نگاهی به روند تحولات در صحنه دیپلماسی هسته ای؛
تکاپوی دیپلماتیک ایران در آستانه ضرب‌الاجل اروپا؛ فرصت یا تهدید؟
تحولات اخیر نشان می‌دهد که صحنه دیپلماسی پیرامون پرونده هسته‌ای ایران در آستانه ضرب‌الاجل، وارد مرحله‌ای از تکاپوی همه‌جانبه شده است. هدف اصلی این تحرکات، مدیریت تنش و جلوگیری از فروغلتیدن بحران به نقطه بی‌بازگشت است. با این حال، این تلاش‌ها هنوز نمی‌تواند تضمین‌کننده خروج از بحران باشد.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
با نزدیک شدن ضرب‌الاجل اروپایی‌ها برای ارسال نامه فعال‌سازی «مکانیسم ماشه» به شورای امنیت، صحنه دیپلماسی پیرامون پرونده هسته‌ای ایران به شدت فعال شده است. از یک‌سو سه‌شنبه هفته جاری معاونان وزرای خارجه ایران و تروئیکا در نشستی جدید به بررسی سناریوهای پیش‌رو خواهند پرداخت؛ از سوی دیگر، مذاکرات تهران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سفر مقامات این نهاد به واشنگتن جریان دارد.
هم‌زمانی این تحرکات نشان می‌دهد که بازیگران بین‌المللی تلاش دارند از طریق کانال‌های مختلف، بحران موجود را مدیریت کنند و مانع از ورود به مرحله بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت شوند. در عین حال، تجربه‌های گذشته نشان می‌دهد که بدبینی نسبت به نیت و عملکرد طرف‌های غربی همچنان پررنگ است و تهران به‌روشنی بر غیرقانونی بودن سازوکار موسوم به «اسنپ‌بک» تاکید دارد. با این حال، در بهترین حالت ممکن است نتیجه این رفت‌وآمدها به سناریوی تمدید مهلت ۶ ماهه برای فعال‌سازی ماشه ختم شود، هرچند سایه سنگین بازگشت تحریم‌ها همچنان بر سر ایران باقی خواهد ماند.
رایزنی‌های فشرده تهران و اروپا؛ کنترل بحران در لحظات پایانی
گفت‌وگوی تلفنی بعدازظهر جمعه وزرای خارجه سه کشور اروپایی و مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با سیدعباس عراقچی، گواهی بر شدت گرفتن تلاش‌های دیپلماتیک در واپسین روزهای مهلت مقرر است. اروپایی‌ها با تاکید بر «تنگ بودن زمان» بار دیگر نشان دادند که قصد دارند با استفاده از فشار ضرب‌الاجل، تهران را به امتیازدهی وادار کنند. در مقابل، ایران با صراحت اعلام کرده است که سه کشور اروپایی و اتحادیه اروپا هیچ صلاحیت قانونی و اخلاقی برای توسل به مکانیسم ماشه ندارند و عواقب چنین اقدامی بر عهده خود آنان خواهد بود.
با این حال، پذیرش برگزاری نشست معاونان وزرای خارجه در هفته جاری نشان می‌دهد که تهران در کنار موضع اصولی، همچنان راه دیپلماسی را باز گذاشته است. از نگاه تحلیلگران، این روند بخشی از تلاش برای «کنترل بحران» است؛ به این معنا که ایران و اروپا هر دو می‌کوشند با تعلیق موقت سناریوهای سخت‌گیرانه، زمان بیشتری برای بررسی راه‌حل‌های میانی به دست آورند. در همین چارچوب، ایده تمدید ۶ماهه مکانیسم ماشه نیز مطرح شده است؛ راهکاری که اگر چه تعلیقی موقت محسوب می‌شود، اما می‌تواند فرصتی برای شکل‌گیری گفت‌وگوهای تازه فراهم آورد.
هم‌زمانی نشست‌ها با تحرکات آژانس؛ نشانه فشار چندجانبه
نکته مهم در این مقطع، تقارن گفت‌وگوهای تهران و تروئیکا با دو روند موازی است؛ نخست، مذاکرات ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی برای ترسیم چارچوب همکاری جدید، و دوم، سفر مقامات آژانس به واشنگتن برای رایزنی با دولت آمریکا. این هم‌زمانی حامل پیامی روشن است؛ غرب می‌خواهد از تمام ابزارهای فنی و سیاسی برای تحت فشار قرار دادن ایران بهره ببرد. مقامات اروپایی بارها تاکید کرده‌اند که همکاری کامل ایران با آژانس یک شرط حیاتی برای جلوگیری از فعال‌سازی ماشه است.
در عین حال، سفر آژانس به آمریکا نشان می‌دهد که گزارش‌های این نهاد احتمالا در هماهنگی با سناریوهای سیاسی غرب تنظیم خواهد شد. ایران در واکنش به این روند تاکید دارد که ادامه رویکرد جانبدارانه آژانس و تلاش برای پرونده‌سازی می‌تواند اعتماد متقابل را از میان ببرد و بر مسیر مذاکرات سایه افکند. در عین حال، دستگاه دیپلماسی ایران می‌کوشد با حفظ کانال‌های گفت‌وگو، مانع از ورود به نقطه بی‌بازگشت شود. به بیان دیگر، در حالی که سناریوی بدبینانه یعنی فعال شدن مکانیسم ماشه همچنان سنگینی می‌کند، دیپلماسی فعال تهران بر آن است که از طریق ترکیب گفت‌وگو با اروپا و مدیریت تعامل با آژانس، فضا را به سمت گزینه تمدید ۶ماهه سوق دهد.
آینده مبهم؛ میان تعلیق موقت و تهدید بازگشت تحریم‌ها
در مجموع، تحولات اخیر نشان می‌دهد که صحنه دیپلماسی پیرامون پرونده هسته‌ای ایران در آستانه ضرب‌الاجل، وارد مرحله‌ای از تکاپوی همه‌جانبه شده است. هدف اصلی این تحرکات، مدیریت تنش و جلوگیری از فروغلتیدن بحران به نقطه بی‌بازگشت است. با این حال، این تلاش‌ها هنوز نمی‌تواند تضمین‌کننده خروج از بحران باشد.
در بهترین حالت، آنچه محتمل به نظر می‌رسد سناریوی تعلیق یا تمدید ۶ماهه مکانیسم ماشه است که فضای تنفسی محدودی برای ادامه مذاکرات ایجاد می‌کند. اما همزمان، سناریوی بدبینانه یعنی فعال شدن مکانیسم ماشه و بازگشت قطعنامه‌های شورای امنیت همچنان به قوت خود باقی است. از این منظر، روزهای پیش رو بی‌شک می‌تواند تعیین‌کننده باشد؛ یا دیپلماسی با ایجاد تعلیق موقت فرصتی تازه می‌خرد، یا بحران وارد مرحله‌ای خواهد شد که تبعات آن تنها برای ایران، بلکه برای کل نظام عدم اشاعه و حتی ثبات منطقه‌ای بسیار پرهزینه خواهد بود.
آخرین اخبار سیاست را از طریق این لینک پیگیری کنید.
