نامه‌ای به شهردار تهران
رضا بهبهانی*: جناب آقای دکتر زاکانی، شهردار محترم تهران
با سلام و احترام، به استحضار می‌رساند که در اوایل دهه 80 شمسی، ساختمانی در ضلع جنوبی خیابان مرجان واقع در منطقه یک شهرداری تهران برخلاف قوانین و ضوابط موجود و مصوب وقت در ۱۷ طبقه شروع به احداث و اسکلت فلزی آن برپا داشته شد (پلاک شماره ۴۸؛ نقشه شماره ۱). همان زمان بنده طی نامه‌ای به شهرداری منطقه یک، شهردار محترم وقت تهران، اعتراض خود را به‌عنوان یک شهروند متخصص در امور شهر اعلام کردم. پس از طی مدت بیش از دو ماه و مراجعات مکرر به شهرداری منطقه، از آنجایی که جوابی دریافت نکردم، نامه مزبور را به شکل مقاله‌ای در روزنامه «شرق» منتشر کردم. با این‌همه بدون هیچ واکنشی از طرف شهرداری، ساخت این ساختمان ادامه پیدا کرد و پایان یافت.
در طول بیش از 20 سالی که از پایان کار تاکنون می‌گذرد، هیچ‌کس در این ساختمان ساکن نشده و کماکان همه واحدهای آن خالی از سکنه است. اما هیبت و معماری نازیبای آن همچون سدی مانع تابش نور خورشید و بادهای غالب جنوب غربی به شمال شرقی بوده و سبب اثرات بد زیست‌محیطی و افزایش آلودگی هوا و نهایتا جلوگیری از تلطیف هوای منازل مسکونی شمال این ساختمان شده است.
چند سال بعد در شرق همان ساختمان، بنای دیگری با اسکلت فلزی ساخته شد (پلاک شماره ۴۲؛ نقشه شماره ۱). پس از پایان اسکلت فلزی، احتمالا در پی اعتراض گسترده ساکنان شمالی این بنا، ادامه کار ساختمان تا یک سال قبل متوقف شد. اما در ابتدای سال ۱۴۰۱ اسکلت فلزی‌ای که سال‌ها رها شده بود، ناگهان جمع‌آوری شد و در‌حال‌حاضر این‌گونه به‌نظر می‌آید که درصدد ساخت برج دیگری به‌جای آن هستند.
علاوه بر دو ساختمان ذکرشده، از همان ابتدای سال ۱۴۰۱ در ضلع شمالی همان خیابان مرجان، روی زمینی که پیش‌تر یک ساختمان دو‌طبقه هماهنگ با معماری روز و متوازن با شیب زمین وجود داشت، ساختمان حدودا ۲۰ طبقه‌ای با اسکلت فلزی به نام «HYTE» در دست احداث است (پلاک شماره ۲۹؛ نقشه شماره ۱). مانند ساختمان‌های پلاک‌های شماره ۴۲ و ۴۸ که پیش‌تر ذکر شدند، این بنا نیز بدون رعایت ضوابط ساخت‌وساز و احتمالا فقط با هدف درآمدزایی بیشتر و ناپایدار برای تأمین هزینه‌های روزمره شهرداری مجوز دریافت کرده است.
جناب آقای دکتر زاکانی، شهردار محترم تهران، خیابان مرجان واقع در منطقه یک شهرداری تهران خیابانی شرقی-غربی به موازات خیابان شهید باهنر و در شمال آن است که پل تجریش را به منطقه جماران، منظریه، صاحبقرانیه و نهایتا دارآباد متصل میکند و کمک فراوانی به کاهش ترافیک خیابان‌های شهید باهنر و دزاشیب میکند. همین اکنون مجتمع تجاریِ بدونِ پارکینگِ عمومی البرز گره ترافیکی و معضل بزرگی برای این محور به وجود آورده است. سه ساختمان دیگر که پیش‌تر به عرض رساندم (به شماره پلاک‌های ۲۹، ۴۲ و ۴۸) هم با نیت تجاری-مسکونی در دست احداث‌اند که پس از اتمام در آینده‌ای نه‌چندان‌دور این محور شرقی-غربی را کاملا از حیز انتفاع ساقط و دسترسی روان ساکنان بخش مسکونی این منطقه را غیرممکن خواهند کرد.
جناب آقای دکتر زاکانی، شهردار محترم تهران، در تابستان ۱۳۹۴ در باب ساختمان‌های بلندمرتبه بنده نامه‌ای تحت عنوان «آفتاب را از من مگیر» خدمت جناب آقای قالیباف، شهردار محترم وقت تهران، ارسال کردم (نامه مورخ ۰۶/۰۲/۱۳۹۴). با وجود پیگیری این‌جانب و مطالعه و بررسی موضوع توسط جناب آقای مهندس پشمچی‌زاده، معاونت محترم معماری و شهرسازی شهرداری وقت تهران و همراهی ایشان با نظر و درخواست بنده، جناب آقای سیدمحمدجواد شوشتری، مشاور و مدیرکل دفتر شهردار وقت تهران، طی نامه‌ای (شماره ۱۰/۹۰۹۵۶۹ مورخ ۲۶/۰۷/۱۳۹۴) اعلام فرمودند که متأسفانه شهردار محترم تهران دستور بایگانی نامه بنده را داده‌اند. لاجرم در ادامه بنده مقاله‌ای با همان عنوان و موضوع در روزنامه «شرق» چاپ کردم («آفتاب را از من مگیر»؛ «شرق» شماره ۲۸۵۵ مورخ ۱۴/۱۲/۱۳۹۶).
جناب آقای دکتر زاکانی، شهردار محترم تهران، جناب‌عالی خوب می‌دانید و همکاران برنامه‌ریز و شهرساز دلسوز جناب‌عالی هم قطعا یادآور شده‌اند که این نوع ساخت‌وسازها مُسکنی آنی برای حل مشکل مالی شهرداری است. آلودگی هوا، انسداد بادهای غالب جنوب غربی به شمال شرقی تهران و مهم‌تر از همه، جلوگیری از تابش آفتاب به خانه‌های شمالی، سلامتی شهروندان تهرانی را با خطرات جدی مواجه میکند که جبران‌ناپذیرند.
جناب آقای شهردار، این بدفرجامی‌ها شاید ناشی از عدم اطلاع متخصصان و برنامه‌ریزان غیرمتعهد در امور تنظیم بافت شهری است، زیرا در همه‌جای دنیا قانون قواره در بافت شهری اعمال میشود و رعایت آن از واجبات است؛ این قانون ناظر بر تعیین حداکثر ارتفاع و تعداد طبقات ساختمان‌های جنوبی نسبت به ساختمان‌های شمالی خود برای جلوگیری از سایه‌اندازی است که به‌روش زیر محاسبه میشود:
ابتدا زاویه تابش نور خورشید را در حضیض اول زمستان محاسبه می‌کنند که برای شهر تهران معادل ۳۱ درجه است. سپس با ترسیم این زاویه از پایین نقطه اتکای نمای جنوبی، ارتفاع ساختمانی که قرار است در جنوب ساخته شود، تعیین میشود. به‌این‌ترتیب حد مجاز طبقات در قواره و ملک جنوبی به‌گونه‌ای تعیین میشود که برای ملک شمالی بدفرجامی نیافریند.
جناب آقای دکتر زاکانی، شهردار محترم تهران، جناب‌عالی مستحضرید که این نوع تراکم‌فروشی که صرفا جهت تأمین هزینه‌های روزمره شهرداری تهران به اجرا درمی‌آید، تنها مُسکنی است که خیلی زود اثر خود را از دست می‌دهد ولی عواقب بلندمدت و جبران‌ناپذیری به‌دنبال دارد که بخشی از آلودگی به‌شدت خطرناک هوای شهر تهران، آلودگی صدا، آلودگی دید و منظر، انهدام باغ‌ها و فضای سبز قدیمی و مشکلات به‌شدت حاد ترافیکی از آن جمله‌اند.
جناب آقای دکتر زاکانی، در گذشته‌ای نه‌چندان دور 50 هزار هکتار باغ‌های شمیران تخریب شدند و به‌جای آنها برج‌های نازیبا سر به آسمان نهادند. به‌جای این باغ‌های کهن منهدم‌شده، به‌جز خلق فضاهای سبزِ رفوژها و حاشیه بزرگراه‌ها، آیا شهرداری تهران چند مترمربع باغ و فضای سبز واقعی احداث کرده است؟ آیا متفکران، برنامه‌ریزان و کارشناسان محترم شهرداری تهران محاسبه فرموده‌اند که مابازای این ساخت‌وسازها و تخریب محیط‌زیست شهر تهران چقدر است؟
جناب آقای دکتر زاکانی، آیا جناب‌عالی تصور نمی‌فرمایید که بخشی از ناآرامی‌ها و آسیب‌های اجتماعی و اعتراضات شهروندان تهرانی محصول این اعمال ناروا باشد؟ آیندگان و فرزندان شما برای جبران این اعمال خلاف چه هزینه‌هایی باید بپردازند؟ آیا آنها حق نخواهند داشت آه از نهادشان درآید ؟
* معمار، شهرساز و عضو هیئت‌علمی دانشگاه
