چالش تشکل‌زدایی برای دانشگاه

میثم نیک‌سخن: در آستانه ۱۶ آذر و روز دانشجو، هفت فعال دانشجویی از هفت دانشگاه بزرگ شهر تهران در جمع خبرنگاران حاضر شدند تا روایت دست‌اول خود را از شرایطی که به‌خصوص در یک سال اخیر بر تشکل‌ها، نشریات و فعالان دانشجویی رفته، بازگو کنند. این فعالان دانشجویی که هرکدام در یکی از تشکل‌های اصلی دانشجویی در هفت دانشگاه شهر تهران مسئولیت داشته‌اند، در این نشست خبری از غلبه نگاه امنیتی و محدودیت‌های بی‌سابقه برای فعالیت‌های سیاسی و بلکه علمی و فرهنگی، چنان روایتی ارائه دادند که تصویر روز دانشجوی امسال را بسیار متفاوت‌تر از آنچه رسانه‌های دولتی گزارش می‌کنند، نشان می‌دهد. در گزارش این دانشجویان، با احکام متعدد تعلیق و تبعید و اخراج و «کمیته‌ای‌شدن» دانشجو برای یک توییت یا استوری اینستاگرام، چهره‌ای از دانشگاه و فعالیت‌های دانشجویی می‌بینیم که گویی این نهاد و صاحبان اصلی آن از هویت و اصالت خود تهی شده‌اند؛ چهره‌ای که به بیان یکی از دانشجویان «تشکل‌زدایی» و به تعبیر یکی دیگر از آنها «علم‌زدایی» گویای آن است. روز دانشجوی امسال را فعالان دانشجویی این‌گونه روایت می‌کنند.

دانشگاه شریف و معابر پر از دوربین

محمدرضا بهران‌وند، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه صنعتی شریف، در این نشست خبری، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: انجمن اسلامی در‌حال‌حاضر از سوی کمیته انضباطی دانشگاه سه ماه است که در تعلیق به سر می‌برد. فضای دانشگاه به سمت ناامیدی پیش رفته و از سویی، سعی در محدودکردن فعالیت دانشجویی از ناحیه مسئولان دانشگاه احساس می‌شود. به دلیل شیوه‌نامه انضباطی مصوب ۱۴۰۱ دست حراست برای برخورد با هر فعالیت دانشجویی بازتر شده است. دانشجویان پیش از رسیدن به مرحله بررسی پرونده در کمیته انضباطی، یک‌ بار توسط حراست ارشاد می‌شوند! دوربین‌های تشخیص چهره در همه معابر پرتردد دانشگاه نصب شده و دانشجویان مرتبا توسط حراست دانشگاه به این وسیله رصد می‌شوند. وضعیت خوابگاه‌های دانشگاه شریف به‌گونه‌ای است که اتاق‌های چهارنفره به شش دانشجو تخصیص داده شده است. میل دانشجویان به شکل عجیبی از سال گذشته به مهاجرت افزایش پیدا کرده و این وضعیت در میان استادان نیز وجود دارد.

دانشگاه الزهرا و راه‌ندادن دختران دانشجو به خوابگاه

محدثه‌سادات فاطمی، فعال دانشجویی و عضو مجمع اسلامی دانشگاه الزهرا نیز در جمع خبرنگاران ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: از دی‌ماه سال گذشته، تشکیل پرونده‌های متعددی را از سوی کمیته‌های انضباطی برای دانشجویان شاهد بودیم که همین مسئله، فضای سنگینی را برای فعالیت و تحصیل دانشجویان دانشگاه الزهرا ایجاد کرده است. این تشکیل پرونده‌ها در کمیته‌های انضباطی برای دانشجویان مشکلاتی جدی ایجاد کرده و برخی از آنها، بعضا از یک تا دو ترم با تعلیق روبه‌رو شده‌اند. البته این رویکرد به همین‌جا و بحث تعلیق دانشجویان ختم نشده و در برخی احکام سخت‌گیرانه‎‌تر، حتی در یک نمونه، حکم تبعید به دانشگاه یزد را هم در دانشگاه داشتیم! برای دانشجویان شهرستانی، حکم محرومیت از امکانات خوابگاهی صادر شده که همین امر، انصراف دانشجویان را از تحصیل به دنبال داشته است. به‌هر‌حال ناگفته پیداست که محرومیت از امکانات خوابگاهی برای دانشجویانی که از شهرستان به تهران سفر می‌کنند تا چه میزان مشکل‌آفرین خواهد بود؛ چراکه کمترین هزینه برای اجاره خوابگاه در خارج از چارچوب دانشگاهی، دست‌کم سه‌میلیون تومان در ماه برای دانشجویان هزینه‌ دارد. از سوی کمیته‌های انضباطی البته این وعده نیز به دانشجویان تعلیقی داده می‌شود که اگر بنای بازگشت به شهرستان و شهر خود داشته باشند، احکام آنها با تخفیف یا لغو روبه‌رو خواهد شد! مشکل دیگر اینکه، احکام صادرشده از سوی کمیته‌های انضباطی به رؤیت دانشجویان نمی‌رسد و همین مسئله برای تدوین و تهیه دفاعیه و اساسا دفاع از عناوین اتهامی، عملا غیرممکن شده است. از عجایب دیگر این روزها در دانشگاه ما این است که حراست دانشگاه در خارج از محیط آن از دانشجویان تصویربرداری کرده و پیرو همین مسئله برای دانشجویان پرونده حجاب تشکیل می‌شود! جالب‌تر اینکه در گیت‌های ورودی به دانشجویان چادری هم تذکر داده شده که چرا پوشش زیر چادرشان دارای اشکال بوده و حتی از این دانشجویان نیز بابت نوع پوشش، تعهد گرفته‌اند!

دانشگاه تربیت مدرس و برخوردهای تند حراست

زهرا معینی، دبیر انجمن اسلامی دانشجویان پیشرو دانشگاه تربیت مدرس، در این نشست ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: حراست فضای دانشگاه را به یک فضای ایستا بدل کرده است. در بدو ورود با نصب و راه‌اندازی گیت‌هایی مواجه هستیم که به‌زودی راه‌اندازی خواهد شد. دوربین‌های نصب‌شده در محوطه دانشگاه افزایش دو‌برابری داشته و گزارش‌ها نشان داده که تصاویر ارائه‌شده به دانشجویان توسط همین دوربین‌ها ضبط شده است. تعداد نیروهای حراست بدون اتیکت رسمی در دانشگاه افزایش داشته و دانشجویان به‌راحتی توسط این نیروها به حراست منتقل می‌شوند. هر زمان هم اعتراضی به این مسئله صورت گرفته، آقایان می‌گویند به وزارت علوم شکایت کنید! دکتر سمیه سیما و دکتر آرمان ذاکری از دانشگاه اخراج شده‌اند. از سوی مسئولان نیز هیچ پاسخی در‌این‌باره به دانشجویان داده نشده و صرفا می‌گویند که تمدید قرارداد با این استادان صورت نگرفته است!

دانشگاه پلی‌تکنیک و تماس‌های تهدید‌آمیز با خانواده‌ها

علیرضا برادران‌مظفری، فعال دانشجویی و عضو انجمن اسلامی ترقی‌خواه دانشگاه امیرکبیر هم در این نشست، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: هیچ نهاد مستقلی بابت رسیدگی به رفتار کمیته‌های انضباطی وجود ندارد و هیچ نهادی برای دادخواهی دانشجویان درخصوص رفتاری‌ که با دستاویز قراردادن شیوه‌نامه انضباطی سال ۱۴۰۱ صورت گرفته، نمی‌بینیم. در‌حال‌حاضر برای خود ما هم آماری از دانشجویان تعلیقی وجود ندارد و به حدی آمار تعلیقی‌ها و دانشجویان احضارشده افزایش داشته که هیچ عدد و رقمی در این خصوص نداریم. در کمیته‌های انضباطی برخلاف حقوق دانشجویان با آنها برخورد شده و هیچ مستنداتی بابت اتهام به افراد ارائه نمی‌شود. شنیده‌ها حاکی از این است که از کمیته‌های انضباطی و حراست با خانواده آنها تماس گرفته و آنها را به اخراج دانشجویان تهدید می‌کنند. مثلا گفته می‌شود که اگر وضعیت فرزند شما این‌چنین باشد، محبور به اخراج او خواهیم بود و خودتان به وضعیت او رسیدگی کنید! یکی از مسائلی که در پلی‌تکنیک وجود دارد، رفتار انتظامات با دانشجویان، به‌خصوص با دانشجویان دختر درخصوص نحوه پوشش است. مثلا دانشجویی اگر از دید انتظامات مشکل پوشش داشته باشد، از ورود او به دانشگاه ممانعت به عمل می‌آید و اساسا برای نیروی حراست اهمیتی ندارد که آن دانشجو برای امتحان، دیدار با استاد، حضور در کلاس درس یا هر مسئله مهمی دیگری به دانشگاه مراجعه کرده باشد. درخصوص مسئله اخراج استادان هم شاهد این رویکرد هستیم که جایگاه علمی یک استاد در اولویت سوم و چهارم اهمیت قرار می‌گیرد. از دانشگاه علم‌زدایی صورت گرفته و این نهاد برای برخی، مکان علم‌آموزی نیست.

دانشگاه علم و صنعت و انبوه دانشجویان ممنوع‌الورود

آفرین نجفی‌زاده، دبیر انجمن تعلیق‌شده رویش دانشگاه علم و صنعت، در این نشست خبری، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: تابستان امسال، پنج دانشجو بابت فعالیت در فضای مجازی به کمیته انضباطی فراخوانده شده و سه نفر از آنها با تعلیق روبه‌رو شدند. از مهرماه ۱۴۰۱ تا ۱۴۰۲، ۹۶ دانشجو به کمیته انضباطی و حراست احضار شده‌اند. در بهار ۱۴۰۲ نیز ۲۱ دانشجو به دلیل مسئله حجاب احضار شده‌اند. رفتار مأموران حراست با دانشجویان به دور از شأن آنها بوده و در موارد متعددی تلفن همراه و حتی وسایل شخصی و محتویات کیف آنها مورد کنکاش و تفتیش قرار گرفته است. همچنین، اخذ تعهد از دانشجویان با مضمون اعتراف به برخی از موارد اتهامی و پذیرش برخورد قضائی نیز از مواردی بوده که در جریان اعتراضات گزارش شده است. تعداد دانشجویان ممنوع‌الورود درحال‌حاضر بالاست و آمار دقیقی از آن در دست نیست. در جلسات کمیته‌های انضباطی نیز از جمله تهدیدهای صورت‌گرفته علیه دانشجویان، تهدید به ممنوع‌الورودی است. گیت‌های تشخیص چهره دانشجویان در ورودی خوابگاه‌ها قرار گرفته و اقدام به رصد عبور‌و‌مرور روزمره افراد می‌کند. آنچه امروز در دانشگاه می‌بینیم؛ حصار و دوربین است. کافه‌های اطراف دانشگاه نیز پلمپ شده و با سخت‌گیری زیادی در حوزه فرهنگی پیرامونی در دانشگاه روبه‌رو هستیم.

دانشگاه تهران و پرونده‌سازی برای دانشجویان

سید‌احسان هاشمی، دبیر پیشین انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه تهران و علوم پزشکی هم در این نشست، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: متأسفانه از دانشگاه‌ مرجعیت‌زدایی صورت گرفته و همین سبب شده جنبش‌های اخیر از کف خیابان به دانشگاه‌ بیاید. همین مسئله باعث شده دانشگاه نتواند در برابر ابربحران‌های کنونی، راه‌حلی ارائه کند. جزیره‌ای عمل‌کردن در فضاهای مدیریتی، رفتارهای مغایر با قانون را در قبال دانشجویان رقم زده است. به دانشگاه به‌منزله محیط بسته‌ای نگاه می‌شود که باید مدیریت شود. متأسفانه مسائل فرهنگی، سیاسی و آموزشی در دانشگاه به شکل دستوری مدیریت می‌شود. در کمیته‌های انضباطی با اتهامات واهی به دانشجویان مواجه هستیم. همچنین بلاتکلیفی دانشجویان در پرونده‌های انضباطی وجود دارد؛ امری که یا دانشجو را با تعلل در صدور حکم روبه‌رو کرده و فشار روانی سنگینی به او وارد می‌کند یا حکم پرونده گاهی حتی ظرف یک هفته صادر می‌شود! فارغ از نوع فعالیت فعالان دانشجویی، تغییر ناگهانی شیوه‌نامه انضباطی در پاییز سال گذشته در نهایت اقناع‌کننده نبوده و می‌تواند مانند یک مسکن موقت عمل کند.

دانشگاه خواجه‌‌نصیر و شرایط عجیب کمیته‌های انضباطی

سپهر راثی، دبیر منتخب انجمن اسلامی دانشجویان دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی نیز در این نشست، ضمن اشاره به فضای حاکم بر این دانشگاه، اظهار کرد: عملا در دانشگاه خواجه‌نصیر، وظایف کمیته‌های انضباطی به وزارت علوم برون‌سپاری شده که تعدادی از موارد غیرقانونی را شاهد هستیم. آیین‌نامه انضباطی پیش‌بینی کرده که چند روز قبل از برگزاری جلسه بدوی، دانشجویان می‌توانند به بیان‌ دفاعیات خود بپردازند اما در دانشگاه ما با دانشجویان تماس می‌گیرند و می‌گویند یک ساعت پیش از جلسه، دفاعیه بنویسید! گویی تصمیمی در این کمیته‌ها از پیش اتخاذ شده و به شکل فرمالیته شاهد برگزاری جلسه هستیم. حتی موارد اتهامی به دانشجویان در کمیته‌های انضباطی اطلاع داده نشده و هیچ مستنداتی در این خصوص ارائه‌ نمی‌شود. در کمیته‌های انضباطی به اتهام یک ماده دانشجویان را احضار می‌کنند و دانشجو بر همان مبنا دفاعیه می‌نویسد. در زمان برگزاری همان جلسه اما ادبیات اعضای کمیته تغییر کرده و دانشجویان را با تهدید مورد خطاب قرار داده و موارد دیگری را مورد طرح و رسیدگی قرار می‌دهند. دقیقا بعد از تابستان امسال، تعداد بسیار زیادی دانشجوی کمیته‌ای داریم و به حدی شمار احضارها زیاد است که آماری از آنها در اختیار نداریم. دانشگاه‌ها به استناد شیوه‌نامه جدید، خود را به دخالت در زندگی شخصی دانشجویان محق می‌دانند و دخالت در این مسئله به تحت فشار گذاشتن دانشجویان بابت یک پست یا توییت رسیده است!