قانون تصمیم بگیرد

در چند روز گذشته مباحث زیادی در جامعه سینمایی کشور درباره سخنان مسئولان مطرح شده است. مسئولان سینما از اصطلاح «ممنوع‌الکاری» برای برخی بازیگران استفاده کرده‌اند. البته قرار شده است فیلم‌های قبلی این 20 بازیگر زن اکران شود تا سرمایه‌سوزی رخ ندهد و مشکلات اقتصادی برای تهیه‌کنندگان و سرمایه‌گذاران پیش نیاید. به نظر می‌رسد نکته مهمی فراموش شده یا به آن بی‌‌اعتنایی شده است و آن حذف و ازدست‌دادن بازیگرانی توانمند همچون باران کوثری، ویشکا آسایش، ترانه علیدوستی، کتایون ریاحی، پانته‌آ بهرام، هنگامه قاضیانی، پگاه آهنگرانی، مریم بوبانی، گلاب آدینه و... خواهد بود. بازیگرانی که جای خالی آنان در سینمای ایران لطمه سنگینی خواهد بود. برخی از صنوف مانند انجمن بازیگران، کانون کارگردانان سینمای ایران و شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما به این شرایط اعتراض کرده‌اند. همچنین برخی چهره‌های سیاسی مانند «محمدرضا عارف» و «علی مطهری» به این شیوه اعتراض کرده‌اند.

وزیر ارشاد و حمایت از ممنوع‌الکاری

حبیب ایل‌بیگی، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی، به ایرنا گفته بود: «آنها به دلیل محدودیتی که برایشان وجود دارد نمی‌توانند در فیلم‌های سینمایی بازی کنند. آثار قبلی‌شان به‌تدریج منتشر می‌شود که مالکان فیلم‌ها متضرر نشوند. چون سرمایه زیادی خرج شده است. ولی از این به بعد نمی‌توانند در فیلم جدیدی بازی کنند».

محمدمهدی اسماعیلی، وزیر ارشاد، درباره ممنوع‌الکاری سینماگران زن آن را قانون دانسته و به گزارش تسنیم تأکید کرده است: «ما قانون را اجرا می‌کنیم و من چندین بار اعلام کردم که کارکردن برای کسانی که قانون را اجرا نمی‌کنند امکان‌پذیر نیست».

بیانیه مشترک حمایت از بازیگران زن

کانون کارگردانان سینمای ایران و شورای‌ عالی تهیه‌کنندگان سینما درباره ممنوع‌الکاری زنان بازیگر بیانیه‌ای مشترک صادر کرده‌اند. از نظر این دو نهاد صنفی این‌گونه رفتار با بازیگران سینمای ایران «بحران‌زایی» است. در این بیانیه آمده است: «هنوز در غم و اندوه فاجعه قتل داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر هستیم که خبر ممنوع‌الکاری تعدادی از بازیگران زن سینما توسط وزارت ارشاد اعلام‌ می‌شود. درحالی‌که تعدادی از این بازیگران گرامی اعلام کردند مایل به ادامه فعالیت سینمایی نیستند، اعلام این خبر از جانب مسئولان وزارت ارشاد مصداق بارز بحران‌زایی در سینما و فراتر از آن، نقض استقلال قوا و خلاف قانون اساسی و قوانین پایین‌دستی آن از جمله ماده 570 قانون مجازات اسلامی (تعزیرات) است که مقامات دولتی و غیرقضائی را از هرگونه منع اشتغال افراد برحذر داشته و این امر را به‌عنوان عمل مجرمانه مستوجب کیفر حبس و انفصال دو تا پنج سال از خدمت می‌داند!...». در بخش دیگری از این بیانیه به سخنان عسگرپور رئیس هیئت‌مدیره اشاره شده و آمده است: «لزوم ممنوع‌الفعالیت‌شدن مسئولان بحران‌زا به‌جای سینماگران را عادلانه‌تر می‌داند، اعلام می‌کنیم که کانون کارگردانان سینمای ایران و شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما، همچون گذشته، در کنار همه همکاران بازیگر زن سینمای ایران ایستاده و ضمن احترام به انتخاب آنها، حق پیگیری و تقاضای رسیدگی حقوقی و حق‌خواهی قانونی را به قانون‌شکنی مسئولان اجرائی، در هر رتبه و جایگاهی که باشند، برای خود محفوظ می‌دانند».

اعتراض انجمن بازیگران

انجمن صنفی بازیگران سینما درباره اعلام ممنوع‌الکاری تعدادی از بانوان بازیگر بیانیه‌ای صادر کرد. به گزارش سینماسینما، در بیانیه انجمن صنفی بازیگران سینما آمده است: «اخیرا عبارت ناخوشایند «ممنوع‌الکاری» که سال‌هاست به شکل غیررسمی و غیرقانونی از سوی مدیران حوزه‌های گوناگون فرهنگ و هنر به عنوان ابزار تحمیل سلایق شخصی، جناحی و تنگ‌نظرانه مورد استفاده قرار می‌گرفته، از سوی معاونت نظارت و ارزشیابی با اعلام رسمی، به شکلی آشکار طرح شده است. فارغ از جنبه‌های قانونی، حقوقی و شرعی این امر که بسیار هم مورد اختلاف متخصصین و صاحب‌نظران است، این نوع تصمیمات چیزی جز دامن‌زدن به تشویش فضای فرهنگی و تأمین خوراک مصرفی برای سوءاستفاده‌گران به همراه نداشته و ندارد. در میان فهرست منتشرشده توسط رسانه‌ها، نام هنرمندانی به چشم می‌خورد که مجموعه‌ای بی‌نظیر و ستودنی از جوایز و افتخارات داخلی و بین‌المللی را برای اعتلا و اعتبار بخشیدن به ایران بزرگ و سینمای شریف کشورمان به ارمغان آورده‌اند. بدیهی‌ است اعمال محدودیت و ممنوعیت‌هایی از این قبیل، به وضوح بیانگر نادیده‌گرفتن این سرمایه‌های ملی‌ و محروم‌کردن مخاطبین‌شان از آثار ارزشمند آنهاست».

انجمن صنفی بازیگران سینما بر این باور است «ممنوع‌الکاری» به عنوان «اعمال یک مجازات» معنایی جز سلب حق امرار معاش هنرمند و متعاقب آن نادیده‌گرفتن امنیت حریم خانواده ایشان ندارد». در بخش دیگری از این بیانیه اعلام شده است که «این انجمن در راستای وظیفه صنفی خود این نوع برخوردها و دستورات فراقانونی و فرمایشی را محکوم می‌کند. همچنین انتظار دارد به جایگاه حقوقی و شهروندی هنرمندان بازیگر با رعایت کامل و دقیق قانون اساسی احترام گذاشته شود. امیدواریم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان سینمایی هم به عوضِ چنین تصمیم‌های ناامیدکننده‌ای، با تصویب قوانین مرتبط با امنیت شغلی، رسیدگی به مشکلات معیشتی هنرمندان و برطرف‌کردن معضلات صنفی و حرفه‌ای ایشان را در اولویت قرار دهند».

اعتراض افراد سیاسی

برخی بازیگران در واکنش به سخنان مسئولان اعلام کرده بودند که از بازیگری خداحافظی کرده‌اند یا علاقه‌ای به حضور مجدد ندارند. این در حالی است که در چند روز گذشته برای هفت نفر از سینماگران اعلام جرم به خاطر سخنانشان شده است. در این میان برخی چهره‌های سیاسی نیز واکنش نشان داده‌اند. علی مطهری با اشاره به اینکه این رفتار یادآور برخورد اشتباه و شکست‌خورده با مرحوم شجریان است، در حساب کاربری‌اش نوشت: «اگر این بازیگران حاضرند با پوشش اسلامی فعالیت کنند چرا باید مانع شویم؟ ضمن اینکه سن برخی از این افراد در حدی است که حجاب بر آنها واجب نیست. بسیاری از اینها با گفت‌وگو و محبت و نادیده‌گرفتن خطاها جذب می‌شوند. سیاست حذف به مجرد یک ناهماهنگی با نظام مانع توسعه کشور بوده است».

محمدرضا عارف نیز نوشته است: «زیبنده نیست که دستگاه متولی، به جای آنکه اهالی هنر را قدر بداند و بر صدر بنشاند و در راستای تقویت همبستگی و انسجام ملی و رونق نشاط و شادابی و غنی‌سازی فرهنگ ملی، ملت و کشور را از وجود مبارکشان، بهره‌مند گرداند، با رویکردی تقابلی و تنازعی با ایشان مواجه شود و به جای رویه جذب حداکثری، رویکرد ناصواب حذف و طرد را در پیش بگیرد. هنری که در سنت سترگ ما، برتر از گوهر آمد پدید، می‌تواند و می‌بایست، یاریگر مودت و محبت در جامعه ما باشد، نه آنکه با نگرش‌های سطحی و جناحی و سلیقه‌ای، از صحنه بیرون رانده شود».