داستان آهنگ خرمشهر از زبان مجید انتظامی؛ گریه‌ای که به نغمه تبدیل شد + ویدیو
اگر تنها یک اثر را بتوان نماینده آرمانی موسیقی متعهد دانست، بی‌تردید «حماسه خرمشهر» ساخته مجید انتظامی است؛ آهنگسازی که نامش با شکوه موسیقی انقلابی گره خورده است.
خرمشهر، این واژه پرغرور و زخمی، تنها نام یک شهر نیست؛ پاره‌ای از جان هر ایرانی است که در تاریخ معاصر ایران، چون نگینی خونین می‌درخشد.
قصه خرمشهر آن‌قدر بزرگ و پرشکوه است که در طول این سال‌ها، صدها کتاب درباره‌اش نوشته‌اند، فیلم‌ها ساخته‌اند و آهنگ‌ها و سمفونی‌هایی در وصفش تصنیف شده‌اند.
در دل این آثار هنری، موسیقی جایگاهی ویژه دارد؛ چراکه صدا و نغمه، بیش از هر زبان دیگری، توانسته رنج و رشادت ۵۷۶ روز مقاومت در خرمشهر را به جان مخاطب بنشاند.
در این گزارش، نگاهی انداخته‌ایم به برخی از مهم‌ترین و اثرگذارترین موسیقی‌هایی که برای خرمشهر ساخته شده‌اند؛ از نوای محزون «ممد نبودی» تا شکوه سمفونیک «حماسه خرمشهر» اثر ماندگار استاد مجید انتظامی.
نغمه‌هایی از جنس خون و غیرتدر میان آثار شناخته‌شده، «ممد نبودی» جایگاه آغازین دارد؛ سوگ‌نامه‌ای مردمی که از دل ملودی جهانبخش کردی‌زاده برآمد و با شعر جواد عزیزی و صدای حماسی کویتی‌پور و حسین فخری، به یکی از ماندگارترین سرودهای حماسی ایران بدل شد.
پس از آن، سمفونی خرمشهر از ساخته‌های استاد مجید انتظامی جایگاهی ویژه دارد. این اثر که در قالب آلبوم «سمفونی حماسه خرمشهر» در سال ۱۳۹۱ و به همت بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس تولید شد، ترکیبی از اندوه، مقاومت و پیروزی است و همچون یک روایت موسیقایی، آزادسازی خرمشهر را به زبان نت‌ها بازگو می‌کند.
یکی دیگر از آثار متفاوت در این حوزه، قطعه «نخل‌های بی‌سر» از محسن چاوشی است که با حال و هوایی معاصر و صدای خاص این خواننده، به یکی از شاخص‌ترین آثار نسل امروز در توصیف خرمشهر بدل شد.
گیرایی ملودی و واژگانش، آن را از بسیاری آثار مشابه متمایز کرده است.آلبوم «پوئم سمفونی خرمشهر و حلبچه» نیز با هنرنمایی گروه کامکارها، ترکیبی از موسیقی ایرانی و کلاسیک غربی را ارائه می‌دهد که در نوع خود نادر است و توانسته روایتی فاخر از دو واقعه مهم تاریخی ـ آزادسازی خرمشهر و فاجعه حلبچه ـ ارائه دهد.
همچنین، موسیقی سریال تلویزیونی «خاک سرخ» که توسط محمدرضا علیقلی ساخته شد، تصویر صوتی قابل تأملی از خرمشهرِ دهه شصت ارائه می‌دهد؛ نوایی که شنیدن آن انسان را در میان کوچه‌های ویران و مقاومت مردم شهر تصور می‌کند.
از دیگر آثار ماندگار، قطعه «خرمشهر» با صدای علیرضا عصار است؛ قطعه‌ای که با کلام استوار و موسیقی پرانرژی، یادآور عزم و اراده ملت ایران در روزهای سخت جنگ است.
گاهی عمیق‌تر به «حماسه خرمشهر»؛ روایت نت‌ها از یک نبرد مقدساگر قرار باشد تنها یک اثر را به‌عنوان نماینده‌ای آرمانی از موسیقی متعهد معرفی کنیم، بدون تردید باید از «حماسه خرمشهر» نام ببریم؛ ساخته‌ای از مجید انتظامی، آهنگساز بلندآوازه انقلاب اسلامی.
او اگرچه فرزند بازیگر نامدار سینمای ایران، عزت‌الله انتظامی است، اما خود، به‌تنهایی، از قله‌های موسیقی ایران محسوب می‌شود.
این آهنگساز برجسته متولد سال ۱۳۲۶، طی چهار دهه فعالیت هنری، موسیقی بیش از ۸۰ فیلم را ساخته و با کسب چهار سیمرغ بلورین از جشنواره فیلم فجر، رکورددار این بخش به‌شمار می‌رود.
آثار او همواره واجد ترکیبی از تکنیک، احساس و تعهد بوده‌اند؛ ویژگی‌هایی که در «حماسه خرمشهر» به اوج خود رسیده‌اند.
معماری صوتی یک مقاومت«حماسه خرمشهر» از چهار موومان تشکیل شده که هر یک به بخشی از روایت این نبرد تاریخی می‌پردازد.موومان اول، آرامش پیش از طوفان را به تصویر می‌کشد؛ جایی که ویولن‌ها و هورن‌ها با ملودی‌هایی لطیف فضای شهر را ترسیم می‌کنند.
ناگهان با ورود تیمپانی و سازهای کوبه‌ای، اضطراب و هجوم دشمن آغاز می‌شود. کروماتیک‌های پیاپی، هارمونی‌های نامطبوع و ضربه نهایی گانگ، لحظه اشغال خرمشهر را به شکلی تکان‌دهنده روایت می‌کنند.
موومان دوم، سوگ‌نامه مردم آواره است. صدای ناله‌گون کر، همراه با ابوا و سازهای زهی، حکایت از غم و رنج دوری و آوارگی دارد. در پایان این بخش، بارقه‌های امید از دل سازهای باس و تیمپانی نمایان می‌شود.
موومان سوم، روایت مردم مقاومی است که در تدارک بازپس‌گیری شهر خود هستند. آغاز این بخش با ریتم‌های کوبه‌ای جنوبی و ضربات سنج، حال و هوای حماسه‌ای به اثر می‌دهد.
ملودی‌ها به سمت اوج پیش می‌روند تا سرانجام، صدای شیپور حمله آغازگر نبرد آزادسازی باشد.موومان چهارم، بخش پیروزی و آزادسازی است.
صداهایی از تانک و تیراندازی با سازهای ارکستر هم‌آوا می‌شود تا فضای درگیری را بازسازی کند. و در پایان، فانفار پیروزی، همراه با صدای دف و سازهای مسی، نوای مژده‌آمیز «خرمشهر آزاد شد» را به گوش می‌رساند.
