بهمن اکبری، رایزن سابق فرهنگی در عمان، در یادداشتی مطرح کرد:
مکانیسم ماشه؛ حقوق بین‌الملل در آستانه انفجار
نامه اخیر عباس عراقچی، دیپلمات ارشد ایرانی، به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بار دیگر اصطلاح «مکانیسم ماشه» را به صدر اخبار سیاسی کشاند. این سازوکار، که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل طراحی شد، اکنون به کانون جدالی تازه میان ایران و اروپا تبدیل شده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
بهمن اکبری، رایزن سابق فرهنگی در عمان، در یادداشتی برای شرق نوشت: نامه اخیر عباس عراقچی، دیپلمات ارشد ایرانی، به مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا بار دیگر اصطلاح «مکانیسم ماشه» را به صدر اخبار سیاسی کشاند. این سازوکار، که در توافق هسته‌ای ۲۰۱۵ برای بازگرداندن تحریم‌های سازمان ملل طراحی شد، اکنون به کانون جدالی تازه میان ایران و اروپا تبدیل شده است.
چرا ایران مخالف است؟
ایران استدلال می‌کند که اقدام اروپا از اساس مبنای حقوقی ندارد. نخست آن‌که تهران پیش‌تر بند ۳۶ برجام را فعال کرده و اقدامات جبرانی‌اش- از کاهش سطح تعهدات هسته‌ای تا افزایش غنی‌سازی- بر همین اساس انجام گرفته است. در این شرایط، فعال‌سازی ماشه توسط اروپا چیزی شبیه «اقدام جبرانی در برابر اقدام جبرانی» خواهد بود؛ مفهومی عجیب که با روح توافق و اصول حقوق بین‌الملل سازگار نیست.
دوم، ایران یادآور می‌شود که اروپا هیچ‌گاه به تعهدات اقتصادی‌اش عمل نکرد. ابزارهایی چون «اینستکس» که قرار بود تجارت محدود با ایران را امکان‌پذیر کنند، عملا به جایی نرسیدند. به بیان دیگر، طرف مقابل ابتدا تعهداتش را زیر پا گذاشته و اکنون مدعی است که ایران ناقض توافق بوده است.
ابعاد فراتر از برجام
این نزاع صرفا یک مناقشه فنی یا حقوقی درباره برجام نیست؛ بلکه صحنه‌ای است از رقابت‌های بزرگ‌تر ژئوپولیتیکی. حمایت روسیه و چین از موضع ایران نشان می‌دهد که پرونده هسته‌ای تهران به میدان نبردی میان چندجانبه‌گرایی و یک‌جانبه‌گرایی غربی تبدیل شده است.
مکانیسم ماشه اگر بدون اجماع شورای امنیت فعال شود، معنایی روشن خواهد داشت: قواعد حقوقی تنها تا جایی معتبرند که قدرت‌های بزرگ بخواهند. چنین روندی به‌جای تقویت رژیم‌های بین‌المللی، به بی‌اعتمادی بیشتر کشورها نسبت به نهادهایی چون سازمان ملل دامن می‌زند.
بحران اعتماد جهانی
در بطن این ماجرا یک پرسش کلیدی‌تر نهفته است: آیا نظم بین‌الملل هنوز توان حفظ اعتماد جمعی را دارد؟ اگر سازوکارهای توافقات چندجانبه این‌گونه با تفسیرهای یک‌جانبه کنار زده شوند، پیامد آن محدود به ایران نخواهد بود. سایر کشورها نیز خواهند آموخت که ضمانت حقوقی معاهدات شکننده است و تنها توازن قواست که تعیین‌کننده نهایی خواهد بود.
از همین منظر، مکانیسم ماشه نماد بحرانی بزرگ‌تر است: افول اعتبار حقوق بین‌الملل و غلبه سیاست قدرت بر قواعد مشترک. جهان امروز بیش از هر زمان دیگری نیازمند قواعد الزام‌آور است؛ اما درست در همین لحظه، قدرت‌های جهانی با بی‌اعتنایی به این قواعد، زمینه فروپاشی همان نظم را فراهم می‌کنند.
جمع‌بندی
بنابراین، ماجرا تنها به سرنوشت برجام یا تحریم‌های ایران محدود نمی‌شود. آنچه در معرض خطر است، اعتماد به نظام حقوقی بین‌المللی است؛ اعتمادی که اگر از میان برود، بازسازی آن به‌سادگی ممکن نخواهد بود. مکانیسم ماشه در ظاهر ابزاری حقوقی است، اما در عمل می‌تواند ماشه‌ای بر پیشانی چندجانبه‌گرایی جهانی باشد.
آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.
