بازار در آتش

نورا حسینی: آتش‌سوزی دربازار، حادثه‌ای پر‌تکرار در تهران است. روز گذشته هم آتش‌سوزی بزرگی در بازار سید‌ولی، آسمان محدوده مرکزی تهران را سیاه کرد. جلال ملکی، سخنگوی سازمان آتش‌نشانی تهران، درباره این آتش‌سوزی می‌گوید: ساعت ۹:۳۷ صبح روز 16 خرداد، یک مورد آتش‌سوزی گسترده در چندین انبار و مغازه در بازار سید‌‌ولی اعلام شد. در ابتدا پنج ایستگاه و سپس سه ایستگاه دیگر به محل حادثه اعزام شدند. تانکرهای آب، خودروهای آتش‌نشانی، تولید کف و تجهیزات ویژه و... در محل حادثه حضور داشتند. محل آتش‌سوزی یک ساختمان سه‌طبقه بود و یک انبار با سقف شیروانی هم کنار آن بود. چندین مغازه و انبار، جمعا به وسعت هزار متر، با کاربری نگهداری چسب و مواد نگهدارنده، تینر و... در ادامه دچار حریق شدند.

مسیر باریک بازار امداد‌رسانی را دشوار کرده بود، کسی نمی‌داند که آیا کسی در این انبارها بوده است یا نه. بازار شایعه هم مانند همیشه داغ است. تعداد ایستگاه‌های آتش‌نشانی حاضر در محل به ۱۱ می‌رسد. ملکی می‌گوید تا زمان پایان حریق نمی‌توان آمار دقیقی از مصدومان حادثه داد.

شش ساعت بعد از اعلام اولیه حریق آتش‌نشان‌ها در حال لکه‌گیری طبقات بالا هستند؛ اما در زیرزمین به دلیل حجم بالای اجناس و باریک‌بودن راه، عملیات اطفای حریق هنوز ادامه داشت. بابک یکتاپرست، معاون سازمان اورژانس کشور، تعداد مصدومان را تا ساعت 12 ظهر سه نفر اعلام می‌کند و می‌گوید:‌ سوختگی مصدومان بین ۵۰ تا ۷۰ درصد است و تیم اورژانس تهران برای تدابیر لازم به محل اعزام شده است.

حسین نظری، معاون خدمات شهری و محیط زیست شهرداری تهران که در صحنه حادثه حضور داشت، می‌گوید:‌ این ساختمان، جزء ساختمان‌های ناایمن بوده و شش بار اخطار از سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران دریافت کرده بود. ایمنی بازار تهران سال‌هاست دغدغه مدیران شهری است؛ اما رسیدن به راهکار عملیاتی برای ایمنی دشوار است.

مهدی بابایی، رئیس کمیته ایمنی و مدیریت بحران شورای شهر تهران، در این زمینه می‌گوید: جلسات ایمنی بازار تهران 

به‌ طور مستمر در منطقه 12 برگزار می‌شود و گروه‌های مختلف در سازمان بحران و فرمانداری تهران در این زمینه کارهایی انجام داده‌اند. یکی از مخاطرات جدی در بازار، برق است که شرکت برق تقریبا پیشرفت خوبی در حوزه ایمن‌سازی کابل‌های برق داشته است.

او ادامه می‌دهد:‌ در برخی نقاط فاصله کنتور برق تا داخل ملک زیاد است و مخاطرات جدی را ایجاد کرده است. انتظار این است که شرکت برق به این موضوع ورود کند و بر ایمنی سیم‌کشی‌های داخل ملک هم نظارت داشته باشد و پس از دادن مهلت قانونی در صورت بی‌توجهی به قطع انشعاب اقدام کند و نظارت‌ها تا کنتور برق نباشد.

بابایی تأکید می‌کند:‌ جلسات ساماندهی بازار جدیت قدیم را ندارد و انتظار می‌رود ایمن‌سازی با سرعت بیشتری دنبال شود. نماینده ویژه آتش‌نشانی در بازار مستقر است و به‌ طور روزانه و ماهانه وضعیت ایمنی را رصد و گزارش‌های لازم را اعلام می‌کند؛ اما باید در ایمن‌سازی اقدامات سریع‌تر باشد تا مردمی که در بازار تردد می‌کنند از لحاظ ایمنی مشکلی نداشته باشند.

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران هم می‌گوید: برای منطقه 12 که منطقه مرکزی شهر تهران باید یک طرح ویژه در حوزه مدیریت شهری طراحی شود. این منطقه نیاز به یک نگاه ویژه از سوی شهرداری تهران دارد و به نظر می‌آید شهرداری تهران باید خود در این منطقه بحران‌ها را مدیریت کند. این اتفاق در دوره چهارم مدیریت شهری افتاد و شهردار تهران احساس کرد خودش باید وارد میدان شود و آنجا را مدیریت کند.

او ادامه می‌دهد:‌ دو هفته نگذشته از آتش‌سوزی قبلی که شاهد یک آتش‌سوزی جدید هستیم و نکته دیگری هم که باید به آن توجه شود، انتقال مشاغل پرخطر به حاشیه شهر است.

میانه اردیبهشت بود که احمد وحیدی، وزیر کشور، به بازار تهران آمد تا وضعیت ایمنی بازار تهران را بررسی کند. تعداد و محل قرارگیری ایستگاه‌های آتش‌نشانی، خطرات ناشی از سیم‌کشی و برق‌رسانی غیراصولی ساختمان‌ها، ایمن‌سازی ساختمان‌های بحرانی برخی از موضوعاتی بود که در این جلسه مطرح شده بود.

روز گذشته ساعتی قبل از این آتش‌سوزی بزرگ محمدمهدی بلندیان، معاون نظارت و بازرسی امور سیاسی و قضائی سازمان بازرسی، نسبت به ایمنی بازار تهران هشدار داده و گفته بود:‌ با توجه به وضعیت بازار تهران از منظر فرسودگی و پایین‌بودن ایمنی ساختمان‌ها و همچنین مالکیت‌های متعدد املاک آن‌ که شامل اشخاص حقیقی و حقوقی و نهادها بوده، در نامه‌ای به مسئولان ذی‌ربط خواستار تسریع در ایمن‌سازی این بازار شدیم.

در همین زمینه به گزارش این سازمان در خردادماه سال گذشته خطاب به وزیر کشور و استاندار تهران، مبنی بر وجود معضلات و مشکلاتی نظیر معابر و گذرگاه‌های کم‌عرض، وجود املاک متروکه و مخروبه، عدم دسترسی نیروهای عملیاتی آتش‌نشانی در مواقع حریق، غیراستاندارد بودن زیرساخت‌های بازار تهران مانند شبکه‌های جمع‌آوری فاضلاب و آب‌های سطحی، توزیع برق، گازرسانی، مشکلات گره‌های ترافیکی منطقه و حومه بازار و همچنین مکاتبه در شهریور سال گذشته با وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی، مبنی بر وجود ناهماهنگی بین وزارتخانه مزبور و شهرداری منطقه 12 درباره اعمال ضوابط میراث فرهنگی در نقشه‌های اجرائی ساختمان‌های در شرف صدور پروانه اشاره کرد.

بلندیان تأکید کرده بود: مسائل و مشکلات بازار تهران فرادستگاهی بوده و تعدادی از وزارتخانه‌ها و دستگاه‌های اجرائی کشور نظیر نیرو، نفت، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی و گردشگری و صنایع‌ دستی، شهرداری تهران و سازمان اوقاف و امور خیریه از لحاظ اجرائی و مدیریتی در بازار تهران اعمال وظیفه می‌کنند. به منظور ایجاد عزم جدی، برنامه‌ریزی صحیح و اجرای برنامه‌های کارشناسی و عملیاتی، وزارت کشور باید به‌عنوان متولی امر نقش راهبری و هماهنگی بین‌دستگاه‌های دیگر را بر عهده داشته باشد و با توجه به اینکه هرگونه اقدام اجرائی نیازمند صرف هزینه مالی است، ضرورت دارد تأمین اعتبار مناسب با حجم فعالیت‌های اجرائی در راستای ایمن‌سازی و رفع خطر از بازار تهران در اولویت قرار گیرد. معاون نظارت و بازرسی امور سیاسی و قضائی سازمان بازرسی به مسئولان مربوطه تأکید کرد: در صورت عدم اقدام مقتضی بنا بر قانون با خاطیان و ترک فعل کنندگان برخورد خواهد شد.

رونوشت نامه ارسالی سازمان بازرسی درباره ایمنی بازار تهران به دفتر ریاست‌جمهوری، به وزرای نفت، نیرو، راه و شهرسازی، میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌ دستی، تعاون، کار و رفاه اجتماعی، وزیر کشور، فرمانده کل انتظامی، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی فراجا، استاندار تهران، شهردار تهران و رئیس سازمان اوقاف و امور خیریه جهت اقدام ارسال ‌شده است.

سال‌هاست کارشناسان حوزه ایمنی نسبت به چالش‌های بازار تهران که این نقطه را به یک نقطه پرخطر تبدیل کرده است، هشدار داده‌اند.

به گفته آنها سیستم کابل‌کشی برق در راسته‌های اصلی، سراها و مغازه‌های بازار بزرگ تهران فاقد استانداردهای لازم است و اکثر تولیدی‌ها، بیش از آمپر تعریف‌شده از کنتورهای برق استفاده می‌کنند. همچنین نبود سیستم گاز‌کشی و مستقرشدن رستوران‌های متعدد در نقاط مختلف بازار با منابع حجیم تأمین گاز و کپسول‌های بزرگ‌مقیاس، یکی از مهم‌ترین تهدیدهای ایمنی بازار محسوب می‌شود.

دپوی کالاهای قابل اشتعال در طبقات فوقانی یا زیرزمین سراها و حجره‌ها، در مواقع حریق و به دلیل بسته‌بندی‌های مقوایی، باعث گسترش آتش می‌شود که کنترل و پایش انبارها به صورت مداوم و ارائه ضوابط استقرار انبارها می‌تواند اقدام مؤثری در راستای ایمن‌سازی و پیشگیری از حریق در بازار بزرگ تهران باشد.

به گفته کارشناسان شهری بازار تهران فاقد نقشه ساخت (as built) دقیقی از مسیر عبور کابل‌های برق فشار قوی است و کابل‌های برق روسطحی موجود نیز ایمن‌سازی نشده‌اند. خوانا‌‌بودن مسیرهای امدادرسانی و مسیر خروج اضطراری در مواقع بحران و وجود فضای امن و پشتیبان بحران نیز از نیازهای اساسی بازار است که باید به آن توجه شود.