشناس ارشد صنعت نفت این سازمان تهیه شده، توضیح می‌دهد که این امر در بحبوحه کاهش تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی به دلایل اقتصادی و ژئوپلیتیکی متعدد صورت می‌گیرد. این گزارش می‌گوید که در آینده‌ای قابل پیش‌بینی، بازارهای جهانی با مازاد عرضه، به‌ویژه برای پلی‌پروپیلن، پلی‌وینیل کلراید و پلی‌اتیلن با گریدهای مختلف، مواجه خواهند شد.

مروری بر بزرگ‌ترین پروژه‌های پتروشیمی جهان

به گزارش اوپک تعدادی از پروژه‌هایی که اخیرا در صنعت پتروشیمی اعلام‌ شده، به‌ویژه پروژه‌های مربوط به تولید پلی‌اولفین‌ها و پلی‌اتیلن با گریدهای مختلف، انتظار می‌رود طی چهار سال آینده عملیاتی شوند. از جمله مهم‌ترین پروژه‌هایی که اخیرا اعلام شده‌اند، می‌توان به اعلام شرکت آرامکو عربستان و سینوپک چین در مورد پروژه مشترکشان در چین با ظرفیت ۱.۵ میلیون تن اتیلن در سال اشاره کرد که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۵ عملیاتی شود. این هم‌زمان با اعلام شرکت S-Oil، زیرمجموعه شرکت آرامکو عربستان، در کره‌جنوبی مبنی بر پروژه شاهین با ظرفیت ۱.۸ میلیون تن اتیلن در سال است که انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۶ عملیاتی شود. شرکت آرامکو سعودی همچنین قصد دارد تا سال ۲۰۲۷ تقریبا چهار میلیون بشکه در روز نفت خام را در پروژه مجتمع امیرال خود در عربستان سعودی به تقریبا ۱.۶۵ میلیون تن مواد شیمیایی در سال تبدیل کند. پروژه Golden Triangle Polymers در ایالات متحده، متعلق به Qatar Energy و Chevron Phillips Chemical، ظرفیت تولید ۲.۱ میلیون تن اتیلن را در سال دارد و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری برسد. علاوه بر این، پروژه مشترک آنها در رأس لفان قطر، ظرفیت تولید ۲.۱ میلیون تن اتیلن را در سال دارد و پیش‌بینی می‌شود در سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری برسد. پیش‌بینی می‌شود پروژه Project One شرکت INEOS با ظرفیت ۱.۴۵ میلیون تن در سال اتیلن در بلژیک، در سال ۲۰۲۶ به بهره‌برداری برسد. همچنین پیش‌بینی می‌شود پروژه Dow Chemical با ظرفیت ۱.۸ میلیون تن اتیلن در سال در کانادا، در سال ۲۰۲۷ به بهره‌برداری برسد.

تولید جهانی پتروشیمی

گزارش اوپک نشان داد که اعلام بهره‌برداری از این پروژه‌ها علی‌رغم افزایش نرخ تولید فعلی در بحبوحه کاهش تقاضای جهانی برای محصولات پتروشیمی صورت می‌گیرد. این گزارش توضیح داد که از نظر ظرفیت تولید پلی‌اتیلن در مقایسه با نرخ مصرف جهانی، که در بین تمام پلاستیک‌ها از پرمصرف‌ترین‌هاست، ظرفیت تولید بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ تقریبا ۱۰ میلیون تن سالانه از نرخ مصرف فراتر رفته و میانگین نرخ استفاده کارخانه‌ها تقریبا ۸۶ درصد بوده است. این گزارش پیش‌بینی می‌کند که ظرفیت مازاد بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۵ به حدود ۲۵ میلیون تن در سال افزایش یابد و نرخ بهره‌برداری تقریبا ۸۱ درصد کاهش یابد. با این حال، ظرفیت مازاد بین سال‌های ۲۰۲۵ تا ۲۰۳۰ حدود ۲۳ میلیون تن در سال باقی خواهد ماند و میانگین نرخ بهره‌برداری تقریبا به ۸۱ درصد خواهد رسید. افزایش ظرفیت اضافی در حالی صورت می‌گیرد که چین در اجرای برنامه‌های خود برای دستیابی به خودکفایی در تعدادی از محصولات پتروشیمی، به‌ویژه پلی‌پروپیلن، پلی‌وینیل کلراید و انواع مختلف پلی‌اتیلن، به موفقیت نزدیک می‌شود. گزارش اوپک انتظار داشت که واردات تعدادی از این محصولات توسط چین در آیندة قابل پیش‌بینی کاهش یابد. این امر می‌تواند مستقیما بر تقاضای جهانی و نرخ مصرف در بازارهای هدف تأثیر بگذارد و چشم‌انداز بازار جهانی پتروشیمی را بیش از پیش تیره و تار کند. با این حال، شرکت‌های پتروشیمی جهانی تأیید می‌کنند که تقاضای جهانی برای انواع مختلف پلاستیک در برخی از بازارهای نوظهور در درازمدت افزایش خواهد یافت و تعادل بین عرضه و تقاضا را در بازارهای جهانی برقرار خواهد کرد. از سوی دیگر، صنعت پتروشیمی با چالش‌های فزاینده‌ای روبه‌رو است که چشم‌انداز صنعتی آینده را پیچیده‌تر می‌کند، به‌ویژه پس از آنکه موضوع زباله‌های پلاستیکی برای اولین‌بار در سال ۲۰۱۹ مطرح شد. این امر به دنبال تصمیم چین برای توقف واردات و فرآوری چنین زباله‌هایی در تأسیسات خود و اصلاح بعدی کنوانسیون بازل، که جابه‌جایی فرامرزی زباله‌های خطرناک را تنظیم می‌کند، برای شامل کردن کنترل و مدیریت زباله، صورت گرفت. چندین نهاد بین‌المللی، از جمله برنامه محیط زیست سازمان ملل متحد، در حال حاضر در تلاش برای انعقاد یک توافق‌نامه بین‌المللی الزام‌آور با هدف کاهش ضایعات پلاستیکی و یافتن راه‌حل‌های اساسی برای ازبین‌بردن مقادیر فزاینده ضایعات پلاستیکی تولیدشده و انباشته‌شده در محیط‌های مختلف هستند. خطرناک‌ترین این موارد، زباله‌های میکروپلاستیکی موجود در هوا، خاک، اقیانوس‌ها و دریاها هستند که می‌توانند منجر به کاهش تولید پلاستیک، به‌ویژه پلاستیک‌های یک‌بار مصرف، شوند.

یکی دیگر از ابتکارات بین‌المللی دولتی با هدف مبارزه با آلودگی ناشی از زباله‌های پلاستیکی، تشکیل یک اتحاد بین‌المللی دولتی در سال ۲۰۲۲ به نام اتحاد بلندپروازانه برای پایان‌دادن به آلودگی پلاستیکی است که به ریاست مشترک نروژ و رواندا و متشکل از ۵۰ کشور از سراسر جهان برگزار می‌شود. از جمله امارات و اردن. ائتلاف جدید قصد دارد تا سال ۲۰۴۰ به آلودگی پلاستیکی پایان دهد و به کمیته مذاکره‌کننده بین‌المللی در تکمیل کار خود برای انعقاد توافق‌نامه بین‌المللی پیشنهادی کمک دهد. اوپک تأکید کرد که این چالش‌ها به ابهام چشم‌انداز صنعت پتروشیمی و عدم قطعیت بازارهای جهانی طی چشم‌انداز و میان‌مدت کمک می‌کند. این امر می‌تواند تعدادی از پروژه‌های تولید پتروشیمی اعلام‌شده در آینده را به تأخیر بیندازد، مانع ایجاد کرده یا حتی تعطیل کند. دبیرخانه کل سازمان کشورهای صادرکننده نفت عرب (OAPEC) اعلام کرد که از نزدیک تحولات و تلاش‌های منطقه‌ای و بین‌المللی در بازارهای پتروشیمی را برای مبارزه با آلودگی ناشی از زباله‌های پلاستیکی زیر نظر دارد. این دبیرخانه خاطرنشان کرد از این تلاش‌ها که با هدف دستیابی به جهانی عاری از چنین زباله‌هایی انجام می‌شود، قدردانی می‌کند.

سازمان کشورهای صادرکننده نفت (OAPEC) بر اهمیت ایجاد تعادل بین الزامات زیست‌محیطی بین‌المللی و منافع کشورهای عضو تولیدکننده محصولات پتروشیمی تأکید دارد، به‌ویژه با توجه به اینکه کشورهای عضو سالانه تقریبا 40 میلیون تن پلاستیک تولید می‌کنند که حدود 15 درصد از تولید جهانی را تشکیل می‌دهد.

دبیرخانه عمومی اوپک در ارائه دیدگاه خود برای کاهش ضایعات پلاستیکی از طریق کمیته مذاکره بین دولتی شرکت کرد. این دبیرخانه در گزارش خود که در وب‌سایت کمیته منتشر شده، بر لزوم تلاش برای تصویب قوانین و مقررات و تعیین اهداف خاص برای مقابله با زباله‌های پلاستیکی و دفع ایمن آنها، در چارچوب مفهوم اقتصاد چرخشی و پایداری، ضمن حفظ منافع و شرایط ویژه کشورهای تولیدکننده پلاستیک، تأکید کرد.