اینترنت طبقاتی

​اینترنت طبقاتی؛ میراث روحانی

شاید اولین باری که کلیدواژه «اینترنت طبقاتی» به طور گسترده در رسانه‌های ارتباط جمعی و شبکه‌های اجتماعی شنیده شد، در دولت حسن روحانی و روزگار ریاست محمدجواد آذری جهرمی بر وزارت ارتباطات بود؛ پس از آبان 98. آن روزها اینترنت عموم ایرانیان برای مدت تقریبا یک هفته به طور کامل قطع شد اما گروهی «اینترنت ویژه» داشتند. این اینترنت هم رایگان بود و هم بدون فیلتر و از برخی خبرنگاران و اساتید دانشگاه گرفته تا نمایندگان مجلس را شامل می‌شد. همین ایجاد تفاوت میان مردم و برخی اقشار، زنگ خطر طبقاتی شدن دسترسی به اینترنت آزاد در ایران را به صدا در آورد.

حذف و احیای «اینترنت ویژه» در دولت رئیسی

با روی کار آمدن دولت ابراهیم رئیسی، نوع نگاه‌ها به شبکه‌های اجتماعی تغییر کرد و در نهایت، پس از شکل‌گیری  حوادث پس از مرگ مهسا امینی در ایران، گسترده‌ترین فیلترینگ تاریخ جمهوری اسلامی در دولت نمایان شد؛ اکثر قریب به اتفاق شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها، گوگل پلی، کلادفلر و حتی بازی‌ها هم فیلتر شدند. تقریبا همان زمان هم بود که نسخه اینترنت ویژه پیچیده شد. همه افرادی که از این اینترنت استفاده می‌کردند، ناگهان متوجه قطع دسترسی خود شدند، همانند عموم مردم اما چندی بعد دوباره اینترنت ویژه احیا شد اما با دایره‌ای محدودتر.

اصلاح سهمیه خبرنگاران و اساتید دانشگاه

تقریبا ماه دوم اعتراضات به جان باختن مهسا امینی در ایران بود که اینترنت ویژه دوباره به خبرنگاران تحویل داده شد اما نه به گستردگی قبل. در ابتدای امر و براساس شنیده‌های خبرنگار «شبکه شرق»، حدود 60 خبرنگار اینترنت بدون فیلتر گرفتند. این لیست رفته رفته توسط وزارت ارشاد گسترده‌تر شد و به حدود 120 خبرنگار رسید. امروز و در روزگار اختلال و قطعی مداوم اینترنت عموم مردم، برخی خبرنگاران از رسانه‌های اصلاح‌طلب و اصولگرا و مستقل، اینترنت بدون فیلتر برای استفاده از تلگرام، توئیتر، اینستاگرام و واتساپ دارند. این اینترنت هم براساس شنیده‌ها، محدودیت‌هایی دارد و همچون دولت روحانی، آزاد نیست. دقیقا مشابه همین شرایط برای اساتید دانشگاه هم اتفاق افتاد با این تفاوت که مرجع اتخاذ تصمیم درباره آنان، وزارت علوم بود.

نامه نگاری برای «اینترنت باز»

همان روزها بود که وزارت صنعت، معدن و تجارت هم وارد میدان شد و با نامه‌نگاری با وزارت ارتباطات، درخواست ارائه «اینترنت باز» به فعالان عرصه صنعت و تجارت را کرد. همزمان پزشکان نیز از طریق صنف‌های خود و البته وزارت بهداشت، دست به کار شدند تا از صف دریافت اینترنت ویژه جا نمانند. شنیده‌ها حاکی از آن است که اینترنت بدون فیلتر تقریبا به تمام نهادهایی که آن را مطالبه کرده بودند، تعلق گرفته است اما هیچ اعداد و آمار دقیقی در این زمینه از سوی وزارت ارتباطات اعلام نشده است. حتی ملاک و معیار تشخیص افراد و صنوف نیز مشخص نیست. همه چیز به میل و سلیقه و البته، روابط نه چندان عیان بستگی دارد.

هتل‌های لاکچری و تبعیض عیان

اوضاع در هتل‌های لاکچری یا بین‌المللی تهران هم قابل توجه است. براساس یافته‌های خبرنگار «شبکه شرق»، همین حالا در تهران، در هتل‌هایی نظیر اسپیناس پالاس، اسپیناس و البته پارسیان آزادی اینترنت بدون فیلتر و با سرعت بالا در اختیار برخی میهمانان قرار می‌گیرد. در این هتل‌ها، براساس ملیت شما و نوع اتاقی که اجاره می‌کنید، اینترنت به شما تعلق می‌گیرد و عموما کد ملی یا شماره شناسنامه یا شماره پاسپورت، رمز افراد برای دسترسی به WIFI است. یکی از ساکنان هتل پارسیان آزادی به «شبکه شرق» گفت: «همین هفته پیش در این هتل بودم. اینترنت هم بدون فیلتر بود و هم با سرعت بالا، طوری که انگار در ایران زندگی نمی‌کنی اما همانجا فهمیدم که این امکان در اختیار همه ساکنان هتل قرار نمی‌گیرد و برخی افراد و اتاق‌ها را شامل می‌شود.»

سیم کارت ویژه برای افراد ویژه

«سیم کارت ویژه» برای گردشگران خارجی به منظور استفاده آنان از تلگرام و اینستاگرام و واتساپ، جدیدترین گام وزارت ارتباطات برای طبقاتی سازی اینترنت در ایران است. این وزارتخانه البته تاکید کرده که این موضوع صرفا در حد پیشنهاد است و فعلا عملیاتی نشده. این پیشنهاد در شرایطی مطرح شده که این وزارتخانه تاکید کرده که مسئولیتی در قبال فیلترینگ شبکه‎های اجتماعی در ایران ندارد. جالب آنکه پایگاه اطلاع‌رسانی دولت ابتدا این پیشنهاد را در شبکه اجتماعی فیلتر شده توئیتر منتشر کرد اما بعد و با بالا گرفتن انتقادها، بدون هیچ توضیحی، آن را پاک کرد.