مأموریت پنهان برنز

مریم جعفری- با گذشت حدود یک هفته از تنش میان شبه‌نظامیان واگنر با مقام‌های ارشد نظامی روسیه، رسانه‌ها گزارش سفر ویلیام برنز رئیس سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا به اوکراین و مذاکره او با مسئولان اطلاعاتی و ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری این کشور را منتشر کردند، سفری که به نظر می‌رسد قبل از تحولات اخیر در روسیه انجام شده باشد. یک مقام آمریکایی بدون اشاره به زمان انجام این سفر، به گفت‌وگو‌های ویلیام برنز و مقام‌های ارشد اوکراین اشاره کرده است. واشنگتن‌پست اما زمان انجام این سفر را ماه ژوئن اعلام کرده است. این نشریه آمریکایی همچنین یادآور شده که رئیس سیا در جریان گفت‌وگو با مقامات اوکراینی بر آمریکا نسبت به تبادل اطلاعات با این کشور به منظور دفاع برابر متجاوزان روس تأکید کرده است. این سفر که در زمان وقوع علنی نشده بود در حالی صورت گرفته که نیروهای اوکراینی در حال انجام عملیات ضد تهاجمی در شرق و جنوب این کشور علیه مواضع ارتش روسیه هستند؛ این عملیات از ماه ژوئن آغاز شده است. به رغم اخبار و تحلیل‌های مرتبط با ضد حملات اخیر نیروهای اوکراینی، مقام‌های ارشد دولتی و امنیتی در کی‌یف و واشنگتن معتقدند پیشروی در این عملیات با خون سنجیده می‌شود. اوکراین در مجموع، تاکنون نسبت به اعلام جزئیات دقیق و دستاوردهای عملیات ضد تهاجمی ارتش خود که از ماه ژوئن برای بازپس‌گیری سرزمین‌های اشغالی در جنوب و شرق این کشور آغاز شده، بسیار محتاط عمل کرده است. مارک میلی، ژنرال ارتش آمریکا، در جمع خبرنگاران در واشنگتن گفت که «ضد حملات اوکراین به طور پیوسته و به تدریج از میان میادین بسیار دشوار مین پیش می‌رود، با ۵۰۰ متر پیشروی در روز یا هزار یا دو هزار متر». به گفته این مقام ارشد نظامی، تعجب‌آور نیست که پیشرفت کندتر از آن چیزی است که برخی افراد و رایانه‌ها ممکن است آن را پیش‌بینی کرده باشند. ژنرال میلی تأکید کرد که «جنگ روی کاغذ با جنگ واقعی بسیار تفاوت دارد». به گفته وی «در یک جنگ واقعی، افرادی واقعی در خط مقدم هستند و جان می‌دهند؛ افرادی واقعی درون خودروهای جنگی هستند و پیکر افرادی واقعی با انفجارهای متعدد متلاشی می‌شود. آنچه قبلا گفته بودم این بود که این عملیات بسیار دشوار خواهد بود و ممکن است شش، هشت یا 10 هفته طول بکشد».

به گفته ژنرال مایک میلی، این عملیات بسیار طولانی و خونین خواهد بود و هیچ‌کس نباید توهمی درخصوص نحوه انجام آن به خود راه بدهد. ولودیمیر زلنسکی رئیس‌جمهوری اوکراین هفته گذشته بدون ارائه جزئیات بیشتر گفت که عملیات ضد تهاجمی «کند‌تر از حد مطلوب» بوده است. اوکراین می‌گوید در عملیاتی از این دست تاکنون ۱۳۰ کیلومتر مربع از سرزمین‌های اشغالی را در جنوب آزاد کرده و چندین روستا را پس گرفته، اما این میزان پیشروی تنها درصد کمی از کل قلمرو تحت کنترل روسیه را شامل شده است. زلنسکی تصریح کرد که نیروهای تحت امرش «در تمام جهات تعیین‌شده در عملیات» پیشروی داشته‌اند؛ این در حالی است که به گفته معاون وزیر دفاع اوکراین، پیشرفت عملیات ضد تهاجمی از سوی ارتش براساس برنامه عملیاتی ارزیابی می‌شود و در سنجش نحوه پیشرفت ضد حملات باید بسیاری از شاخصه‌های نظامی را لحاظ کرد.

گمانه‌ها درباره نیروگاه زاپوریژیا

اداره اطلاعات نظامی اوکراین می‌گوید که روسیه در حال کاهش حضور خود در نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا است و به کارکنان این نیروگاه گفته که به کریمه نقل مکان کنند. روسیه همچنین گشت‌های نظامی در این منطقه را کاهش داده است. کیریلو بودانوف، رئیس سازمان اطلاعات نظامی اوکراین گفته که مسکو طرحی برای منفجرکردن این نیروگاه تصویب کرده و از هر شش واحد برق، چهار واحد همچنین یک حوض خنک‌کننده را مین‌گذاری کرده است. هفته گذشته نیز ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین گفته بود که روسیه در حال طراحی یک «حمله تروریستی» است. براساس گزارش اداره اطلاعات نظامی اوکراین، چندین نماینده «روس‌اتم»، آژانس دولتی انرژی هسته‌ای روسیه، این نیروگاه را ترک کرده‌اند. به کارمندان اوکراینی که با روس‌اتم قرارداد امضا کرده بودند هم گفته شده که تا روز دوشنبه، ترجیحا به کریمه بروند و محل را تخلیه کنند. به گزارش این آژانس اطلاعاتی سه نفر از افراد ارشد، بازرس ارشد کارخانه، رئیس اداره حقوقی و معاون مسئول تدارکات قبلا این محل را ترک کرده‌اند. در بیانیه اداره اطلاعات نظامی اوکراین آمده که تعداد سربازان روسی در این ایستگاه و در شهر نزدیک «انرهودار» نیز کاهش یافته است. از زمان تصرف این نیروگاه در سال گذشته، ارتش روسیه آن را به یک پایگاه نظامی تبدیل کرده است. ارتش روسیه تجهیزات جنگی از جمله وسایل نقلیه زرهی و مهمات دیگر را به داخل سالن‌های توربین این نیروگاه منتقل کرده و سربازان روسی از این پایگاه برای بمباران شهرهای اوکراین در امتداد رودخانه «دنیپر» استفاده کرده‌اند. این رودخانه پس از منفجرشدن سد کاخوفکا در پایین‌دست خشک شد. دولت‌های غربی و کی‌یف می‌گویند روسیه عمدا این سد را خراب کرد تا جلوی حمله متقابل اوکراین را بگیرد. کارگران سابق این نیروگاه به گاردین گفته‌اند که آسیب‌رساندن به رآکتورهایی که با فولاد ضخیم و بتن پوشانده شده‌اند، دشوار است. اما آنها گفتند که حوضچه خنک‌کننده، آسیب‌پذیرتر است. اولکسی کووینیف، مهندس ارشد سابق دراین‌باره گفت که انفجار در حوضچه خنک‌کننده می‌تواند منجر به ذوب هسته‌ای نسبی شود. مشابه این اتفاق در سال ۱۹۷۹ در ایالت پنسیلوانیا روی داد. در این سناریو بیشتر تشعشعات مهار می‌شود. قبل از حمله روسیه، این نیروگاه ۱۱ هزار و ۵۰۰ کارگر داشت اما اکنون تخمین زده شده که دو هزار و ۵۰۰ نفر باقی مانده‌ باشند. برخی از افراد از جمله مدیر اوکراینی کارخانه، قراردادهایی با روس‌اتم امضا کرده‌اند. آنهایی که از امضای قرارداد امتناع کرده‌ بودند هم مجوزهای امنیتی‌شان ابطال شده است. کارکنان این نیروگاه در حال حاضر از روسیه و اوکراین حقوق می‌گیرند. به گزارش اداره اطلاعات نظامی اوکراین، به پرسنل باقی‌مانده این نیروگاه دستور داده شده که «در صورت بروز هرگونه شرایط اضطراری، اوکراین را مقصر بدانند». روسیه مدعی شده که کی‌یف با گلوله‌باران، این ایستگاه را به خطر انداخته است. اوکراین از جامعه بین‌المللی خواسته است که به وضعیت این نیروگاه توجه کنند و مسکو را تحت فشار قرار دهند تا عقب‌نشینی کند. این مقامات تأکید می‌کنند که زلنسکی سال گذشته نیز هشدار داده بود که کرملین قصد دارد سد کاخوفکا را منفجر کند؛ حادثه‌ای که هفت ماه بعد اتفاق افتاد. موشه آزمن، خاخام اعظم اوکراین، به جامعه جهانی هشدار داد تا تمام توان خود را برای جلوگیری از یک فاجعه احتمالی انجام دهند. این هفته روسیه به شورای امنیت سازمان ملل گفت که هیچ برنامه‌ای برای منفجرکردن این نیروگاه ندارد. البته روسیه پیش از این هم به شورا اطمینان داده بود که به اوکراین حمله نخواهد کرد.

سربازگیری در قزاقستان

مقامات دولت قزاقستان می‌گویند که تلاش‌هایی به‌تازگی از طریق فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی برای استخدام شهروندان این کشور به منظور حضور در جبهه‌های نبرد در اوکراین و جنگ در کنار نیروهای ارتش روسیه شناسایی و کشف شده است. هشدار مقامات منطقه‌ای در این خصوص پس از انتشار گزارش رسانه‌های محلی در قزاقستان مبنی بر کشته‌شدن شماری از شهروندان این کشور در اوکراین مطرح شد. به گزارش خبرگزاری‌های محلی و بین‌المللی، تلاش‌های برخط برای سربازگیری از میان شهروندان قزاقستان به صورت هم‌زمان از سوی نیروهای ارتش روسیه و گروه پیمانکاری نظامی خصوصی واگنر صورت گرفته است. دادستان‌ها در منطقه شمالی قوستانای که هم‌مرز با روسیه است و اقلیت بزرگی از روس‌تبارها در آن زندگی می‌کنند به ساکنان هشدار دادند که تسلیم تلاش‌های رسانه‌های اجتماعی برای جذب مردان و ترغیب آنها به‌منظور پیوستن به صفوف نیروهای تحت امر مسکو نشوند. آمارهای دولتی نشان می‌دهد که این منطقه حدود ۸۸۰ هزار نفر را در خود جای داده که ۴۱ درصد آنها را روس‌تبارها تشکیل می‌دهند. قزاقستان مناطق شرقی و جنوبی اوکراین را که به اشغال روسیه درآمده و مسکو مدعی الحاق آن به خاک خود است، به رسمیت نمی‌شناسد. قزاقستان با این حال به دفعات به دورزدن تحریم‌‌های غرب علیه روسیه متهم شده و رهبری این کشور روابط نزدیکی با کرملین دارد.

واگنر دیگر برای روسیه نمی‌جنگد؟

یک مقام نظامی ارشد روسیه اعلام کرد که با توجه به تحولات اخیر، گروه پیمانکار نظامی واگنر دیگر برای مسکو نمی‌جنگند. آندری کارتاپولف، رئیس کمیته دفاعی روسیه، در این زمینه تصریح کرد که مزدوران واگنر به ادامه مشارکت در جنگ اوکراین پایان خواهند داد. این تصمیم پس از آن اتخاذ شد که یوگنی پریگوژین، رئیس گروه واگنر، به درخواست مسکو برای پیوستن نیروهای تحت امرش به وزارت دفاع روسیه تن نداد و از امضای قراردادی در این زمینه با دولت روسیه امتناع کرد. پریگوژین و نیروهایش آخر هفته گذشته علیه مسکو شورش کردند؛ اما این اقدام نافرجام، سرانجام با توافقی برای تبعید او و نیروهایش به بلاروس به پایان رسید.

رئیس کمیته دفاعی روسیه تأکید کرده که رهبر مزدوران گروه واگنر از تصمیم کرملین مبنی بر قطع همکاری مطلع شده است. او تصریح کرد: «همان‌طور که می‌دانید، چند روز پیش از تلاش برای شورش، وزارت دفاع خواستار امضای قرارداد همکاری با همه تشکیلات و گروه‌هایی شد که مأموریت‌های رزمی انجام می‌دهند؛ همه به جز گروه تحت رهبری پریگوژین این روند را پذیرفتند». آندری کارتاپولف، رئیس کمیته دفاعی روسیه، تأکید کرد که گروه واگنر دیگر بودجه دولتی دریافت نخواهد کرد. یوگنی پریگوژین پیش‌تر از همکاری با سرگئی شویگو، وزیر دفاع روسیه، امتناع و از «عدم حمایت و پشتیبانی مناسب وزارت دفاع از عملیات گروه واگنر به‌ویژه در نبرد خونین تصرف باخموت» انتقاد کرده بود. رئیس مزدوران گروه واگنر اوایل ماه جاری گفته بود که شویگو از صلاحیت کافی برای مدیریت بر نیروهای تحت امر او برخوردار نیست.