نشت 17 دقیقه‌ای

شرق: در اولین روزهای برگزاری امتحانات نهایی کشور و تنها 17 دقیقه بعد از شروع آزمون، بخش زیادی از سؤال‌ها لو رفت و به‌سرعت در فضای مجازی منتشر شد. این موضوعی است که از چند ماه پیش درباره آن هشدار داده شده بود و نگرانی‌های زیادی هم وجود داشت. چند وقتی است که مسئولان سازمان آموزش و پرورش و همچنین سازمان سنجش آموزش کشور از امنیت پایین برگزاری این آزمون‌ها سخن می‌گویند. این مسئولان همیشه هم «فضای مجازی» را به عنوان یک مقصر برای چنین بحران‌هایی معرفی می‌کنند و در آستانه برگزاری این آزمون‌ها درخواست قطعی طولانی‌مدت اینترنت را هم می‌دهند. همین هفته گذشته مسئولان سازمان آموزش و پرورش از قطعی اینترنت برای مدتی مشخص طی 11 روز برگزاری آزمون‌های نهایی سخن گفته بودند که با آن موافقت نشد. حالا و در حالی که این آزمون‌ها بدون قطعی اینترنت در حال برگزاری است و سؤال‌ها لو رفته، مسئولان بدون اشاره‌کردن به مسئولیت خودشان در برگزاری امن این آزمون‌ها می‌گویند مسئول مدیریت فضای مجازی نیستند و لاجرم رخ‌دادن چنین اتفاقاتی طبیعی است. اتفاقاتی که با زندگی هزاران دانش‌آموز ایرانی بازی می‌کند.

تناقض‌گویی‌های آموزش و پرورش

ساعاتی پس از لورفتن سؤال‌های آزمون نهایی، محسن زارعی، معاون وزیر آموزش و پرورش، در واکنش به این اتفاق گفت: «شفاف و صریح می‌گوییم که ادعا نداریم انتشار سؤالات را به صفر برسانیم، ممکن است کانال‌های سودجو و افرادی با سوء‌نیت در حوزه‌ها حضور داشته باشند و با هر ابزاری که قابل کشف هم نباشد عکس بگیرند و منتشر کنند». این در حالی است که همین مقام مسئول در گفت‌وگوی 24 اردیبهشت‌ امسال با خبرگزاری ایسنا از رمزنگاری سؤال‌های آزمون نهایی و صفرشدن احتمال لورفتن آنها خبر داده و گفته بود: «امنیت رمزنگاری‌ها بسیار بالاست و قفل این رمزها به هیچ عنوان قابل بازگشایی نیست مگر با رمز اصلی. تکثیر سؤالات در روز برگزاری امتحانات نیز در اتاق قرنطینه پس از دریافت رمز انجام می‌شود. با این سازوکار امکان لورفتن سؤالات امتحانات نهایی را به صفر رسانده‌ایم. این اطمینان را به خانواده‌ها می‌دهم که به‌هیچ‌عنوان امکان لورفتن سؤالات وجود ندارد».

آقای زارعی در حالی هفته گذشته به خانواده‌ها این اطمینان را می‌‌داد که سؤال‌ها لو نمی‌روند که در همین هفته و با شروع برگزاری آزمون‌ها به سرعت سؤال‌ها منتشر شد و در دسترس عموم قرار گرفت. نکته‌ای که مسئولان آموزش و پرورش اغلب آن را نادیده می‌گیرند توجه به سایر مؤلفه‌های امنیتی برگزاری آزمون است. آنها مکرارا فضای مجازی را عامل این وضعیت می‌دانند و روی هیچ آیتم دیگری در تأمین امنیت حساسیت نشان نمی‌دهند. زارعی در یکی از گفت‌وگوهایش اعلام کرده که وضعیت تأمین امنیت آزمون‌های نهایی به شورای تأمین استان‌ها واگذار شده است. او در این زمینه می‌گوید: «به همه دستگاه‌ها تکلیف شده است که همکاری لازم را برای برگزاری آزمون‌های نهایی با وزارت آموزش و پرورش داشته باشند. تأمین امنیت امتحانات نهایی جزء تکالیف شورای امنیت استان‌ها قرار گرفته و در بسیاری استان‌ها جلسات مربوطه برگزار شده و تقسیم وظایف صورت گرفته‌ است». با این حال روشن نیست بعد از لورفتن سؤال‌ها این دستگاه‌ها وظیفه خود را به درستی انجام داده‌اند یا خیر؟ تنها واکنش فعلی مسئولان پنهان‌شدن پشت اسم بزرگ «فضای مجازی» است.

با قطع‌کردن اینترنت مشکلات برطرف می‌شود؟

سال گذشته اولین‌بار پیشنهاد قطع‌کردن اینترنت در هنگام برگزاری آزمون کنکور از سوی سازمان سنجش آموزش کشور ارائه شد. پیشنهادی که واکنش‌های زیادی را به همراه داشت. امسال هم آموزش و پرورش پیشنهاد کرد اینترنت در زمان برگزاری آزمون نهایی برای مدت مشخصی و طی 11 روز قطع شود. آزمون‌های نهایی با تغییراتی که در مدل برگزاری کنکور داده شده، اهمیت فراوان‌تری پیدا کرده و حالا به اندازه کنکور مهم است و در سرنوشت دانش‌آموزان تأثیرگذار است.

محسن زارعی، رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش، در همان نشست خبری که از رمزنگاری و صفرشدن احتمال لورفتن سؤال‌های آزمون نهایی خبر داده بود، پیشنهاد قطع‌کردن 11روزه اینترنت را هم داد و گفت: «ما به دنبال قطع اینترنت بودیم و نه به صورت سراسری، قطعی اینترنت در حوزه‌های امتحانی به مدت ۳۵ دقیقه در ۱۰ الی ۱۱ روز برگزاری آزمون نهایی پایه دوازدهم و اینترنت خارجی و بین‌المللی را خواستاریم». این پیشنهاد البته خیلی زود رد شد و رضا مرادصحرایی، سرپرست وزارت آموزش و پرورش، ضمن تکذیب خبر گفت: «این گزینه بررسی شد اما تصمیم گرفته نشد و چنین برنامه‌ای وجود ندارد». با این حال این پیشنهاد چنان عجیب بود که واکنش سایر مسئولان را هم به همراه داشت. سردار غلامرضا جلالی، رئیس سازمان پدافند غیرعامل کشور در واکنش به این پیشنهاد گفت که «خدا رو شکر تکذیب شد» و در حساب کاربری خود در «ویراستی» نوشت: «پیشنهاد قطع اینترنت برای کنترل تقلب‌های احتمالی دانش‌آموزان در زمان برگزاری امتحان‌های نهایی غیرقابل قبول است. اولویت پدافند غیرعامل پایداری خدمات زیرساختی به مردم از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات است. خدا را شکر که این پیشنهاد تکذیب شد. زمانی که زیرساخت ارتباطات کشور زیرساخت تمام مشاغل دیجیتال می‌گردد و این بخش پیشران اقتصاد می‌شود، تضمین تداوم کارکرد زیرساخت ارتباطات از منظر پدافند غیرعامل امری واجب است، البته حساب مخاطرات در سطح امنیت ملی را جدا می‌دانیم».

حالا و بعد از لورفتن فضای مجازی مسئولان آموزش و پرورش می‌گویند که مسئولیتی در قبال فضای مجازی ندارند و به این ترتیب از حیطه‌های اجرای دیگری که باید در این حوزه مسئولیت‌پذیر باشند، سلب مسئولیت می‌شود. آنها می‌گویند که «مدیریت فضای مجازی» در دست آنها نیست ولی به این سؤال پاسخ نمی‌دهند که آیا امنیت برگزاری آزمون‌ها هم در اختیارشان هست یا نه؟