انرژی پاک؛ نسخه نجات

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

ناترازی انرژی و گرفتاری صنایع سبب شده است که انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران مورد توجه قرار بگیرد. گذشته از این، انرژی‌های تجدیدپذیر برای مبارزه با گرمایش جهانی کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای بسیار مهم است. این گازها ناشی از فعالیت‌های انسانی مانند سوزاندن سوخت‌های فسیلی و جنگل‌زدایی است. برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، استفاده از لوازم خانگی کم‌مصرف، کاهش استفاده از سیستم‌های گرمایشی و تهویه مطبوع و خاموش‌کردن چراغ‌ها و وسایل الکترونیکی در صورت عدم استفاده، در مصرف انرژی در خانه صرفه‌جویی می‌شود. گذار به انرژی‌های تجدیدپذیر برای خانه و وسایل نقلیه با استفاده از انرژی خورشیدی و سایر منابع انرژی تجدیدپذیر ممکن می‌شود.

ایران با بهره‌گیری از پتانسیل‌های عظیم انرژی‌های تجدیدپذیر، به ویژه خورشیدی و بادی، می‌تواند تا سال ۱۴۲۴ به جایگاه مناسبی در این حوزه دست یابد. تحقق این امر مستلزم اصلاح ساختارهای اداری، جذب سرمایه‌گذاری‌های داخلی و خارجی، و مشارکت فعال بخش خصوصی است. توسعه انرژی‌های پاک نه‌تنها به امنیت انرژی کشور کمک کرده، بلکه ایران را به عنوان الگویی در منطقه مطرح می‌کند. ایران با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود و وجود منابع غنی انرژی‌های تجدیدپذیر، پتانسیل قابل توجهی برای توسعه این بخش دارد. در این تحلیل به بررسی چشم‌انداز انرژی‌های پاک در ایران تا سال ۱۴۲۴ می‌پردازیم. سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران تا تیر ۱۴۰۳ معادل ۱۲۳۱ مگاوات است.

- انرژی خورشیدی: ۵۴۸ مگاوات (۴۸.۷ درصد)

- انرژی بادی: ۴۱۶ مگاوات (۳۸.۳ درصد)

- برق آبی کوچک: ۱۰۲.۸۷ مگاوات (۱۰.۵درصد)

- زیست توده: ۱۲.۵ مگاوات (۱.۳ درصد)

- توربین انبساطی: ۹.۶ مگاوات (یک درصد)

استان‌های پیشرو در این زمینه عبارتند از: کرمان (۱۷۱.۳ مگاوات)، قزوین (۱۷۰.۷ مگاوات) و یزد (۱۳۵.۲ مگاوات).

ایران با دارابودن حدود ۳۰۰ روز آفتابی در سال در مناطق مرکزی و جنوبی، پتانسیل عظیمی در این بخش دارد. برآوردها نشان می‌دهد اگر تنها یک درصد از صحراهای ایران به سیستم‌های فتوولتائیک مجهز شوند، انرژی تولیدی پنج برابر مصرف سالانه برق کشور خواهد بود. هدف دولت رسیدن به پنج گیگاوات تا سال ۲۰۲۵ است. اطلس باد کشور نشان می‌دهد پتانسیل انرژی بادی ایران حدود ۶۵۰۰ مگاوات برآورد شده و با تکمیل مطالعات، این رقم تا 40هزار مگاوات نیز قابل افزایش است. مناطق شمالی و غربی کشور از پتانسیل بادی بالایی برخوردارند. ایران پتانسیل تولید ۲3 هزار تا 42 هزار مگاوات انرژی از منابع برق‌آبی را دارد. هرچند بخش عمده این پتانسیل در نیروگاه‌های بزرگ آبی مورد استفاده قرار گرفته است. ایران در نوار زمین گرمایی جهان قرار دارد و پتانسیل قابل توجهی در این بخش دارد، هرچند هنوز به طور گسترده مورد بهره‌برداری قرار نگرفته است. با توجه به حجم بالای ضایعات کشاورزی و شهری، ایران پتانسیل خوبی برای تولید انرژی از زیست توده دارد. در حال حاضر سهم این بخش فقط ۱۲.۵ مگاوات است. ۹۸ درصد از نیاز انرژی ایران از گاز طبیعی و مشتقات نفتی تأمین می‌شود. قیمت پایین حامل‌های انرژی انگیزه‌ای برای بهره‌وری انرژی ایجاد نمی‌کند.

محدودیت در انتقال فناوری و جذب سرمایه‌گذاری خارجی

- بوروکراسی اداری: نظام اداری فعلی تمایل به مشارکت‌جویی ندارد

بابک نگاهداری، رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، سال ۱۴۲۴ را به عنوان سال هدف‌گذاری چشم‌انداز جدید توسعه ایران معرفی کرده است. در این چارچوب، انرژی‌های تجدیدپذیر می‌توانند نقش کلیدی ایفا کنند.

- افزایش سهم انرژی‌های تجدیدپذیر به ۱۰ درصد از ترکیب انرژی کشور در پنج سال آینده

- توسعه پروژه‌های خورشیدی و بادی با مشارکت بخش خصوصی

- استفاده از ظرفیت‌های مردمی برای تحقق این چشم‌انداز

- تمرکز بر «ایران تاب‌آور» با افزایش ظرفیت مقاومت در برابر تحریم‌ها از طریق تنوع‌بخشی به منابع انرژی

روند توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر در ایران طی دهه ۱۴۰۴ تا ۱۴۱۴ می‌تواند نشان‌دهنده تحولات مهمی در این حوزه باشد. با توجه به پتانسیل‌های عظیم کشور در زمینه انرژی‌های پاک و ضرورت کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، این دوره می‌تواند نقطه عطفی در مسیر توسعه پایدار انرژی ایران باشد.

در ابتدای ۱۴۰۴، سهم انرژی‌های تجدیدپذیر در سبد انرژی ایران حدود یک درصد از کل ظرفیت نیروگاهی کشور است که عمدتا شامل انرژی خورشیدی ۵۴۸ مگاوات (۴۸.۷ درصد از کل تجدیدپذیرها) و انرژی بادی۴۱۶ مگاوات (۳۸.۳ درصد) انرژی برق‌آبی کوچک ۱۰۲.۸۷ مگاوات (۱۰.۵درصد) است. طبق قانون هوای پاک وزارت نیرو مکلف شده است تا حداقل ۳۰ درصد افزایش سالانه ظرفیت مورد نیاز کشور را از انرژی‌های تجدیدپذیر تأمین کند. سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر ایران برنامه‌هایی برای رسیدن به پنج گیگاوات ظرفیت نصب‌شده تا ۱۴۲۴ دارد. پتانسیل‌های طبیعی شامل انرژی خورشیدی با ۳۰۰ روز آفتابی در سال با تابش ۵.۵ کیلووات ساعت بر متر مربع در روز؛ انرژی باد با ظرفیت بالقوه ۳0 هزار مگاوات انرژی بادی است.

- تعهدات ایران به توافق پاریس

- نیاز به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای

۹۸ درصد از نیاز انرژی کشور از گاز طبیعی و مشتقات نفتی تأمین می‌شود

استفاده از فقط یک درصد از صحراهای ایران می‌تواند پنج برابر مصرف سالانه برق کشور را تولید کند. افزایش به پنج گیگاوات تا ۱۴۲۴ هدف‌گذاری شده است. پیش‌بینی می‌شود با توسعه فناوری‌های خورشیدی و کاهش هزینه‌ها، این بخش سریع‌ترین رشد را تجربه کند. پتانسیل انرژی بادی: ۶۵۰۰ مگاوات قطعی و تا ۴۰ هزار مگاوات بالقوه و تمرکز بر مناطق بادخیز شمالی و غربی کشور به عنوان برنامه آینده تلقی می‌شود. سناریو خوش‌بینانه برای دهه پیش‌رو شامل رشد سالانه ۳۰ درصد در ظرفیت نصب‌شده تجدیدپذیرها رسیدن به ۱۰درصد سهم در سبد انرژی تا ۱۴۱۴ و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و انتقال فناوری است.

سناریوی محافظه‌کارانه شامل رشد سالانه ۱۵–۲۰ درصد برای رسیدن به ۵–۷ درصد سهم در سبد انرژی در عین حال ادامه وابستگی نسبی به سوخت‌های فسیلی است.

دهه ۱۴۰۴–۱۴۱۴ می‌تواند دوره تحول در بخش انرژی‌های تجدیدپذیر ایران باشد. با وجود چالش‌های ساختاری، پتانسیل‌های عظیم طبیعی و الزامات قانونی می‌تواند زمینه‌ساز رشد قابل توجه این بخش شود. تحقق اهداف بلندپروازانه نیازمند عزم ملی، مشارکت بخش خصوصی و اصلاحات ساختاری در نظام انرژی کشور است. در صورت اجرای صحیح سیاست‌ها، ایران می‌تواند به یکی از بازیگران مهم منطقه در حوزه انرژی‌های پاک تبدیل شود.