معاون سیاست‌گذاری وزارت ارتباطات:
به رفع فیلترینگ خیلی امیدوارم/ اپراتور هوش مصنوعی به زودی راه‌اندازی می‌شود
معاون وزارت ارتباطات همچنین خبر داده که به رفع فیلتر بسیار امیدوار است و تاکید کرد که رفع فیلترهای گسترده و بهبود کیفیت شبکه اینترنت، زیربنای اصلی توسعه اپراتور هوش مصنوعی و افزایش بهره‌وری اقتصاد دیجیتال است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
احسان چیت‌ساز، معاون سیاست‌گذاری فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات، در گفت‌وگویی با صداوسیما به بررسی وضعیت اقتصاد دیجیتال ایران و آینده آن پرداخت و به روند نزولی سهم این بخش در تولید ناخالص ملی اشاره کرد. او با تکیه بر داده‌های مرکز آمار ایران، خبر داد که سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی در سال ۱۴۰۰ حدود ۴.۷۲ درصد بوده که در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب به ۴.۲۸ و ۴.۲ درصد کاهش یافته است. چیت‌ساز با اشاره به شکاف عمیق ایران در این زمینه با کشورهای پیشرو مانند چین که حدود ۴۵ درصد از تولید ناخالص ملی خود را از اقتصاد دیجیتال تأمین می‌کنند، کاهش سرمایه‌گذاری و نرخ‌گذاری دستوری در هسته اقتصاد دیجیتال را یکی از عوامل اصلی این روند اعلام کرد.
او همچنین خبر داد که اپراتور هوش مصنوعی در کشور در حال راه‌اندازی است و ظرفیت پردازشی آن به صورت سالانه باید حداقل ۵۰ درصد افزایش یابد تا بتواند نیازمندی‌های کشور را در زمینه هوش مصنوعی تأمین کند. چیت‌ساز تاکید کرد که توسعه این زیست‌بوم فناورانه تنها از طریق استفاده بهینه از ظرفیت بخش خصوصی و ایجاد شرکت‌های بزرگ فناوری امکان‌پذیر است و افزود که ایجاد صندوق‌های موازی و منابع پراکنده جایگزین تقویت سرمایه موجود نخواهد شد.
معاون وزارت ارتباطات همچنین خبر داده که به رفع فیلتر بسیار امیدوار است و تاکید کرد که رفع فیلترهای گسترده و بهبود کیفیت شبکه اینترنت، زیربنای اصلی توسعه اپراتور هوش مصنوعی و افزایش بهره‌وری اقتصاد دیجیتال است.
روند نزولی رشد اقتصاد دیجیتال از ۱۴۰۰
به گزارش «شرق» احسان چیت‌ساز، معاون سیاست‌گذاری فاوا و اقتصاد دیجیتال وزارت ارتباطات، اقتصاد دیجیتال ایران را شامل سه لایه اصلی معرفی کرد:
1. لایه کاربران ارتباطی: هسته‌ای که تعاملات مستقیم با کاربران نهایی دارد.
2. لایه خدمات پلتفرمی: ارائه خدمات مبتنی بر فناوری و رایانش ابری.
3. لایه سرریز فناوری اطلاعات و ارتباطات: تأثیرگذاری بر سایر بخش‌های اقتصاد متداول که حاصل فعالیت‌های لایه‌های اول و دوم است.
چیت‌ساز توضیح داد که این ساختار هسته‌ای، به عنوان موتور محرکه اقتصاد دیجیتال عمل می‌کند، اما طی سال‌های اخیر شاهد روند نزولی بوده است. بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی در سال ۱۴۰۰ حدود ۴.۷۲ درصد بود، که در سال‌های ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب به ۴.۲۸ و ۴.۲ درصد کاهش یافته است. این در حالی است که کشورهای پیشرو مانند چین، حدود ۴۵ درصد از تولید ناخالص ملی خود را از اقتصاد دیجیتال تأمین می‌کنند.
چیت‌ساز عامل اصلی این کاهش را سیاست‌های نادرست سرمایه‌گذاری و نرخ‌گذاری دستوری در هسته اقتصاد دیجیتال عنوان کرد و افزود: «برای مثال ارزش اپراتور همراه اول در سال ۱۳۹۱ نزدیک ۲۰ میلیارد دلار بود، اما امروز کمتر از ۵۰۰ میلیون دلار ارزیابی می‌شود، یعنی به یک چهلم ارزش اولیه رسیده است. این نشان می‌دهد که بخش خصوصی انگیزه لازم برای سرمایه‌گذاری در این حوزه را ندارد.»
او همچنین تاکید کرد که مداخلات دولت در حوزه‌های رقابتی، همراه با نبود تنظیمات رقابتی و قوانین ضدانحصار، باعث شده سرمایه‌ها از این بخش خارج شوند. به گفته او، در حال حاضر برای ایجاد مجدد همان اپراتور ارتباطی، حداقل ۱۲ تا ۱۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز است، در حالی که ارزش آن در بازار بورس بسیار پایین‌تر است.
چیت‌ساز اعلام کرد: «نبود رقابت کافی و اعمال نرخ‌گذاری دستوری در بخش‌های اقتصادی که نیازمند رقابت طبیعی هستند، بهره‌وری اقتصاد دیجیتال را کاهش داده و مانع جذب سرمایه‌های بخش خصوصی شده است.»
در نهایت، او بر این نکته تأکید کرد که توسعه اقتصاد دیجیتال مستلزم ایجاد شرکت‌های بزرگ، حفظ رقابت سالم و استفاده از ظرفیت بخش خصوصی است تا سرمایه‌گذاری‌ها به شکل پایدار و مؤثر در زیست‌بوم فناوری کشور جریان پیدا کند.
راه اندازی اپراتور هوش مصنوعی
در ادامه این گفت‌وگو احسان چیت‌ساز با اعلام تصویب چهارچوب اپراتور هوش مصنوعی توسط کمیسیون تنظیم مقررات ارتباطات، توضیح داد که هدف از ایجاد این اپراتورها، تأمین ظرفیت پردازشی مورد نیاز کشور و ایجاد زیرساخت‌های مناسب برای توسعه هوش مصنوعی است. وی تصریح کرد که این اپراتورها باید سالانه حداقل ۵۰ درصد ظرفیت پردازشی خود را افزایش دهند تا بتوانند نیازهای ملی را پوشش دهند.
چیت‌ساز در این مورد گفت: «برای رسیدن به ظرفیت ۲۰۰ فلاپس، سرمایه‌گذاری اولیه حداقل ۲۵ میلیون دلار لازم است و شرکت‌های بزرگ باید با ایجاد کنسرسیوم‌های اقتصادی، منابع مالی و انسانی لازم برای توسعه این ظرفیت را فراهم کنند.» او تأکید کرد که این شرکت‌ها علاوه بر توسعه زیرساخت، می‌توانند زنجیره ارزش پیرامون خود را شکل دهند و نوآوری را در کشور تزریق کنند.
او همچنین نقش شرکت‌های بزرگ یا «شرکت‌های لنگر» در اکوسیستم اقتصاد دیجیتال را برجسته کرد: «شرکت‌های لنگر پیرامون خود یک اکوسیستم از تأمین‌کنندگان، استارتاپ‌ها و نوآوران ایجاد می‌کنند که نوآوری در کشور را تسریع می‌کند. استارتاپ‌ها تنها قادر به ایجاد نوآوری نیستند؛ نوآوری باید از طریق زنجیره ارزش شرکت‌های بزرگ جریان پیدا کند تا اثرگذاری اقتصادی پایدار داشته باشد.»
چیت‌ساز با اشاره به تجربه جهانی و تحقیقات برندگان نوبل اقتصاد ۲۰۲۵ بیان کرد که نوآوری ذاتاً تجمعی است و هر نوآوری جدید روی نوآوری‌های قبلی بنا می‌شود و ایجاد رانت موقت و سود انحصاری کوتاه‌مدت، انگیزه سرمایه‌گذاری دوباره در تحقیق و توسعه را فراهم می‌کند. او گفت: «حمایت کوتاه‌مدت از نوآوری‌ها با قوانین ضدانحصار امکان‌پذیر است؛ به طوری که حفاظت از نوآوری محدود به بازه زمانی کوتاه باشد و شرکت‌ها پس از آن به نوآوری جدید بپردازند.»
چیت‌ساز همچنین به اهمیت هم‌افزایی بین بخش خصوصی و دولت در توسعه اپراتور هوش مصنوعی اشاره کرد و تاکید کرد: «در پروژه‌هایی که جزو تکالیف برنامه هفتم توسعه هستند، از ظرفیت بخش خصوصی استفاده می‌کنیم و نقش دولت تنها تنظیم‌گر و تضمین‌کننده رقابت عادلانه است، نه ارائه مستقیم خدمات یا نرخ‌گذاری دستوری.»
در نهایت، وی بر این نکته تأکید کرد که توسعه اپراتور هوش مصنوعی و ایجاد شرکت‌های بزرگ فناوری، پایه و زیربنای رشد اقتصاد دیجیتال ایران است و بدون آن، نوآوری و تحقیق و توسعه نمی‌تواند به شکل پایدار جریان یابد.
مشکلات جذب سرمایه‌گذاری
احسان چیت‌ساز در ادامه نیز به وضعیت سرمایه‌گذاری در اقتصاد دیجیتال ایران و اهمیت تمرکز منابع اشاره کرد و توضیح داد: «وجود صندوق‌های موازی و پراکندگی منابع باعث کاهش بهره‌وری سرمایه می‌شود. برای مثال، به جای ایجاد صندوق جدید دولتی در حوزه هوش مصنوعی، بهتر است منابع موجود در صندوق پژوهش و فناوری هوش مصنوعی بخش خصوصی و صندوق‌های دولتی موجود مورد استفاده قرار گیرد و تمرکز سرمایه‌ها در یک نهاد بزرگ ایجاد شود تا زیرساخت‌های پردازشی و زیست‌بوم فناوری به شکل مؤثر شکل گیرد.»
او ادامه داد که در لایه‌های عمیق فناوری هوش مصنوعی، از جمله نیمه‌هادی‌ها و عناصر پردازشی، هنوز فاصله تکنولوژیک با کشورهای پیشرو وجود دارد و برای جبران این شکاف، باید از طریق سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پیشرو و یادگیری فناوری خارجی اقدام کرد.
چیت‌ساز همچنین به اهمیت دیتا سنترها و مراکز پردازش سریع (GPU farms) اشاره کرد و گفت: «برای توسعه اپراتور هوش مصنوعی، لایه‌های پایین شامل زیرساخت پردازشی و حکمرانی داده باید به شکل کامل توسعه یابد تا نرم‌افزارهای کاربردی و الگوریتم‌ها بتوانند به صورت بومی و مؤثر عمل کنند.»
او بر نیاز کشور به تربیت استعدادهای انسانی در حوزه اقتصاد دیجیتال نیز تاکید کرد: «حداقل ۵۰۰ هزار نیروی انسانی با صلاحیت‌های محوری لازم است تا بتواند در این زیست‌بوم به ایجاد ارزش بپردازد. این مسئله شامل بازگرداندن سرمایه انسانی خارج از کشور و استفاده از تجربیات بین‌المللی نیز می‌شود.»
چیت‌ساز درباره سرمایه‌گذاری مالی تاکید کرد: «باید کنسرسیوم‌ها و ترکیب سرمایه‌های پراکنده ایجاد شود تا هسته مالی اقتصاد دیجیتال، شامل اپراتورهای جدید و زیست‌بوم هوش مصنوعی، شکل گیرد. سرمایه‌گذاری هوشمند و متمرکز در زیرساخت‌ها، مراکز داده و نیروی انسانی، پایه رشد پایدار اقتصاد دیجیتال است.»
او یادآور شد: «سیاست‌گذاری دیجیتال باید از کنترل صرف فناوری به سمت هدایت ارزش و بهره‌وری اقتصادی حرکت کند. تجربه نشان داده هرگونه تصمیم‌گیری بدون سنجش اثرات اقتصادی و انسانی، می‌تواند پیامدهای منفی جدی بر اقتصاد و فرهنگ کشور داشته باشد.»
مقررات‌های دست‌وپاگیر
از سوی دیگر در این گفت‌وگو احسان چیت‌ساز به چالش‌های مقررات‌گذاری در اقتصاد دیجیتال ایران اشاره کرد و توضیح داد: «یکی از مشکلات اصلی، نرخ‌گذاری دستوری در بخش‌هایی است که ذاتاً نیازمند رقابت طبیعی هستند. این مداخلات باعث کاهش بهره‌وری و فرار سرمایه‌ها از هسته اقتصاد دیجیتال شده است.»
او گفت: «وقتی دولت به شکل مستقیم وارد حوزه‌ای شود که بخش خصوصی توانمند است، سرمایه‌گذاری در آن بخش کاهش می‌یابد و این روند منجر به کاهش ارزش شرکت‌ها و عدم انگیزه برای توسعه فناوری می‌شود. نمونه واضح آن ارزش اپراتور ارتباطی است که طی یک دهه به کمتر از یک چهلم ارزش اولیه کاهش یافته است.»
چیت‌ساز تأکید کرد که نقش دولت باید تنظیم‌گر باشد، نه ارائه‌دهنده مستقیم خدمات: «ما تلاش می‌کنیم حضور دولت محدود به ایجاد چارچوب‌ها و سیاست‌های رقابتی باشد تا بخش خصوصی بتواند با انگیزه و بهره‌وری بالا در اقتصاد دیجیتال فعالیت کند. هر جایی که بخش خصوصی حضور دارد، دولت از رقابت با آن جلوگیری می‌کند و تنها وظیفه تنظیم و مدیریت رقابت عادلانه را بر عهده دارد.»
او همچنین اشاره کرد که تجربه جهانی نشان می‌دهد شرکت‌های بزرگ فناوری می‌توانند موتور نوآوری و توسعه باشند و دولت باید ضمن حمایت از آنها، قوانین ضدانحصار و رقابت سالم را اعمال کند: «حفظ نوآوری و بهره‌وری اقتصادی مستلزم ایجاد رانت کوتاه‌مدت برای نوآوری است، اما باید این حفاظت محدود باشد تا شرکت‌ها پس از آن به نوآوری‌های جدید بپردازند و مزیت رقابتی خود را حفظ کنند.»
چیت‌ساز در نهایت خاطرنشان کرد: «تنظیمات مقرراتی ناکارآمد نه تنها بر اقتصاد دیجیتال تأثیر می‌گذارد، بلکه مانع شکل‌گیری شرکت‌های بزرگ و توسعه زیست‌بوم فناوری می‌شود و سرمایه‌ها و استعدادهای انسانی را به خارج از کشور سوق می‌دهد.»
امیدواری به رفع فیلتر
احسان چیت‌ساز با اشاره به اهمیت کیفیت شبکه و اینترنت در توسعه زیست‌بوم هوش مصنوعی و اقتصاد دیجیتال توضیح داد: «کیفیت شبکه، بنیان اتصال و عملکرد اپراتورهای هوش مصنوعی است. بدون دسترسی پایدار و سرعت مناسب اینترنت، بهره‌وری و توسعه فناوری به شدت محدود خواهد شد.»
او با اشاره به امیدواری وزارت ارتباطات نسبت به رفع فیلترهای گسترده گفت: «کاهش محدودیت‌ها و اصلاح سیاست‌های فیلترینگ می‌تواند امکان استفاده بهینه از ظرفیت بخش خصوصی و توسعه نرم‌افزارهای کاربردی بومی را فراهم کند. سیاست‌های وزارتخانه همواره بر شفافیت و اطلاع‌رسانی سریع به مردم مبتنی است و در صورت شکست یا ناکامی، واقعیت‌ها به صورت صریح اطلاع‌رسانی می‌شود.»
چیت‌ساز تأکید کرد که مشکلات کیفیت اینترنت صرفاً مسائل فنی نیست، بلکه تأثیر مستقیمی بر سیاست‌گذاری و توسعه اقتصادی دارد: «تصمیم‌های اشتباه در حوزه فناوری و محدودیت‌های شبکه می‌تواند اثرات اقتصادی و فرهنگی منفی ایجاد کند. برای همین ابزارهای سیاست‌سنجی و ارزیابی اثرات اقدامات ضروری است تا بدانیم کدام مداخله‌ها مؤثر بوده و کدام نیازمند اصلاح است.»
او همچنین خاطرنشان کرد که رفع محدودیت‌ها و بهبود زیرساخت شبکه، پیش‌نیاز توسعه اپراتور هوش مصنوعی و بهره‌وری اقتصاد دیجیتال است: «با شبکه‌ای پایدار و رقابتی، نرم‌افزارها و خدمات کاربردی می‌توانند کیفیت بهتری داشته باشند و الگوریتم‌ها به شکل مستمر از انباشت داده‌ها بهبود یابند، همچنین تربیت استعدادهای انسانی و استفاده بهینه از ظرفیت بخش خصوصی تسهیل خواهد شد.»
آخرین اخبار فناوری را از طریق این لینک پیگیری کنید.
