کمیت لنگ میراث

ارزیابی میزان تحقق تخصیص اعتبارات مصوب در قانون بودجه و بررسی چرایی عملکرد کمتر از میزان پیش‌بینی شده یا عدم تخصیص اعتبارات یادشده، مهم‌ترین گام در تدقیق پیش‌بینی‌ها و برآوردها جهت تدوین لایحه و قانون بودجه در سال‌های آتی است. به عبارت دیگر، فهم علت هر یک از موارد عدم تحقق تخصیص مقادیر یا تخصیص کمتر یا بیشتر (مثل جبران خدمت مرمت‌کاران و...) از میزان برآورد‌شده در قانون بودجه، می‌تواند تأثیر بسزایی در تحلی‌ها و برآوردهای آینده خواهد داشت. ازاین‌رو در این گزارش تلاش شده است تا نمایی از میزان تحقق اعتبارات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در قانون بودجه سال 1402 نشان داده و سپس ضمن تحلیل کلی ارقام، به بررسی علل عدم عملکرد یا عدم تحقق هر‌یک از اعتبارات مذکور پرداخته شود. نگاهی به اعتبارات مصوب و ابلاغی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به تفکیک هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای تصویر بهتری از وضعیت این وزارتخانه ترسیم می‌کند. در این گزارش به کمک اعداد و ارقام رسمی که مرکز پژوهش‌های مجلس منتشر کرده است، میزان تحقق اعتبارات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ذیل قانون بودجه 1402 در هشت‌ماهه ابتدایی سال ۱۴۰۲ را  بررسی می‌کنیم.

مطابق گزارش‌های رسمی، مجموع اعتبارات هزینه‌ای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی 12،106،000 میلیون ریال (معادل هزارو 200 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 18،911،818 میلیون ریال (معادل هزارو 800 میلیارد تومان است که به دلیل قانون استفاده متوازن از امکانات کشور و توزیع عادلانه و رفع تبعیض و ارتقای سطح مناطق کمتر‌توسعه‌یافته و تحقق پیشرفت و عدالت مصوب سال 1393، سه درصد از اعتبارات مذکور به استان‌ها و شهرستان‌های تعیین‌شده ذیل این قانون اختصاص می‌یابد. از‌این‌رو با احتساب کسر این سه درصد از اعتبار مصوب قانون بودجه، مطابق ابلاغ سازمان برنامه‌و‌بودجه، مجموع اعتبارات هزینه‌ای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی 11،742،820 میلیون ریال (معادل هزارو 174 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 18،249،810 میلیون ریال (معادل هزار‌و 824 میلیارد تومان) است. همچنین برای دستگاه‌های اجرائی ذیل وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، مجموع اعتبارات هزینه‌ای ابلاغی برای پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری 1،178،453 میلیون ریال (معادل 117 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای آن 50،960 میلیون ریال (معادل پنج میلیارد تومان) است. همچنین مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای ابلاغی برای شرکت توسعه ایرانگردی و جهانگردی نیز 286،170 میلیون ریال (معادل 28 میلیارد تومان) است.

وضعیت تحقق اعتبارات وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در هشت‌ماهه ابتدایی سال 1402

مقایسه گزارش‌های دریافتی از سوی سازمان برنامه و بودجه و میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی از وضعیت تحقق اعتبارات به تفکیک هزینه‌ای و تملک دارایی‌های سرمایه‌ای نشان داده شده است. در‌مجموع از مقایسه آمار مذکور دو گزارش دریافتی می‌توان گفت مجموع میزان اعتبارات هزینه‌ای گزارش‌شده از سوی سازمان برنامه و بودجه بیشتر از رقم اعلامی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی است. همچنین مجموع میزان اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای از سوی آن سازمان کمتر از آمار گزارش‌شده وزارتخانه مذکور است.

با توجه به اینکه گزارش‌های دریافتی از سازمان برنامه و بودجه و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مرتبط با تخصیص هشت‌ماهه است، بررسی اعتبارات ابلاغی مبتنی بر این نسبت در نظر گرفته شد. به‌طور میانگین تنها حدود 45 درصد از اعتبارات هزینه‌ای و حدود 17 درصد از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای تحقق یافته است. این موضوع نشان‌دهنده آن است که این وزارتخانه با مشکل جدی عدم تخصیص کامل اعتبارات مصوب قانون بودجه روبه‌رو است. موضوعی که عملا باعث شده اعتبارات پیش‌بینی‌شده برای موارد ساماندهی و تملک مجموعه‌ تاریخی، فرهنگی تپه‌های هگمتانه، تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی از محل واگذاری اموال توقیفی و توسعه و گسترش فعالیت‌های ایرانگردی و جهانگردی هیچ میزان تحقق نداشته باشند. موضوعی که منجر به افزایش بیش از پیش مشکلات و موانع تحقق هر یک از عناوین مذکور شده و بر چالش‌های موجود آنها می‌افزاید.

برای مثال، درباره موضوع تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی از محل واگذاری اموال توقیفی، گزارش‌ها نشان می‌دهد که با افزایش بازدیدکنندگان و گردشگران، روند رو به رشد ثبت آثار ملی و جهانی، افزایش روزافزون جرائم علیه میراث فرهنگی در دهه‌های اخیر، عدم جذب نیروهای جدید برای یگان حفاظت میراث فرهنگی و عدم تجهیز کمی و کیفی تجهیزات مورد نیاز، وضعیت یگان حفاظت میراث فرهنگی مطلوب ارزیابی نمی‌شود. با این اوصاف بدون تخصیص منابع مالی لازم و بودجه کافی، دورنمای مطلوبی برای یگان حفاظت میراث فرهنگی قابل تصور نیست.

نظر کارشناسی مرکز پژوهش‌ها

در گزارش حاضر اعتبارات مصوب و تحقق یافته قانون بودجه سال 1402 وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی مورد بررسی قرار گرفت. بررسی‌ها نشان می‌دهد مجموع اعتبارات هزینه‌ای وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی 14،721،900 میلیون ریال (معادل هزارو 400 میلیارد تومان) و مجموع اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای 19،545،185 میلیون ریال (معادل هزارو 900 میلیارد تومان) است. بر اساس اطلاعات دریافتی از سازمان برنامه و بودجه، در شش‌ماهه اول سال 1402 به‌‌طور میانگین تنها حدود 45 درصد از اعتبارات هزینه‌ای و حدود 17 درصد از اعتبارات تملک دارایی‌های سرمایه‌ای تحقق یافته است. همچنین تاکنون اعتباری برای برنامه‌های ساماندهی و تملک مجموعه تاریخی، فرهنگی تپه‌های هگمتانه، تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی از محل واگذاری اموال توقیفی و توسعه و گسترش فعالیت‌های ایرانگردی و جهانگردی تخصیص  نیافته است.

بررسی تبصره‌های بودجه سال 1402 نشان می‌دهد که 50 درصد از تبصره‌ها فاقد عملکرد (بند «ه» تبصره «9» با موضوع ارتقای اخلاق و فرهنگ اسلامی، بند «ک» تبصره «9» با موضوع پیمان‌سپاری ارزی در‌خصوص صادرات صنایع دستی و تبصره «19» با موضوع حمایت از تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین)، 17 درصد دارای عملکرد هستند (بند «ز» تبصره «9» با موضوع تعرفه گاز مصرفی تأسیسات گردشگری و صنایع‌ دستی)، در‌حالی‌که 33 درصد از پاسخ استعلام دریافتی از وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی در مورد تبصره‌ها دارای ابهام است (بند «م» تبصره «9» با موضوع شهرک‌های صنعتی و صنایع دستی و بند «ع» تبصره «9» با موضوع 50 درصد از اعتبارات تملک استانی). بنابراین می‌توان گفت نزدیک به 83 درصد از بندهای تبصره بودجه سال 1402 مرتبط با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی دارای عملکرد مشخص نیستند. مهم‌ترین دلایل این وضعیت به گزارش عملکرد بی‌ارتباط به بندهای مذکور (مثلا اعلام برگزاری جلسه به‌عنوان عملکرد بندی که مرتبط به هزینه دستگاه‌های اجرائی برای ارتقای فرهنگ است)، عدم تغییر رویه‌های موجود (مثلا باقی‌ماندن رویه سابق پیمان‌سپاری ارزی)، ارائه مستندات مبهم (مثلا عدم ارائه دقیق آمار در مورد واحدهای تولیدی صنایع دستی مستقر در شهرک‌های صنعتی) مربوط می‌شود.

بنابراین به نظر می‌رسد هر‌چند ارقام اعلامی وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با سازمان برنامه و بودجه دارای اختلاف معنادار است‌ اما درصد تخصیص اعتبارات به این دستگاه در شرایط نامطلوبی قرار دارد و این شرایط مستقیما در عملکرد و کارآمدی این وزارت اثر بدی خواهد داشت.

مرکز پژوهش‌های مجلس در قسمت «نتیجه‌گیری» گزارشی که از وضعیت تحقق بودجه وزارت میراث فرهنگی منتشر کرده، می‌نویسد: «بررسی وضعیت تخصیص اعتبارات قانون بودجه سال 1402 وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نشان می‌دهد که در هشت‌ماهه اول سال به‌طور میانگین حدود 45 درصد از اعتبارات هزینه و 17 درصد از اعتبارات تملک دارایی سرمایه‌ای محقق نشده است. در‌این‌بین به ساماندهی و تملک مجموعه تاریخی، فرهنگی تپه هگمتانه، تقویت یگان حفاظت میراث فرهنگی و توسعه و گسترش فعالیت‌های ایرانگردی و جهانگردی فاقد هرگونه تخصیص بوده است. همچنین نزدیک به 83 درصد از بندهای تبصره بودجه سال 1402 مرتبط با وزارت مذکور فاقد عملکرد یا دارای عملکرد مبهم بوده است که دلیل این وضعیت به واگذار‌شدن عملکرد به جلسات یا گزارش‌دهی‌های تکمیلی مرتبط است. بنابراین به نظر می‌رسد تخصیص اعتبارات و اقدامات مرتبط با بندهای تبصره‌ای بودجه سال 1402 عملکرد مطلوب ندارد و اقدامات آتی پیش‌بینی‌شده این دستگاه را با مخاطره روبه‌رو خواهد کرد».