تحلیل دنیای اقتصاد از "پیشرفت اندک" مذاکرات ایران و امریکا
شهر رم در شرایطی روز جمعه برای دومین بار میزبان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا بود که گفت‌وگوها بیش از همه‌چیز حول محور خط قرمز غنی‌سازی برای طرفین متمرکز بود. فرمولی که وزیر خارجه ایران ساعاتی پیش از راهی شدن به سمت رزیدانس سفیر عمان در شهر رم در توییتی بر آن تاکید و مذاکرات این دور را مساوی با موفقیت یا عدم موفقیت ارزیابی کرد.
به گزارش گروه رسانه ای شرق ،با‌این‌حال و به‌رغم وجود فضای پرتنش و اظهارنظرهای متفاوتی که طی روزهای گذشته درباره دور جدید گفت‌وگوهای ایران و آمریکا مطرح شده بود، به‌ویژه بعد از طرح برخی خواسته‌های زیاده‌خواهانه از سوی واشنگتن، بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، عصر جمعه در توییتی از قدری پیشرفت در مذاکرات خبر داد.
این دور از مذاکرات راس ساعت ۱۵ به وقت تهران برگزار شد و پس از ۳ ساعت به پایان رسید. در این دور از گفت‌وگوها نیز ریاست هیات ایران بر عهده عراقچی بود و هیات آمریکایی نیز به ریاست استیو ویتکاف، مذاکره‌کننده ارشد این کشور در این نشست شرکت کرد. بدر البوسعیدی، وزیر خارجه عمان، پس از پایان مذاکرات درخصوص نتایج دور پنجم مذاکرات در توییتی نوشت: دور پنجم مذاکرات ایران و آمریکا در رم با مقداری پیشرفت، اما بدون نتیجه‌گیری نهایی، به پایان رسید. امیدواریم در روزهای آینده مسائل باقی‌مانده را روشن کنیم تا بتوانیم به سوی هدف مشترکِ دستیابی به توافقی پایدار و محترمانه پیش برویم.
در همین چارچوب، سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در جمع‌بندی این دور از گفت‌وگوها ضمن تاکید بر ایستادگی ایران بر مواضع خود نوشت: درک روشنی از مواضع ایران اکنون در طرف آمریکایی ایجاد شده است. قرار شد کار کارشناسی بیشتری انجام شود که می‌تواند راهگشا باشد. او با بیان اینکه امیدوارم در یکی دو جلسه آینده بتوانیم به راهکارهایی برسیم که مذاکرات قابل پیشرفت باشد، افزود: مذاکرات پیچیده‌تر از آن است که با دو سه جلسه حل‌وفصل شود. اما با راهکارهای عمان برای رفع موانع، احتمال پیشرفت وجود دارد. عراقچی با اشاره به این راهکار عمان تاکید کرد: وزیر خارجه عمان پیشنهادهایی برای رفع موانع داده است. قرار است نظر پایتخت‌ها در مورد این پیشنهادها در دور بعدی بررسی شود. قرار است دو طرف دیدگاه خود را ارائه دهند. بعد از اعلام نظر دو طرف، دور بعدی مذاکرات برگزار می‌شود.
سخنگوی وزارت امور خارجه هم در شبکه ایکس در خصوص پایان دور پنجم مذاکرات غیرمستقیم ایران-آمریکا نوشت: در این دور، مجددا مواضع اصولی ایران به صورت صریح و شفاف تشریح شد. مذاکرات در فضایی آرام و حرفه‌ای برگزار شد. وزیر خارجه عمان برای عبور از موانع، راهکارها و ایده‌هایی پیشنهاد کرده بود که رئوس و محورهای آنها در این دور مورد بررسی قرار گرفت. قرار شد به موازات بررسی بیشتر در پایتخت‌ها، وزیر خارجه عمان کار روی جزئیات ایده‌های پیشنهادی را ادامه داده و برای بررسی‌های تکمیلی در اختیار دو طرف قرار دهد. زمان و مکان دور بعدی مذاکرات متعاقبا تعیین و اعلام خواهد شد.
با تاکید عراقچی و بقایی بر نقش عمان و ایده‌ها و راهکارهای آن برای برون‌رفت از پیچیدگی‌های کنونی، می‌توان انتظار داشت نقش مسقط در هفته‌های آینده بسیار پررنگ و فراتر از نقش میانجی‌گری و میزبانی شود.
عراقچی صبح روز گذشته به‌همراه هیاتی دیپلماتیک عازم رم شد تا علی‌رغم اختلاف‌نظرهایی که در یکی دو هفته اخیر بر سر موضوعاتی چون غنی‌سازی اورانیوم بروز کرده، روند گفت‌وگوها را ادامه دهد. عراقچی و البوسعیدی پیش از مذاکرات، دیدار و گفت‌وگویی دوجانبه داشتند. به نظر می‌رسد اراده سیاسی دو طرف برای حفظ مسیر دیپلماسی، همچنان پابرجاست و نقش میانجی‌گرانه عمان نیز همچون گذشته، در تسهیل این مذاکرات حائز اهمیت است.
پرونده غنی‌سازی اورانیوم در ایران که به یکی از محورهای اصلی و چالش‌برانگیز این دور از گفت‌وگوها بدل شده است، در دو هفته گذشته بار دیگر به کانون اختلافات میان دو طرف تبدیل شد. مجید تخت‌روانچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه ایران در گفت‌وگو با نشریه آلمانی «اشپیگل» که روز جمعه منتشر شد، درباره این بحث اختلافی توضیح داد: «مقامات آمریکایی در مورد مساله هسته‌ای متناقض صحبت می‌کنند. برای مثال، یک ماه و نیم پیش، آقای ویتکاف پرسید که آیا ما با غنی‌سازی اورانیوم ۳.۶۷درصد موافق هستیم یا خیر. سپس او ناگهان موضع خود را تغییر داد. او در مصاحبه‌ای گفت که ایالات متحده با هیچ‌گونه غنی‌سازی، حتی با یک‌درصد، موافق نیست. این هرگز در گفت‌وگوهای ما مطرح نبود. این فراتر از چیزی است که ما آماده مذاکره در مورد آن هستیم.»
زمان تصمیم‌گیری
سید عباس عراقچی مذاکره کننده ارشد ایران نیز در آستانه برگزاری دور پنجم گفت‌وگوهای ایران و آمریکا در مطلبی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که یافتن مسیر دستیابی به توافق، معادله پیچیده‌ای نیست: «سلاح هسته‌ای صفر = توافق داریم.»؛ «غنی‌سازی صفر = توافقی در کار نیست.» وی خطاب به آمریکایی‌ها تاکید کرد: «زمان تصمیم‌گیری فرارسیده است.» وزیر خارجه پنج‌شنبه شب نیز در یک گفت‌وگوی ویژه خبری در پاسخ به این پرسش که «آیا تداوم مذاکرات به معنای حل مسائل و پذیرش حق غنی‌سازی ایران از سوی آمریکاست؟»، گفت: «پاسخ این است که خیر، موضوع حل نشده، اما حل‌نشدن یک موضوع دلیلی بر این نیست که گفت‌وگوها و مذاکرات ادامه پیدا نکند.» رئیس دستگاه دیپلماسی در بخشی دیگر از صحبت‌هایش درباره ایجاد کنسرسیوم هسته‌ای نیز گفت کنسرسیوم هسته‌ای جایگزین غنی‌سازی در خاک ایران نیست. وی افزود: «ما آمادگی داریم که مشارکت کنیم؛ اگر واقعا کشورهایی در منطقه علاقه‌مند باشند که چنین کار مشترکی را با ایران انجام دهند.»
اختلاف‌نظر جدی
پیش‌تر عراقچی درباره روند مذاکرات با آمریکا گفته بود که مذاکرات قبلی در یک فضای بسیار محترمانه برگزار شده است. ما در خیلی از حوزه‌ها به یک درک و تفاهم بهتر از یکدیگر رسیدیم ولی در بعضی از موضوعات اختلاف‌نظرها همچنان باقی است. وزیر خارجه ایران تصریح کرد: «به‌خصوص در موضوع غنی‌سازی یک اختلاف‌نظر جدی بین ما و طرف آمریکایی وجود دارد و این موضوعی است که تا حل نشود، فکر نمی‌کنم بتوانیم به توافق برسیم.»
فضای بیم و امید
در عین حال همسو با برگزاری گفت‌وگوهای هسته‌ای شاهد برخی انتقادات، پیشنهادها و حتی هشدارهای مقامات و دیپلمات‌های ایران نسبت به تحرکات غربی‌ها و تصمیماتی که باید اتخاذ کنند بودیم. از یک سو اسماعیل بقایی، سخنگوی دستگاه دیپلماسی، با اشاره به ادامه تحریم‌های آمریکا علیه ایران در شبکه اجتماعی ایکس نوشت که ادامه تحریم‌ها علیه ایران، بیش از پیش جدیت آمریکا در مسیر دیپلماسی را زیر سوال می‌برد.
از سوی دیگر سید رسول موسوی، دیپلمات پیشین وزارت خارجه، هم در یادداشتی برای ایسنا نوشت که اگر آمریکا به‌دنبال راه‌حل دیپلماتیک برای موضوع هسته‌ای ایران باشد نباید به فکر نادیده گرفتن حق طبیعی ایران در غنی‌سازی باشد. داگلاس مک‌گرگور، مشاور پیشین پنتاگون، نیز از آن سو می‌گوید سیاست غنی‌سازی صفر که آمریکایی‌ها درباره ایران به کار می‌برند، «نتیجه محاسبه راهبردی آمریکا نیست، بلکه مستقیما از تل‌آویو دیکته شده است.» به باور او، این خواسته «غنی‌سازی صفر» نه واقع‌بینانه است، نه موجه و نه قابل دستیابی. البته تمی بروس، سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا، روز پنج‌شنبه و در یک کنفرانس خبری در واشنگتن گفت که ایالات متحده معتقد است که گفت‌وگوهای هسته‌ای با ایران می‌تواند موفقیت‌آمیز باشد.
