طرح سه‌فوریتی مجلس برای خروج ایران از NPT؛ واکنشی به فعال‌سازی مکانیسم ماشه
ان‌پی‌تی در دوراهی بقا و وداع
ایران در حالی به نقطه تصمیم‌گیری درباره ماندن یا خروج از NPT نزدیک می‌شود که روابط تهران و غرب به پایین‌ترین سطح در سال‌های اخیر رسیده است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه و احتمال بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، فضای ۳۰ روز آینده را به بازه‌ای سرنوشت‌ساز تبدیل کرده است. طرح سه‌فوریتی مجلس در این میان، هم هشدار به اروپا و آمریکا محسوب می‌شود و هم پیامی به داخل و خارج که جمهوری اسلامی آماده واکنش‌های سخت‌گیرانه است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
پرونده هسته‌ای ایران بار دیگر در آستانه یکی از حساس‌ترین مقاطع تاریخ خود قرار گرفته است. پس از آنکه سه کشور اروپایی عضو برجام با استناد به «مکانیسم ماشه» پرونده ایران را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع دادند، تهران اکنون با گزینه‌های سرنوشت‌سازی مواجه است؛ از ادامه مسیر تعامل دیپلماتیک تا واکنش‌های سخت‌گیرانه و پرهزینه.
در این میان، طرح سه‌فوریتی مجلس برای خروج از پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) به‌عنوان پاسخی جدی به فشارهای غرب، می‌تواند معادلات آینده را به‌طور بنیادین تغییر دهد و نه‌تنها بر سیاست خارجی کشور، بلکه بر جایگاه ایران در نظام بین‌الملل نیز اثرات گسترده‌ای برجای بگذارد.
فشار اروپا و واکنش مجلس
اقدام سه کشور اروپایی عضو برجام (فرانسه، آلمان و انگلیس) در فعال‌سازی مکانیسم ماشه و ارسال پرونده ایران به شورای امنیت، در حالی صورت گرفت که این کشورها، تهران را به نقض تعهدات هسته‌ای و فقدان توجیه غیرنظامی برای ذخایر اورانیوم غنی‌شده متهم کردند. در بیانیه مشترک آنان آمده است که ایران نه‌تنها از حدود مجاز در حوزه اورانیوم و آب سنگین فراتر رفته، بلکه پروتکل الحاقی را کنار گذاشته و دسترسی‌های آژانس را محدود کرده است.
در واکنش به این اقدام، و به نوشته فارس، حسینعلی حاجی‌دلیگانی، نایب‌رئیس اول کمیسیون اصل ۹۰ مجلس، اعلام کرد طرحی سه‌فوریتی برای خروج ایران از NPT و پروتکل الحاقی تقدیم هیات‌رئیسه شده است. بر اساس ماده واحده این طرح، جمهوری اسلامی موظف خواهد بود بلافاصله از پیمان خارج شده، اجرای تمامی الزامات آن را متوقف کند، هر گونه مذاکره با آمریکا و سه کشور اروپایی را قطع نماید و همکاری‌های نظارتی با آژانس را پایان دهد. وزارت امور خارجه و سازمان انرژی اتمی نیز باید ظرف یک هفته گزارش اجرای این مصوبه را به مجلس ارائه دهند.
با توجه به حساسیت وضعیت، در صورت تصویب سه‌فوریت در صحن، کلیات و جزئیات طرح در همان روز بررسی می‌شود و شورای نگهبان نیز هم‌زمان نظر خود را درباره انطباق آن با قانون اساسی و شرع اعلام خواهد کرد. بدین ترتیب، طرح خروج از NPT می‌تواند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به قانون لازم‌الاجرا تبدیل شود.
معاهده NPT چیست؟
پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) در سال ۱۹۶۸ تدوین و از ۱۹۷۰ لازم‌الاجرا شد. هدف آن جلوگیری از اشاعه تسلیحات هسته‌ای، حرکت به سوی خلع سلاح و تضمین استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای بود. این معاهده تاکنون بیش از ۱۹۰ عضو دارد و تنها چهار کشور از آن خارج یا عضو نشده‌اند: هند، پاکستان، اسرائیل و کره شمالی. ایران در سال ۱۳۴۷ پیمان را امضا و در سال ۱۳۴۹ با تصویب مجلس شورای ملی به آن ملحق شد. از آن زمان، فعالیت‌های هسته‌ای ایران در چارچوب NPT زیر نظر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار گرفت.
بر اساس این معاهده، کشورهای عضو به دو دسته تقسیم می‌شوند:
- دارندگان سلاح هسته‌ای که شامل (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه و بریتانیا) می‌شوند. این اعضا متعهدند سلاح‌های خود را کاهش دهند و فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای را در اختیار دیگران قرار دهند.
- کشورهای غیرهسته‌ای مانند ایران که حق برخورداری از فناوری هسته‌ای صلح‌آمیز دارند، اما متعهدند به سمت ساخت سلاح نروند و فعالیت‌های خود را تحت نظارت آژانس قرار دهند.
از نگاه تهران، کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و اروپا نه‌تنها به تعهدات خود عمل نکرده‌اند، بلکه با اعمال تحریم و محدودیت، ایران را از حقوق صلح‌آمیز هسته‌ای محروم ساخته‌اند. همین موضوع بارها موجب طرح تهدید به خروج از NPT شده است.
پیامدهای احتمالی خروج ایران از NPT
مطابق ماده ۱۰ پیمان، هر کشوری می‌تواند با اعلام رسمی و ذکر دلایل امنیتی از NPT خارج شود. اما خروج از این معاهده تبعات گسترده‌ای دارد:
فشار سیاسی و حقوقی: چنین اقدامی از سوی جامعه جهانی به‌عنوان نشانه‌ای از حرکت ایران به سمت گزینه نظامی تلقی خواهد شد و می‌تواند اجماع گسترده‌تری علیه تهران ایجاد کند.
افزایش تحریم‌ها: قطع همکاری با آژانس و کنار گذاشتن الزامات NPT، احتمالا به اعمال تحریم‌های شدیدتر از سوی شورای امنیت و کشورهای غربی منجر می‌شود.
انزوای بین‌المللی: ایران ممکن است همکاری‌های علمی و فناوری صلح‌آمیز خود را با بسیاری از کشورها از دست بدهد و در معرض فشارهای مضاعف اقتصادی قرار گیرد.
برگ دیپلماتیک در برابر غرب: در مقابل، خروج از NPT می‌تواند به‌عنوان ابزار فشار تهران برای بازدارندگی استفاده شود. این اقدام نشان می‌دهد که ایران حاضر است حتی از چارچوب‌های بین‌المللی نیز عبور کند تا در برابر فشارهای غیرقانونی غرب مقاومت نماید.
ضرب آهنگ خروج از NPT در ۳۰ روز آینده
با توجه به نکات فوق، چنین به نظر می رسد که مجلس فعلا طرح سه‌فوریتی را بیشتر به‌عنوان یک اهرم هشداردهنده مطرح کرده است؛ اما اگر طی ۳۰ روز آینده شورای امنیت رسما تحریم‌ها را بازگرداند، احتمال دارد این اهرم به تصمیمی اجرایی و برگشت‌ناپذیر بدل شود.
ایران در حالی به نقطه تصمیم‌گیری درباره ماندن یا خروج از NPT نزدیک می‌شود که روابط تهران و غرب به پایین‌ترین سطح در سال‌های اخیر رسیده است. فعال‌سازی مکانیسم ماشه و احتمال بازگشت تحریم‌های شورای امنیت، فضای ۳۰ روز آینده را به بازه‌ای سرنوشت‌ساز تبدیل کرده است. طرح سه‌فوریتی مجلس در این میان، هم هشدار به اروپا و آمریکا محسوب می‌شود و هم پیامی به داخل و خارج که جمهوری اسلامی آماده واکنش‌های سخت‌گیرانه است.
با این حال، خروج از NPT اقدامی است که تبعات آن صرفا به حوزه هسته‌ای محدود نخواهد ماند، بلکه آینده روابط ایران با جامعه جهانی را تحت تاثیر قرار خواهد داد. پرسش اصلی این است که آیا ایران این گزینه را به‌عنوان آخرین راه‌حل به کار خواهد گرفت، یا آن را همچنان به‌مثابه ابزار فشار در میدان دیپلماسی حفظ خواهد کرد؟
آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.
