تزلزل نفت

شرق: بازار جهانی نفت که پیش از این در شروع جنگ روسیه و اوکراین دچار تنش شده و قیمت‌های بالای صد دلار به‌ازای هر بشکه نفت را تجربه کرده بود، دوباره با بالاگرفتن تنش‌ها در خاورمیانه بار دیگر وضعیت شکننده‌ای را تجربه می‌کند. این در حالی است که میزان عرضه نفت در مقابل تقاضا نیز کاهش یافته و وضعیت بازار نفت را متزلزل کرده است.

جهش دوباره قیمت نفت

در ساعات ابتدایی روز 26 فروردین 1403 قیمت نفت برنت ۷۱ سنت در هر بشکه بالا رفت و به ۹۰.۴۵ دلار رسید. قیمت نفت آمریکا هم ۶۴ سنت معادل ۰.۷۵ درصد بالا رفت و ۸۵.۶۶ دلار در هر بشکه معامله شد. دلیل این افزایش قیمت نفت در بازار جهانی از سوی کارشناسان، حمله تلافی‌جویانه جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل با صدها فروند پهپاد و موشک در پی حمله اسرائیل به ساختمان کنسولی ایران در دمشق عنوان شد.

البته از دو هفته گذشته، نفت در کانال افزایش قیمت افتاده است و بازار در آخرین روز معاملات هفته گذشته با حدود یک‌ درصد افزایش به کار خود پایان داده بود اما حالا اکونومیست پیش‌بینی کرده در صورتی که شاهد بالاگرفتن تنش‌ها در سطح خاورمیانه باشیم، ممکن است در آینده نزدیک شاهد عبور قیمت نفت از صد دلار در هر بشکه نیز باشیم. احتمال گسترش ناآرامی‌ها، می‌تواند موجب اختلال در عرضه نفت از طریق مسیرهای تجاری مهم مانند تنگه هرمز و دریای سرخ باشد و در نتیجه به نوسانات قیمت نفت منجر خواهد شد. علاوه‌ بر این، هدف‌‌‌‌‌‌‌گیری احتمالی زیرساخت‌های کلیدی نفت در منطقه هم نااطمینانی در بازار و ادامه روند صعودی قیمت‌ها را به‌ دنبال خواهد داشت.

نفت در مسیر صعود قیمت

پیش از حمله تنبیهی جمهوری اسلامی ایران به اسرائیل، بلومبرگ نوشته بود که رشد قیمت نفت در حالی ادامه دارد که معامله‌‎گران چگونگی پاسخ احتمالی تهران به حمله اخیر اسرائیل به کنسولگری ایران در دمشق را زیر نظر دارند. یکی از کارشناسان به بلومبرگ اعلام کرده بوده که «پاسخ ایران به اسرائیل احتمالا باعث می‌شود روند مثبت و رو به بالا در قیمت نفت خام در زمان حاضر حفظ شود، اما در صورتی که از تنش‌های ژئوپلیتیکی بیشتر جلوگیری شود، این ریسک وجود دارد که نفت تمام رشد قیمت اخیر خود را از دست بدهد». بلومبرگ همچنین دو هفته قبل در گزارشی پیش‌بینی کرد قیمت نفت در ماه‌های آتی ابتدا تا 88 دلار و سپس تا 93 دلار افزایش پیدا می‌کند و هفته گذشته کمتر از 10 روز پس از این پیش‌بینی نفت برنت به کانال 90 دلار رسید و تا 91 دلار نیز افزایش داشت.

پیش از این مؤسسات پژوهشی و اقتصادی بسیاری پیش‌بینی می‌کردند قیمت نفت در سال 2024 صعودی شود، از جمله بانک هلندی ING که از نفت 89 دلاری در سال 2024 می‌گفت. رویترز هم در یک نظرسنجی از کارشناسان مدعی شده بود همه نسبت به افزایش قیمت نفت توافق نظر دارند، با این حال سقف قیمتی در این پیش‌بینی‌ها بیشتر از 93 دلار نبود، اکنون پس از رکوردشکنی کم‌سابقه قیمت نفت در هفته گذشته جدیدترین پیش‌بینی‌ها از جمله پیش‌بینی اکونومیست از احتمال صعود قیمت نفت تا کانال صد دلار و بالاتر خبر می‌دهد.

حالا یک روز پس از حمله تلافی‌جویانه جمهوری اسلامی، زیاد داوود، تحلیلگر بلومبرگ، در یادداشتی نوشته است که «اقدام ایران به خودی خود، نباید بازارها را حرکت دهد اما اگر باعث واکنش متقابل اسرائیل شود، زنگ خطر به صدا درمی‌آید. کلید اتفاق بعدی این است که آیا ایالات متحده می‌تواند واکنش اسرائیل را مهار کند یا خیر؟» به گفته او پس از تنش شنبه‌شب و ساعات ابتدایی روز یکشنبه همه نگاه‌ها به دوشنبه 27 فروردین 1402 و معطوف به بازار نفت خواهد بود که ببینیم با چه قیمتی بازگشایی خواهد شد. چراکه در یکم آوریل وقتی ایران گفت که انتقام حملات اسرائیل را خواهد گرفت نفت برنت به بالای ۹۰ دلار جهش پیدا کرد.

جیک لوید، تحلیلگر کامودیتی از سنگاپور نیز درباره تأثیر حمله ایران به اسرائیل بر بازار نفت گفته است که «به نظر می‌رسد نفت خام در صف افزایش شدید قیمت قرار گیرد، حتی با اینکه تهران اعلام کرده که موضوع به پایان رسیده است». از نگاه این تحلیلگر اکنون کلید این است که آیا این درگیری منجر به اختلال واقعی جریان نفت خام می‌شود یا خیر؟ اگر وقفه‌ای در حمل‌ونقل از طریق خطوط لوله یا سفر نفتکش‌ها به فراتر از آب‌های دریای سرخ مورد تهدید انصارالله یمن ایجاد شود، هر گونه افزایش اولیه در نفت خام می‌تواند ادامه یابد اما در غیر این صورت، قیمت‌ها باید تثبیت شود زیرا نفت همچنان به کاربران منطقه‌ای می‌رسد که حدود یک‌سوم عرضه جهانی را به خود اختصاص می‌دهند».

تقاضا بالا گرفت

قیمت نفت در طول هفته گذشته، تحت تأثیر شدت‌گرفتن تنش‌های ژئوپلیتیکی در خاورمیانه، به بالاترین حد خود در شش ماه اخیر صعود کرده بود. در پی این اتفاق اندرو لیپو، رئیس شرکت «لیپو اویل آسوشیتدپرس» مسئله اصلی مورد توجه بازار را احتمال گسترش جنگ غزه و مختل‌شدن عرضه نفت خاورمیانه معرفی کرد.

در این میان اتفاقات جالب توجه دیگری هم رخ داد؛ مثلا اینکه آژانس بین‌المللی انرژی، پیش‌بینی خود از رشد تقاضای جهانی برای نفت در سال ۲۰۲۴ را به ۱.۲ درصد کاهش داد. در مقابل اما اوپک پنجشنبه گذشته پیش‌بینی کرد تقاضای جهانی برای نفت، به میزان ۲.۲۵ میلیون بشکه در روز رشد می‌کند. اوله هانسن از ساکسو بانک در این باره گفت: «فعلا، بازار تحت تأثیر پیش‌بینی اوپک از رشد تقاضا به میزان ۲.۲ میلیون بشکه قرار دارد و به کاهش برآورد آژانس بین‌المللی انرژی توجهی ندارد».

هم‌زمان با اوپک، اداره اطلاعات انرژی آمریکا هم پیش‌بینی خود درباره تقاضای جهانی نفت خام در سال‌ ۲۰۲۴ میلادی را نسبت به برآورد پیشین خود نزدیک به ۵۰۰ هزار بشکه افزایش داد. اداره اطلاعات انرژی آمریکا در تازه‌ترین گزارش چشم‌انداز کوتاه‌مدت انرژی خود افزایش تولید نفت خام ایالات‌ متحده را برای سال‌ ۲۰۲۴ و ۲۰۲۵ میلادی اندکی بیشتر از برآورد پیشین اعلام کرد و گفت: «تولید نفت خام ایالات‌ متحده امسال با افزایش حدود روزانه ۲۸۰ هزار بشکه به ۱۳میلیون و ۱۲۰ هزار بشکه می‌رسد، این رقم در سال‌ ۲۰۲۵ میلادی با ۵۱۰ هزار بشکه افزایش به ۱۳میلیون و ۷۲۰ هزار بشکه در روز خواهد رسید».

جیوانی استانوو، تحلیلگر مؤسسه یوبی‌اس، معتقد است افزایش پیش‌بینی‌های تولید احتمالا به‌ دلیل فرض افزایش قیمت‌ها بوده است.

طبق گزارش‌ها اداره اطلاعات انرژی آمریکا انتظار دارد قیمت نفت خام برنت امسال به‌طور میانگین ۸۸دلار و ۵۵ سنت برای هر بشکه باشد که نسبت به برآورد پیشین ۸۷دلاری، کمی افزایش نشان می‌دهد. براساس برآورد این اداره، قیمت نفت خام دبلیوتی‌آی آمریکا در سال ۲۰۲۴ میلادی قاعدتا باید به‌طور میانگین ۸۳دلار و ۷۸ سنت برای هر بشکه باشد. همچنین پیش‌بینی کرده که قیمت نفت خام WTI یا نفت وست‌تگزاس اینترمیدیت که نوعی نفت سبک و شاخص قیمت‌گذاری نفت است، امسال به‌طور میانگین ۸۲ دلار و ۱۵ سنت به ازای هر بشکه خواهد بود. براساس پیش‌بینی این نهاد مهم نفتی، این افزایش نشان‌دهنده انتظارها از افزایش شدید ذخیره‌سازی‌های جهانی نفت در سه‌ماهه جاری و خطرهای ژئوپلیتیک کنونی است.

اما و اگرهای تولید نفت

بر اساس گزارش رویترز، شرکت‌های انرژی آمریکا هفته گذشته، تعداد دکل‌های حفاری نفت را برای چهارمین هفته متوالی کاهش دادند. آمار شرکت خدمات انرژی بیکرهیوز نشان داد تعداد دکل‌های حفاری نفت و گاز که معیاری برای ارزیابی تولید در ماه‌های آینده است، در هفته منتهی به ۱۲ آوریل، سه حلقه کاهش پیدا کرد و به ۶۱۷ حلقه رسید که پایین‌ترین میزان از  نوامبر بود.

هم‌زمان در منطقه اوکراین، این کشور به برخی از پالایشگاه‌های نفتی روسیه حمله پهپادی داشته و موجب کاهش عرضه و تولید نفت توسط یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان انرژی در دنیا شده است. همچنین در آخرین تصمیمات اوپک این سازمان تلاش کرد اعضای خود را متقاعد کند که عرضه نفت را خیلی بالا نبرند. این تلاش‌ها نتیجه داد و عرضه نفت تا حد زیادی کنترل شده که به افزایش قیمت‌ها منجر شده است.

در کنار کاهش تولید، داده‌های اقتصادی اخیر ایالات متحده، از جمله گزارش‌های تورم و اشتغال نیز چالش‌های موجود در مسیر تورم را در این کشور برجسته کرده است. این عدم اطمینان منجر به گمانه‌زنی‌هایی شده است که فدرال‌رزرو ممکن است هرگونه کاهش احتمالی نرخ بهره را به تعویق بیندازد. روند بازار که در CME FedWatch Tool منعکس شده، نشان‌دهنده انتظارات برای تنها دو کاهش نرخ از ماه سپتامبر است. چشم‌انداز نرخ‌های بهره بالاتر برای مدت طولانی‌تر می‌تواند بر تقاضای نفت خام تأثیر بگذارد، زیرا هزینه ذخیره‌سازی نفت را افزایش می‌دهد. به ویژه حالا که بهبود وضعیت اقتصادی در چین نیز موجب افزایش تقاضا برای نفت شده است.

حالا اما نگرانی برای بالاگرفتن سطح تنش در منطقه سبب شده است که بازار نفت علاوه بر مشکلات عرضه و تقاضا گرفتار هیجانات سیاسی هم شود تا آنجا که بسیاری از کارشناسان معتقد هستند قیمت نفت به مرز صد دلار و حتی بیشتر هم خواهد رسید.

به عقیده این دسته از کارشناسان، اگرچه این اتفاق می‌تواند تعادل معمول بازار را به هم بزند ولی تغییر قیمت می‌تواند مقطعی باشد و لزوما برای یک بازه زمانی درازمدت نیست و بازار می‌تواند به تعادل برسد.