سراب زمستان سخت اروپا

 زمستان گرم اروپا و دوراندیشی در ذخیره‌کردن گاز، طرح روسیه برای در سرما گذاشتن کشورهای اروپایی مخالف جنگ روسیه علیه اوکراین را ناکام گذاشته است. گرمای بی‌سابقه از پرتغال و شمال اسپانیا گرفته تا کشورهای حوزه اسکاندیناوی و بالتیک، اروپایی‌ها را از مصرف ذخایر انرژی برای گرمایش منازل بی‌نیاز کرد. برای مثال، دمای بوداپست، پایتخت مجارستان، در شب‌های گذشته رکورد شکست و به ۱۸ درجه رسید. دمای بخش‌هایی از فرانسه نیز در روزهای اخیر تا بیش از ۲۱ درجه افزایش یافت.

در نتیجه این شرایط، ذخایر گاز اروپا تقریبا دست‌نخورده باقی مانده است؛ به‌ویژه اینکه دولت‌های اروپایی با پیش‌بینی سرمای زمستان، از شهروندان خواسته بودند در مصرف انرژی صرفه‌جویی کنند. در‌عین‌حال ادامه اثرات محدودیت‌های کرونا در چین که تا چندی پیش برقرار بود، به کاهش رقابت برای منابع انرژی منجر شد و به‌نوعی فشار تورمی بر اروپا را کاهش داد‌. مجموع این عوامل سبب شده است سیاست‌مداران اروپایی نفس راحتی بکشند. به گزارش بلومبرگ، تحلیلگران پیش‌بینی‌ می‌کنند مازاد گاز طبیعی اروپا برای عبور از بحران احتمالی این زمستان و همچنین سال بعد کفایت می‌کند.

پیش از حمله روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲، کرملین ۴۰ درصد گاز طبیعی مورد نیاز اروپا را تأمین می‌کرد که بیشتر آن از طریق خط لوله منتقل می‌شد؛ اما تهاجم روسیه، دولت‌های غربی را وادار کرد تا تحریم‌هایی علیه مسکو اعمال کنند و مصمم شدند از وابستگی به منابع انرژی روسیه خارج شوند. اتحادیه اروپا واردات زغال‌سنگ و نفت خام روسیه را متوقف کرد و دریافت گاز طبیعی از این کشور نیز به میزان چشمگیری کاهش یافت.

در نبود گاز طبیعی روسیه، اتحادیه اروپا سراغ نروژ، قطر، آمریکا و سایر صادرکنندگان گاز رفت. اکنون نروژ جای روسیه را گرفته است و بزرگ‌ترین تأمین‌کننده گاز طبیعی برای آلمان است. اقدام به جیره‌بندی نیز اثربخش بوده و حدود ۹۱ درصد ذخایر آلمان دست‌نخورده باقی مانده است؛ این در حالی است که این رقم در سال گذشته ۵۴ درصد بود.

در خلال ماه‌های اکتبر تا فوریه که قاعدتا ذخایر گاز طبیعی کاهش می‌‌یابد، تأمین‌کنندگان گاز طبیعی ذخایر خود را افزایش داده‌اند. افزایش غیرمنتظره‌ای که ترس از اتمام گاز مورد استفاده برای گرم‌کردن خانه‌ها و تولید برق تا پایان زمستان را در کشورهای اروپایی از بین برده است.

در نتیجه، قیمت کوتاه‌مدت گاز از بالاترین رکورد خود کاهش یافته است؛ کاهشی ۱۸‌برابری نسبت به قبل از جمع‌‌شدن نیروهای روسیه در مرز اوکراین در اوایل سال ۲۰۲۱. البته این رقم هنوز برای مصرف‌کنندگان زیاد است و درآمد شرکت‌ها و نیز توان مصرف‌کننده با قبوض پرهزینه آب و برق و تورم از دست می‌رود؛ اما تحلیلگران می‌گویند از بدترین حالت کمبود و جیره‌بندی جلوگیری شده است. هوای گرم پاییز و زمستان باعث شده مخازن اروپا از اول ژانویه ۸۳ درصد پُر باقی بماند و حتی در برخی از روزها سطح آن افزایش یابد. با اعمال تحریم‌ها و حمایت دولت‌های اروپایی از اوکراین، مسکو بیشتر عرضه خود به اروپا را متوقف کرد. هم‌زمان، کشورهای اروپایی نیز منابع گران‌قیمت گاز مایع را به‌جای خطوط لوله از روسیه از طریق کشتی از آمریکا و قطر تحویل گرفتند تا حدودی جایگزین گاز مسکو باشد. بخش صنعت هم میزان مصرف را کاهش داد که گاهی با توقف تولید محصولات انرژی‌بری مانند کود و فولاد همراه بود. تحلیلگران و سیاست‌مداران می‌گویند موفقیت اروپا در پر‌کردن ذخایر خود به این معناست که پوتین اهرم فشار انرژی خود بر اروپا را از دست داده است.

در‌حال‌حاضر، بخشی از گاز روسیه هنوز از طریق خطوط لوله‌ای از اوکراین به اسلواکی و از آنجا به اروپای غربی می‌رسد و همچنین از دریای سیاه، ترکیه و بلغارستان عبور می‌کند. برخی تحلیلگران معتقدند این عرضه نشانه ضعف است؛ چرا‌که با توجه به پایین‌بودن قیمت جهانی نفت، روسیه صادرکننده اصلی این محصول، به پول نقد نیاز دارد. قیمت نفت به دلیل ترس از کندی در اقتصادهای بزرگی مانند آمریکا و اروپا کاهش یافته است.

اروپا در برابر حواث غیرمنتظره‌ای مانند حادثه یا مشکل فنی در خطوط اصلی لوله گاز یا پایانه صادرات ال‌ان‌جی، آب‌و‌هوای نامساعد شدید یا سطوح پایین انرژی بادی یا برق‌آبی آسیب‌پذیر است.

تحلیلگران در‌حال نظارت و تحلیل تقاضای انرژی در چین هستند؛ جایی که مصرف سوخت در طول سیاست «کووید صفر» به‌شدت کاهش یافته بود. بااین‌حال، از آنجایی که چین محدودیت‌های همه‌گیری را کاهش داده، ممکن است در اواخر سال جاری با فروکش‌کردن موج کووید‌۱۹، تقاضا برای محموله‌های گاز مایع از طرف این کشور افزایش یابد. در این صورت، اروپا با هزینه‌های بیشتری برای دستیابی به گاز مواجه خواهد شد و بازنده اصلی، کشورهای فقیرتر در آسیا و آفریقا هستند که پول لازم برای رقابت در این میدان را نخواهند داشت.

آژانس بین‌المللی انرژی به اروپا هشدار داده است اعتماد‌به‌نفس بیش از اندازه نداشته باشد؛ چرا‌که سناریویی وجود دارد که در آن ممکن است روسیه عرضه گاز به اروپا را به‌طور کامل قطع کند و تقاضای چین افزایش یابد و به‌این‌ترتیب این احتمال را باید در نظر گرفت که اروپا برای زمستان آینده دچار کمبود گاز خواهد شد. این آژانس خواستار استفاده بسیار بیشتر از انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری بالاتر برای وسایل گرمایشی کم‌مصرف است. این اقدامات برای جلوگیری از خطر کمبود و افزایش قیمت‌ها در سال آینده حیاتی خوانده شده است.

«اسکات استراچوتا» از مرکز مطالعات شرق می‌گوید: «در‌حالی‌که واکنش پوتین به تعیین سقف قیمت برای نفت صادراتی روسیه بی‌اثر شد، ولی او ممکن است هنوز کارت‌های برنده‌ دیگری در آستین داشته باشد. روسیه عرضه‌کننده بزرگ نفت است و همچنان گاز به اروپا می‌فرستد. در حالت کلی، پاسخ پوتین نسبتا ضعیف بوده است اما آیا اوضاع به این روال خواهد گذشت؟». او در پاسخ به پرسشی که مطرح می‌کند، می‌گوید: واقعیت امر این است که «بحران انرژی از بین نرفته است. ما بدترین سناریو را تجربه نمی‌کنیم اما با این وجود فاکتورهای عدم‌ قطعیت هم به‌طور‌کامل

 از بین نرفته‌اند».

نکته مهم دیگر در این میان، این است که قیمت گاز روی قیمت برق تأثیر می‌گذارد؛ چرا‌که بسیاری از نیروگاه‌های اروپایی برای تولید برق، گاز می‌سوزانند. در فرانسه قیمت عمده‌فروشی برق برای تحویل در سال ۲۰۲۳ که در پایان ماه آگوست 2022 از هزار یورو در مگاوات ساعت فراتر رفته بود، اخیرا به ۲۴۰ یورو کاهش یافت که کمترین میزان از ماه آوریل به‌شمار می‌رود.

با وجود این، تحلیلگران نسبت به آینده بسیار محتاط هستند. از نگاه آنها همه‌چیز به تصمیم ولادیمیر پوتین در قبال جریان گاز به اروپا بستگی دارد. روسیه می‌تواند گاز کمتری به اروپا بفرستند یا همچنان می‌تواند در جهت منافعش و همراه‌کردن بعضی از کشورهای اروپایی با خود، صادرات گاز به آنها را گزینشی اعمال کند. این همان روندی است که برخی از دانشگاهیان و کارشناسان از‌جمله «اسکات استراچوتا» آن را «اصل عدم قطعیت کرملین» می‌نامند که در نهایت وحدت اروپا را آزمایش خواهد کرد. با تمام این احتمالات، اگر اروپا حداقل ۳۰ میلیارد مترمکعب گاز از روسیه وارد نکند، پر‌کردن مخازن در تابستان امسال مشکل خواهد بود و احتمالا قیمت‌ها افزایش خواهد یافت.

تغییرات قیمت در عمده‌فروشی به‌طور مستقیم روی صورت‌حساب مصرف‌کنندگان منعکس نمی‌شود. دلیلش هم ساده است؛ در این دوره زمانی که قیمت‌ها از روزی به روز دیگر ممکن است با جهش مواجه شوند، تأمین‌کنندگان برق به‌راحتی قیمت‌های خود را پایین نمی‌آورند و به‌نوعی نوسان و اختلاف قیمتی را لحاظ نمی‌کنند.

حمله به خارکیف هم‌زمان  با سفر وزیر خارجه آلمان

 فرماندار منطقه خارکیف اعلام کرد که روسیه ساعاتی پس از بازدید وزیر خارجه آلمان از خارکیف این شهر را هدف حملات خود قرار داده است. «آنالنا بائربروک» در سفری از پیش اعلام‌نشده به کی‌یف وعده داد که آلمان کمک‌های خود به این کشور را تشدید خواهد کرد؛ اما از سوی دیگر دمیترو کولبا، وزیر خارجه اوکراین، گفت که خودداری برلین از ارسال تانک به اوکراین به بهای جان شهروندان این کشور تمام خواهد شد. اولاف شولتس، صدراعظم آلمان، به‌تازگی با ارسال خودروهای جنگی پیاده‌نظام «ماردر» به اوکراین که کی‌یف مدت‌ها در پی آن بوده است، موافقت کرد؛ اما برلین تاکنون درخواست اوکراین برای ارسال تانک‌های پیشرفته‌تر لئوپارد را رد کرده است. کولبا که در طول سفر بائربروک به شهر شرقی خارکیف همراه او بود، بار دیگر از وزیر خارجه آلمان خواست که برلین این تانک‌ها را در اختیار کی‌یف قرار دهد. او اظهار کرد هرچه تصمیم‌گیری بر سر این مسئله طولانی‌تر بشود، انسان‌های بیشتری می‌میرند. کولبا گفت: «من شکی ندارم که اوکراین تانک‌های آلمانی لئوپارد را دریافت خواهد کرد. من فکر می‌کنم دولت آلمان خود می‌داند که این تصمیم گرفته خواهد شد و تانک‌ها به اوکراین منتقل خواهند شد». ساعاتی پس از آنکه وزیر خارجه آلمان شهر خارکیف را ترک کرد، اولگ سینگوبوف، فرماندار منطقه خارکیف، از حملات روسیه به این شهر خبر داد و نوشت: «در پناه‌گاه‌های خود بمانید. اشغالگران بار دیگر در حال بمباران هستند». بائربروک که عالی‌ترین مقام یک کشور غربی محسوب می‌شود که از خارکیف بازدید کرده است، قول کمک‌های بیشتر به کی‌یف داده است. او اظهار کرد: «در تمام نقاط اوکراین، از خارکیف تا خرسون و کی‌یف، مردم باید بدانند که آنها می‌توانند روی اتحاد و کمک ما حساب کنند». بائربروک تأکید کرد که آلمان همچنان به اوکراین برای آزادی شهروندان این کشور از دست اشغالگران روس کمک تسلیحاتی خواهد کرد. وزیر خارجه آلمان در این سفر دو بسته کمکی 20 میلیون‌یورویی به اوکراین ارائه داد که یک مورد آن برای مین‌روبی است و 20 میلیون یوروی دیگر نیز برای پروژه اینترنت ماهواره‌ای استارلینک تا مردم این کشور همچنان به اینترنت دسترسی داشته باشند.