ثبت‌نام کودک افغانستانی در مدارس، امسال بدتر از سال‌های قبل
ایران یکی از مهاجرپذیرترین کشورهای دنیاست، آن‌هم به دلیل همسایگی با کشورهای افغانستان و پاکستان است که گاهی با موج‌های مهاجرتی به مقصد مواجه بودند. از جمله این اتفاقات، موضوع روی‌کارآمدن طالبان است که منجر به موج مهاجرتی جدید شده است.
رضا شفاخواه-وکیل پایه یک دادگستری:ایران یکی از مهاجرپذیرترین کشورهای دنیاست، آن‌هم به دلیل همسایگی با کشورهای افغانستان و پاکستان است که گاهی با موج‌های مهاجرتی به مقصد مواجه بودند. از جمله این اتفاقات، موضوع روی‌کارآمدن طالبان است که منجر به موج مهاجرتی جدید شده است.
الان طبق سرشماری‌ای که صورت گرفته، حدود چهار و نیم میلیون افغانستانی در ایران حضور دارند، روزانه هم شاهدیم چهار، پنج هزار نفر از مرز ایران رد می‌شوند، البته این موضوع در روزهای اول روی‌کارآمدن طالبان بیشتر به چشم می‌خورد.
مضاف بر همه اینها، ایران کنوانسیون حقوق پناهندگان را هم امضا کرده و به عنوان یکی از اعضای این کمیسیون موظف به رعایت مفاد آن است. ما در بحث مهاجرت چون مهاجرپذیر هستیم باید یک‌سری سازوکار داشته باشیم، الان هم بحث سازمان ملی مهاجرت در دولت مطرح است که عملی‌شدن آن یک اقدام خوب برای تعیین و تکلیف مهاجران خواهد بود. در واقع این اتفاق به نوعی، باعث به رسمیت شناختن مهاجران افغانستانی در ایران می‌شود ولی تشکیل این سازمان همچنان در هاله‌ای از ابهام است و مشخص نیست آیا نیت واقعی برای تأسیس آن وجود داشته باشد یا نه.
در هر حال امیدواریم این اتفاق بیفتد و در خصوص بحث تحصیل کودکان افغانستانی، دولت ایران موظف است به عنوان یکی از امضاکنندگان کنوانسیون ژنو، حقوق اولیه پناهندگان را تأمین کند. شرایط پناهنده در هر کشوری به این شکل است که اگر جایی برای اسکان نداشته باشد، در اردوگاه مهاجران ساکن می‌شود تا تعیین تکلیف شود که همان زمان هم از حقوق اولیه مثل تحصیل و خدمات بهداشتی و سلامت برخوردار خواهد بود. هر کشور و دولت مهاجرپذیر که با پناهجو مواجه می‌شود، باید این خدمات را برای کودکان فراهم کند.
از این جهت فرمان رهبری در رابطه با تحصیل کودکان افغانستانی موثر واقع شد، ولی از همان بدو عمر این کودکان با مشکلات فراوانی روبه‌رو بودند، اما اتفاقی که امسال افتاد، این حق را برای مهاجران بسیار محدود کرد. آن هم اینکه فقط یک دفتر کفالت معرفی شد تا بچه‌ها برای گرفتن برگه تحصیلی آنجا بروند، زمان نامناسبی هم برای این کار اعلام کردند و همین باعث شد خیلی از خانواده‌ها جا بمانند. در هر حال تعداد خانواده‌هایی که در شهر تهران ساکن هستند خیلی زیاد است و اگر قرار باشد این تعداد به یک دفتر مراجعه کنند، تقریبا می‌توان گفت طرح با شکست مواجه می‌شود.
در کنارش آنچه در عمل می‌بینیم، این است که حتی خانواده‌هایی که برگه تحصیلی و حمایت از تحصیل دارند برای ثبت‌نام در مدارس با مشکل مواجه هستند، خیلی از مدارس متأسفانه می‌گویند ما جا نداریم و ثبت‌نام نمی‌کنیم یا یک شهریه بیش از آنچه مشخص کرده‌اند، می‌گیرند تا کودک را ثبت‌نام کنند. بخشی از این خانواده‌ها اطلاعی ندارند تا حتی مطالبه درستی کنند، در محلاتی مدارس اصلا افغانستانی ثبت‌نام نمی‌کنند یا به هر ترتیبی از ثبت‌نام طفره می‌روند که همه اینها مانع ثبت‌نام کودکان اتباع افغانستانی می‌شود.
همچنین مشخص نیست علاوه بر آن سرشماری که امسال صورت گرفت دولت ایران به کدام دسته از مهاجران خدمات تحصیلی می‌دهد. آنچه ما در عمل شاهد هستیم، این است که برای همه این بچه‌ها کارت تحصیلی فراهم نشده و خانواده‌هایی هم بودند که با داشتن برگه سرشماری وقتی به دفاتر کفالت مراجعه کردند کارشان انجام نشده است. گفتند چون شما جدید‌الورود هستید مشمول این طرح نیستید و برگه حمایت تحصیلی برای آنها صادر نشده است. چیزی که به نظر می‌رسد این است که هرچه زودتر برای تعیین تکلیف مهاجران اقدامات لازم صورت گیرد، یک بار برای همیشه این موضوع را حل کنند، کمااینکه تحصیل حق کودکان افغانستانی و دیگر کودکان ایران است. تا زمانی که این حق به صورت بنیادی به رسمیت شناخته نشود، اقدامات بعدی هم با شکست مواجه می‌شود.
موضوعی که در عمل سازمان‌های مردم‌نهاد با آن مواجه هستند، این است که خیلی از این خانواده‌ها به دلیل فقر امکان دسترسی به گوشی موبایل، کامپیوتر و تلویزیون را ندارند، در واقع از هیچ طریقی نمی‌توانند از اخبار مطلع شوند و برای همین امکان دارد حتی از حق تحصیل فرزندشان در ایران بی‌خبر بمانند. در این شرایط سازمان‌های مردم‌نهاد با مراجعه به این خانواده‌ها به آنها این آگاهی را می‌دهند. ولی اگر دولت قصد دارد این کودکان تحصیل کنند باید در این محلات اطلاع‌رسانی و شناسایی لازم را انجام دهند.
