نگرانی کسب‌وکارها از رد صلاحیت بنیانگذار دیوار و جلوگیری از ورود به بورس:
مالکیت خصوصی و اکوسیستم اقتصاد دیجیتال در خطر است
«دیوار» بعد از نزدیک به ۶ سال پیگیری برای ورود به بورس، از حضور در این بازار سرمایه‌گذاری انصراف داد، این انصراف هم به دنبال فشار یک نهاد امنیتی به بنیانگذار و رئیس هیئت مدیره آن یعنی «حسام آرمندهی» است که از طرف این نهاد صلاحیتش تایید نشده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
«دیوار» بعد از نزدیک به ۶ سال پیگیری برای ورود به بورس، از حضور در این بازار سرمایه‌گذاری انصراف داد، این انصراف هم به دنبال فشار یک نهاد امنیتی به بنیانگذار و رئیس هیئت مدیره آن یعنی «حسام آرمندهی» است که از طرف این نهاد صلاحیتش تایید نشده است.
طبق نامه‌ای که شب گذشته (۵ مرداد) حسام آرمندهی در صفحه‌های خود در شبکه‌های اجتماعی منتشر کرده، یک نهاد امنیتی دلیل جلوگیری از پذیرش دیوار به بورس در اسفند سال گذشته را «عدم صلاحیت آقای حسام میرآرمندهی اعلام کرده که بالطبع پذیرش شرکت منوط به عدم حضور ایشان خواهد بود.» در نهایت هم آرمندهی شفاف خبر داد که با توجه به «رد صلاحیتش از حضور در شرکت خودم» به عنوان موسس، رئیس هیات مدیره و سهامدار اصلی این مجموعه، مخالفت خود را برای حضور در «بازارچه بورس تهران» اعلام می‌کند.
ساعاتی پیش هم اشکان آرمندهی، مدیرعامل دیوار، در پستی در شبکه‌های اجتماعی خود نوشت که پس از ۵ ماه پیگیری، بالاخره دلیل لغو شبانه جلسه پذیرش دیوار در بورس را فهمیده‌اند. اشاره اشکان آرمندهی به لغو ناگهانی جلسه پذیرش دیوار در بورس تهران در تاریخ ۲۲ اسفند است. آن زمان هم روابط عمومی دیوار در اطلاعیه‌ای اعلام کرد «نهاد امنیتی برای صدور تاییدیه‌های لازم برای طی شدن فرایند پذیرش بورس دیوار پاسخ شفافی نداده است.» اشکان آرمندهی تاکید کرده که این عملکرد مسئولان سال‌هاست که منجر به تضعیف مالکیت خصوصی و کارآفرینی در کشور شده است.
انتشار این خبر از شب گذشته موجی از انتقاد و اعتراض را از سوی کسب‌وکارهای نوآوری ایرانی به دنبال داشته است. شرکت‌های بزرگ استارتاپی در پست‌های مختلفی نسبت به جلوگیری از فعالیت یک کارآفرین و ارزش‌آفرینی یک پلتفرم بخش خصوصی ابراز نگرانی کرده و معتقدند ادامه این روند، نه تنها با وعد رئیس جمهوری یعنی بازگشت نخبگان و سرمایه‌گذاران در خارج به کشور هم‌خوانی ندارد که باعث ایجاد موج گسترده‌تری از ناامیدی می‌شود. به باور این فعالان با چنین نگاهی، نه سرمایه‌گذار خارجی جذب می‌شود، نه نخبه‌ای برمی‌گردد، و نه می‌توان آینده‌ای برای اقتصاد دانش‌بنیان متصور شد.
تضعیف مالکیت خصوصی
اشکان آرمندهی در پستی که در شبکه X (توییتر سابق) منتشر کرده نوشته که که از ۵ سال پیش آمادگی خود برای ورود به بورس را اعلام کرده بودند، اما هر بار در این سال‌ها به دلایلی روند ورودشان به بورس متوقف شده است. او در این مورد نوشته است: «ابتدا گفتند حضور سرآوا مانع است. اما بعد از خروج سرآوا در آبان ۱۴۰۳، با پیگیری و تمایل سازمان بورس و انجام دوباره همه مراحل قانونی، جلسه پذیرش برای ۲۲ اسفند تنظیم شده بود که شب قبل از برگزاری، بدون هیچ توضیحی جلسه لغو شد.»
او در این پست تاکید کرده: «سال‌هاست که عملکرد مسئولان منجر به تضعیف مالکیت خصوصی و کارآفرینی شده است. با چنین طرز فکری حرف زدن از «توسعه اقتصاد دیجیتال»، «جذب نخبگان علمی خارج از کشور» و «دعوت از سرمایه‌گذاران خارجی» بی‌معنی است.»
همچنین او خبر داده که مهر سال گذشته نیز او برای عضویت در اتحادیه کسب‌وکارهای مجازی از سوی وزارت صمت رد صلاحیت شده است؛ «با این استدلال که «التزام عملی به جمهوری اسلامی» ندارم.»
او در پایان این پست نوشته است: «رد صلاحیت‌ها و سیاست خودی/ غیرخودی، حالا به جایی رسیده که حتی مالک یک شرکت هم برای ماندن در شرکت خودش باید تایید صلاحیت شود. این یک تهدید جدی برای آینده مالکیت خصوصی و اکوسیستم اقتصاد دیجیتال ایران است.»
پست اشکان و حسام آرمندهی در مورد سرنوشت پیچیده بورسی شدن دیوار موجی از انتقاد و اعتراض کسب‌وکارهای اقتصاد دیجیتال را به همراه داشته است.
حمید محمدی، بنیانگذار دیجی‌کالا، با مطرح کردن این سوال که «صلاحیت چه شکلی است؟» در صفحه شخصی خود در X نوشته است: «بنیانگذار یک پلتفرم بزرگ و ارزش‌آفرین و غیررانتی باشی؛ بیش از یک دهه با همه سختی‌ها بجنگی و بمونی پای کشورت؛ زندگی رو برای میلیون‌ها هم‌وطنت بهتر و راحت‌تر بکنی؛ فساد نکنی، ولی برای کشورت ارزش خلق بکنی؛ آخر سر هم بگن برای شرکت خودت صلاحیت نداری؟!»
محمدجواد شکوری مقدم، مدیر هلدینگ صباایده (آپارات، فیلیمو، صباویژن، سینما تیکت و…)، هم در شبکه X از اتفاقی مشابه برای خود خبر داده و نوشته است: «سال پیش بابت ثبت یک موسسه فرهنگی ساده در وزارت ارشاد، نهاد امنیتی استعلام من و برادرم رو منفی کرد، واقعا خنده‌ام گرفته بود!» او به این روش رد صلاحیت‌ها اعتراض کرده و گفته است: «مگه اقتصاد دیجیتال چقدر توان داره که با این روش‌های نخ‌نما جان آن را می‌گیرید؟»
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات دولت دوازهم، نیز نسبت به خبر رد صلاحیت بنیانگذار دیوار و انصراف این شرکت برای ورود به بورس واکنش نشان داده است. او با هشدار نسبت به ادامه این رویه‌ها در شبکه X نوشته است: «قبلا هم عرض کرده بودم، ایرانیان خارج کشور صرفا به سخن مسوولین نگاه نمی‌کنند، به عملشان می‌نگرند. اصلاح عملی رویه‌ها مهم‌تر از شعارهاست!»
از شعار تا عمل
در سال‌های گذشته مسئولان مختلف از حمایت بخش خصوصی گفته‌اند و اینکه بدون بخش خصوصی نمی‌توان دست به نوآوری و توسعه زد. ۳۰ تیرماه سال گذشته مسعود پزشکیان دو هفته بعد از انتخاب شدنش به عنوان نهمین رئیس‌جمهور در نشستی با فعالان اقتصادی در «اتاق ایران» تاکید کرده بود که وظیفه حاکمیت ایجاد هماهنگی و بستر مناسب برای مشارکت خود مردم و بخش خصوصی در مسیر حل مشکلات اقتصادی و تولیدی است. پزشکیان در آن جلسه گفته بود: «قول می‌دهم که بستر و هماهنگی مناسب برای مشارکت شما و بخش خصوصی و تولیدکنندگان را ایجاد و حفظ کنم تا با هم برای رفع مشکلات زیرساختی تولید و اقتصاد کشور تلاش کنیم.»
فعالان اکوسیستم استارتاپی در سال‌های گذشته با فشارهای مختلفی روبه‌رو بوده‌اند که نتیجه آن در دو سال گذشته خروج برخی بنیان‌گذاران از استارتاپ‌هایشان، کوچ دوباره به کشوری دیگر، خرید و فروش سهام شرکت‌های استارتاپی به شرکت‌هایی مورد اعتماد حاکمیت و… شده است.
حسین افشین، معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست جمهوری در گفت‌وگوی اخیر خود با فن‌زی (ویژه‌نامه اکوسیستم استارتاپی شرق) در پاسخ به این سوال که چرا با وجود شعارهای مختلف در حمایت از بخش خصوصی این بخش با محدودیت همراه است، گفته بود: «یک سیاست نانوشته داریم که اصطلاحا به آن سیاست شمشادی می‌گویند؛ یعنی آدم‌ها یا شرکت‌ها نباید از یک حدی بیشتر رشد کنند. این تفکر را باید عوض کنیم. این شرکت‌های بزرگ‌اند که ثروت‌آفرینی می‌کنند. ما نباید از شرکت‌هایی که خیلی بزرگ می‌شوند بترسیم. با این حال مجموعه دیدگاه یا باورهایی در کشور وجود دارد که دوست ندارد بخش خصوصی زیاد دیده شود و می‌خواهند همه کارها را عموما دولتی‌ها انجام دهند.»
او در این گفت‌وگو تاکید کرده بود: «در سیاست‌های کلان‌مان گفته شده که همه چیز را به بخش خصوصی بدهیم، ولی همیشه این مورد را در زبان می‌گوییم. من هم که اینجا در دولت نشستم، شاید اگر یک مقداری نگاه کنم، بگویم آن کاری که بخش خصوصی می‌تواند انجام دهد را خودم انجام دهم، این یعنی یک سهمی از کیک را از بخش خصوصی می‌گیرم، این در حالی است که بخش خصوصی یک کار را با قیمت کمتر و بازدهی بیشتر انجام می‌دهد.»
همیشه پای امنیت وسط است
در همین گفت‌وگو حسین افشین در واکنش به اینکه چرا تا این حد به استارتاپ‌ها در چند سال اخیر فشارهای مختلفی وارد شده و با سیاست‌گذاری‌های یک جانبه آنها محدود شده‌اند، گفته بود در تلاش برای کاهش این سیاست‌گذاری‌ها و تصمیم‌گیری‌ها هستند. از سوی دیگر او در واکنش به اینکه چرا از ورود شرکت‌های استارتاپی مانند «دیوار» به بورس جلوگیری می‌شود، گفته بود: «به نظر می‌آید خود دیوار هم تمایلی برای ورود به بورس نداشته باشد.» همچنین افشین اعلام کرده بود در این زمینه نهاد امنیتی دغدغه‌های درستی دارد که دیوار باید آنها را رفع کند.
در ادامه هم «فن‌زی» در گفت‌وگو با مجید رضوی، مدیرعامل هلدینگ هزاردستان این ادعا را بررسی کرد. رضوی در این گفت‌وگو صراحتا اعلام کرد که اگر دیوار برای ورود به بورس بی‌علاقه بود، چرا از سال ۱۳۹۸ تا امروز این همه برای ورود به این بازار هزینه و وقت صرف کرده، مستندات لازم و گزارش‌های حسابرسی آماده کرده و…؟ مجید رضوی تاکید کرده بود که مانع اصلی، چارچوب‌های غیرشفاف یک نهاد امنیتی است: «اگر بخواهم خوشبینانه تحلیل کنم به نظرم این مخالفت‌ها به این دلیل است که ترجیح می‌دهند یک مجموعه خصولتی یا یک نهاد وابسته، سهمی در هیئت مدیره داشته باشد و کنترل شرکت را در دست بگیرد.»
جدا افتاده از جهان
در حالی استارتاپهای ایرانی در شرایط سخت اقتصادی و با وجود موانع بسیار سعی در ایستادن و ادامه مسیر خود دارند و نمی‌توانند در غیاب سرمایه‌گذار خارجی و داخلی جدی از بازار بورس برای جذب سرمایه کمک بگیرند که در دنیا شرکت‌های استارتاپی سهم بالایی در بازارهای بورس دارند. طبق گزارشی از فوربس در سال ۲۰۲۴، در بازار ایالات متحده حدود ٢٢۵ IPO ثبت شد که ۴۶٪ بیشتر از سال قبل بوده است. بسیاری از این عرضه‌ها توسط شرکت‌های رشد‌یافته فناوری مانند Astera Labs و Tempus AI انجام شده بود. در واقع از تعداد ۲۲۵ شرکت که وارد بازار بورس آمریکا شده‌اند، در حدود ۲۰ شرکت در دسته‌ی استارتاپهای تکنولوژیک رشد‌یافته قرار می‌گرفتند. تا پایان سال ۲۰۲۴، بازار بورس ایالات متحده میزبان چندین استارتاپ بزرگ بود که ارزش بازارشان پس از عرضه اولیه به چند میلیارد دلار بود.
برای نمونه طبق گزارش رویترز شرکت Tempus AI که در زمینه سلامت دیجیتال کار می‌کند، در ژوئن سال ۲۰۲۴ با قیمت حدود ۳۷ دلار عرضه اولیه شد و ارزش بازار این شرکت در زمان عرضه بین ۶.۱ تا ۶.۴ میلیارد دلار تخمین زده شده بود.
بازار بورس الکترونیکی آمریکا که با عنوان نزدک (NASDAQ) شناخته می‌شود، فقط میزبان شرکت‌های این کشور نیست، بلکه شرکت‌هایی از سراسر دنیا نیز در آن امکان حضور دارند. برای نمونه استارتاپ Swvl در دبی مستقر است و خدماتش در حوزه حمل‌ونقل هوشمند بین شهری و درون شهری است. این شرکت در کشورهای آمریکای لاتین، اروپا، آفریقا و آسیا فعالیت می‌کند، در مارس ۲۰۲۲ به عنوان اولین یونیکرن منطقه راهی نزدک شد. طبق اطلاعاتی که در ویکی‌پدیا ثبت شده ارزش بازار این شرکت در آن زمان حدود ۱.۵ میلیارد دلار بود.
انصراف اجباری پلتفرم «دیوار» از ورود به بورس به‌دلیل رد صلاحیت بنیان‌گذارش، نه فقط یک اتفاق موردی، بلکه نشانه‌ای روشن از بحرانی ساختاری در حکمرانی اقتصاد دیجیتال ایران است. رد صلاحیت یک کارآفرین باسابقه که بیش از یک دهه در داخل کشور فعالیت اقتصادی مولد داشته، به باور کارشناسان زنگ خطری برای همه بازیگران بخش خصوصی است. حالا در شرایط اقتصاد شکننده کشور مشخص نیست با چنین تصمیماتی چگونه قرار است بخش خصوصی به توسعه اقتصاد کشور کمک کند و سهم اقتصاد دیجیتال از تولید ناخالص ملی را به بیش از ۱۰ درصد برساند.
آخرین اخبار فناوری را از طریق این لینک پیگیری کنید.
