«خرابکاری» در خطوط گازی نورداستریم
روسیه متهم ردیف اول
چندین نشت عمده و ناگهانی در خطوط لوله گاز نورداستریم که گاز روسیه را از طریق دریای بالتیک به اروپا می‌رساند، گمانه‌زنی‌های متفاوتی را درباره چرایی این حادثه و احتمال عمدی‌بودن آن رقم زده است؛
چندین نشت عمده و ناگهانی در خطوط لوله گاز نورداستریم که گاز روسیه را از طریق دریای بالتیک به اروپا می‌رساند، گمانه‌زنی‌های متفاوتی را درباره چرایی این حادثه و احتمال عمدی‌بودن آن رقم زده است؛ هرچند پاسخ روشنی درباره گروه‌ها یا دولت‌هایی که در شرایط فعلی از این وضعیت منتفع خواهند شد، وجود ندارد. اما درباره این موضوع چه می‌دانیم و چه نمی‌دانیم؟ تاکنون دولت‌ها از متهم‌کردن مستقیم دولتی دیگر طفره رفته‌اند؛ هرچند به‌طور تلویحی پیکان اتهام را به سمت کشوری خاص نشانه گرفته‌اند. بیانیه برخی کشورها در مقایسه با کشورهایی که مستقیما درگیر این «حادثه» شده‌اند نیز دست‌کم در لحن متفاوت بوده است. مسکو که از این طریق تجارت «نصفه‌نیمه» انرژی با اتحادیه اروپا را ادامه می‌دهد، در تازه‌ترین واکنش خود این حادثه را «خرابکاری» در خط انتقال گاز روسیه به اروپا توصیف و آن را «تروریسم دولتی» خوانده و خواستار تحقیقات جدی بین‌المللی دراینباره شده است. اتحادیه اروپا هم هم‌داستان با روسیه گفته بر این اعتقاد است که «خرابکاری» دلیل این حادثه بوده؛ هرچند از متهم‌کردن کشوری خاص حذر کرده است. فاتیح بیرول، رئیس آژانس بین‌المللی انرژی، بدون نام‌بردن از فرد یا کشوری خاص گفت «پرواضح» است که چه کسی پشت این ماجراست.
این در حالی است که سوئد و دانمارک گزارش رسمی خود را در مورد چهار مورد نشتی خط لوله نورداستریم تقدیم شورای امنیت سازمان ملل کردند. در این گزارش علت حادثه «انفجار صدها کیلو تی‌ان‌تی در زیر دریا» اعلام شده است. انفجارهایی که ۲.۳ و ۲.۱ در مقیاس ریشتر قدرت داشته‌اند.
قرار است اعضای شورای امنیت سازمان به درخواست روسیه در نیویورک تشکیل جلسه دهند. پیش‌تر کرملین اتهامات درباره نقش‌داشتن روسیه در این «خرابکاری» را «احمقانه» دانسته و در عوض ادعا کرده بود این واشنگتن است که از این حادثه منتفع می‌شود و می‌تواند میزان فروش گاز مایع (LNG) به اروپا را افزایش دهد. سرگئی ناریشکین، رئیس آژانس اطلاعاتی روسیه، دراینباره گفت غرب «هر کاری از دستش بر‌می‌آید» انجام می‌دهد تا هویت عاملان را بپوشاند. از سوی دیگر، کاخ سفید اتهام واردشده از سوی کرملین را رد کرده و لوید آستین، رئیس پنتاگون، به ذکر این نکته که هنوز برای اتهام‌زدن به کسی زود است و باید تحقیقات کامل شود، بسنده کرده است.
دلیل خرابکاری
یان کریستین کاک، فرمانده نیروی دریایی آلمان، در گفت‌وگو با نشریه آلمانی دی‌ولت که هفته گذشته منتشر شده و به نظر می‌رسد قبل از حوادث اخیر ضبط شده باشد، می‌گوید: «روسیه ظرفیت درخور توجهی در زیر آب ایجاد کرده است. نه‌تنها در کف دریای بالتیک، بلکه در اقیانوس اطلس که زیرساخت‌های بسیار مهمی مانند خطوط لوله یا کابل‌های زیردریایی فناوری اطلاعاتی را در خود جای داده‌اند».
این در حالی است که در کنار خط لوله نورداستریم، خط لوله جدیدی به‌تازگی بین نروژ و لهستان ساخته شده است که یکی از عمده هدف‌های آن، پایان‌دادن به وابستگی اروپا به گاز روسیه و بالابردن امنیت انرژی اتحادیه اروپا عنوان شده است. کریستین برزینا، پژوهشگر ارشد بنیاد دفاعی-امنیتی «ژرمن‌‌مارشال» آمریکا، دراینباره معتقد است: «می‌توان با یک عملیات خرابکارانه، اروپایی‌ها را در واقع مرعوب کرد. برای اینکه اگر آنها (روس‌ها) قادرند که این خط لوله‌ها در بستر دریای بالتیک را منفجر کنند، می‌توانند مشابه همین اقدام را روی خط لوله‌های جدید‌الاحداث هم انجام دهند. با‌این‌حال، اگر این یک خرابکاری باشد، خسارت به خط لوله‌ای وارد شده که سازنده‌اش شرکت دولتی گازپروم و شرکای اروپایی‌اش هستند و بابت آن میلیاردها دلار هزینه کرده‌اند».
واقعیت این است که روسیه را عامل چنین خرابکاری‌ای تصور‌کردن، «گره کور معما» را حل نمی‌کند؛ چنین خسارتی به معنای این است که مسکو یکی از اهرم‌های فشار بر اروپا را به این ترتیب از دست می‌دهد. اروپا در حالی برای یافتن منابع گازی به‌جز روسیه در آستانه فصل سرما تلاش می‌کند که روسیه بر روی تحمیل شرایط خود برای انتقال گاز از این محور در شرایط بحرانی‌تر می‌توانست حساب باز کند.
در هر صورت، چه پیکان اتهام را متوجه مسکو بدانیم و چه ندانیم، نمی‌توان منکر این واقعیت شد که کی‌یف در این ماجرا ذی‌نفع اصلی است. دولت اوکراین مدت‌هاست از اروپا خواسته تا خرید انرژی از روسیه را به‌طور کامل متوقف کند و حالا مختل‌شدن گازرسانی روسیه از طریق نورداستریم، این درخواست کی‌یف را به واقعیت نزدیک‌تر کرده است. به نوشته یورونیوز، کارشناسان می‌گویند توجه به میزان خسارت واردشده و فاصله نشتی‌ها از یکدیگر در دو خط لوله، مشخص می‌کند این اقدام یک اقدام «عمدی» و «برنامه‌ریزی‌‌شده» بوده است. مؤسسات زلزله‌نگاری دانمارک و سوئد که روز دوشنبه قدرت ارتعاشات در کف دریای بالتیک را ثبت کرده‌اند، معتقدند کانون این ارتعاشات زیر بستر دریا، جایی که زمین‌لرزه واقعی رخ می‌دهد، نبوده است. یک منبع دفاعی بریتانیایی در همین رابطه به شبکه اسکای‌نیوز گفته که این حمله احتمالا از قبل برنامه‌ریزی شده و با استفاده از مین‌های زیر آب یا سایر مواد منفجره از راه دور منفجر شده است. اولیویه الکساندر، تحلیلگر مسائل اطلاعاتی، دراینباره به رویترز می‌گوید: «شدت و قدرت این انفجارها نشان می‌دهد که می‌توانسته از جانب روسیه بوده باشند. البته در تئوری، آمریکا هم قدرت چنین کاری را دارد، ولی به نظر من انگیزه‌ای برای چنین کاری نداشته». از نظر این کارشناس درست است که ایالات متحده از مدت‌ها پیش از اروپا خواسته تا به وابستگی به گاز روسیه پایان دهد، اما با توجه به اینکه در زمان حادثه گازی از طریق نورداستریم به اروپا پمپاژ نمی‌شده، انگیزه کمی برای منفجر‌کردن آن داشته است. او می‌گوید آنها موفق شده بودند بدون چنین کاری نورداستریم ۲ را عملا از کار بیندازند».
به اعتقاد برخی از کارشناسان، این احتمال وجود دارد که این آسیب توسط دستگاه‌هایی وارد شده باشد که در بازار تجاری موجود هستند، اما با توجه به مقیاس و دقت، احتمال بیشتری وجود دارد که توسط بازیگری با دسترسی به فناوری پیشرفته‌تر انجام شده باشد. روسیه دراینباره رد‌پای یک دولت را پشت این «خرابکاری» می‌بیند. دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین، می‌گوید «تصورش هم سخت است که بخواهیم چنین عمل تروریستی‌ای در این ابعاد و مقیاس را بدون دخالت دولتی از نوع تروریستی میسر بدانیم».
شورای امنیت سازمان ملل قرار است به درخواست روسیه آسیب‌های وارد به خطوط لوله گاز را به بحث بگذارد. هم‌زمان کشورهای اروپایی با تکیه بر تحقیقات میدانی خود، سعی در روشن‌شدن ماجرا دارند. مارک سویرچینسکی، تحلیلگر دفاعی اندیشکده لهستانی «پولیتیکا اینسایت»، بر این باور است که رویارویی بیشتر مستقیم غرب با روسیه که به واسطه تجاوز مسکو به اوکراین به بیشترین حد خود رسیده است، در این اوضاع به نفع هیچ‌یک از طرفین نیست.
این در حالی است که سوئد و دانمارک گزارش رسمی خود را درباره چهار مورد نشتی خط لوله نورداستریم تقدیم شورای امنیت سازمان ملل کرده‌اند. در این گزارش علت حادثه «انفجار صدها کیلو تی‌ان‌تی در زیر دریا» اعلام شده است.
