از جنگ‌های شمالی تا روز نیروی دریایی روسیه
از سال ۱۹۸۰ تاکنون آخرین یکشنبه ماه جولای با عنوان روز نیروی دریایی روسیه نام‌گذاری شده است؛ اگرچه پیش از این تاریخ نیز در زمان استالین به موجب فرمان شورای مرکزی حزب کمونیست در سال ۱۹۳۲ به بعد، در تاریخ بیست‌ودوم ژوئن برگزار می‌شد. مراسمی که از سال ۲۰۰۶ به موجب فرمان پوتین با رژه کشتی‌ها و ناوگان‌های دریایی و البته نیروهای نظامی این کشور در دریای شمال، بالتیک، سیاه، خزر، بندر طرطوس سوریه و اقیانوس آرام به‌طور هم‌زمان همراه است.
احمد وخشیته-استاد دانشگاه دوستی ملل روسیه: از سال ۱۹۸۰ تاکنون آخرین یکشنبه ماه جولای با عنوان روز نیروی دریایی روسیه نام‌گذاری شده است؛ اگرچه پیش از این تاریخ نیز در زمان استالین به موجب فرمان شورای مرکزی حزب کمونیست در سال ۱۹۳۲ به بعد، در تاریخ بیست‌ودوم ژوئن برگزار می‌شد. مراسمی که از سال ۲۰۰۶ به موجب فرمان پوتین با رژه کشتی‌ها و ناوگان‌های دریایی و البته نیروهای نظامی این کشور در دریای شمال، بالتیک، سیاه، خزر، بندر طرطوس سوریه و اقیانوس آرام به‌طور هم‌زمان همراه است.
البته مراسم اصلی روز نیروی دریایی روسیه با حضور رئیس‌جمهور در سن‌پترزبورگ بر روی رود نوا برگزار می‌شود و انتظار می‌رود امسال با توجه به بحران اوکراین توجه بیشتری به ادوات نظامی روسیه و البته صحبت‌های پوتین در این برنامه معطوف شود و این پرسش هم وجود دارد که کدام کشورها به رسم گذشته در این مانور مشارکت نظامی خواهند داشت. امسال گفته می‌شود ۴۰ کشتی، قایق و زیردریایی به همراه ۴۲ هواپیما و سه‌هزارو ۵۰۰ پرسنل نظامی حضور دارند که در مقایسه با سال‌های گذشته میزان آن کاهش چشمگیری داشته است که با توجه به درگیری‌ها در اوکراین دور از ذهن هم نبود.
چرا ناوگان‌های روسیه در پترزبورگ رژه می‌روند؟
پیشینه اقدامات نظامی دریایی روسیه به سال ۱۷۰۳ در دوران پتر کبیر بازمی‌گردد؛ یعنی زمانی که این کشور درگیر جنگ‌های شمالی (۱۷۰۰ تا ۱۷۲۱) شده بود و در این زمان به فرمان پتر یک شناور به همراه 30 قایق موفق می‌شوند تا دو کشتی جنگی سوئدی را شکست دهند تا نخستین پیروزی دریایی روسیه در این منطقه رقم بخورد و به شکل‌گیری ناوگان بالتیک منجر شود. پتر کبیر که به دنبال اروپایی‌کردن سن‌پترزبورگ بود، از همین رو بهترین معماران را به این شهر دعوت می‌کرد تا بناهایی مجلل به سبک ایتالیا و فرانسه بسازند تا وقتی پنجره اتاقش را باز می‌کند شهری مدرن را ببیند؛ اما از طرفی دیگر معتقد بود باید نیروی دریایی قوی در بالتیک شکل دهد تا بتواند نه‌تنها در مقابل سوئد و فنلاند بایستد، بلکه روسیه را نیز به یک قدرت اروپایی تبدیل کند. از این جهت در سال ۱۷۰۴ نخستین کارخانه کشتی‌سازی با عنوان دریاسالار را راه‌اندازی کرد و حدود ۶۰ کیلومتر آن طرف‌تر از پترزبورگ، یعنی کرونشتاد در خلیج فنلاند (حاشیه دریای بالتیک) را تبدیل به پایگاه نظامی کرد و دستور داد تا آخرین نفر باید در مقابل دشمن دفاع کنند و حق عقب‌نشینی ندارند. از آن زمان رفته‌رفته این منطقه به قطب کشتی‌سازی در روسیه تبدیل شد. در میان دوران جنگ‌های شمالی (۱۷۰۰ تا ۱۷۲۱) ناوگان دریایی روسیه پیروزی‌های بیشتری را نسبت به سوئد از آن خود کرد و پتر به چهار ایالت در جنوب و شرق خلیج فنلاند دست یافت. در واقع می‌توان گفت نیروی دریایی روسیه با یگان بالتیک متولد شده است که بعدتر همچنین در طول جنگ کریمه (۱۸۵۳ – ۱۸۵۶) با جدیت از سواحل بالتیک دفاع و تلاش‌های سوئد برای تصرف این منطقه را خنثی کرد و اجازه تصرف سن‌پترزبورگ را نداد. این ناوگان در طول جنگ جهانی اول و جنگ بزرگ میهنی (جنگ جهانی دوم) نیز نقش بسیار مهمی داشت و میان سال‌های ۱۹۴۱ تا ۱۹۴۴ از لنینگراد دفاع کرد و در سال ۱۹۴۴ نقش پشتیبانی مهمی در حمله ارتش سرخ به برلین داشت.
از دریای بالتیک تا منشور دریایی
روسیه در سال‌های اخیر به دنبال گسترش نفوذ دریایی فرامنطقه‌ای خود است؛ علاوه بر اینکه به دریای بالتیک، شمال، سیاه، خزر، مدیترانه (بندر طرطوس) و اقیانوس آرام معطوف است، به منطقه خلیج فارس نیز توجه دارد که می‌توان به «مفهوم امنیت جمعی خلیج‌فارس» اشاره داشت؛ منطقه‌ای پرتلاطم که در میان تنش‌های منطقه‌ای، بازیگران فرامنطقه‌ای نظیر آمریکا نیز حضور دارند و البته چین نیز خاموش و به دور از هیاهو به دنبال افزایش حضور نظامی خود در قالب توافق‌نامه‌های اقتصادی است. اگرچه به نظر می‌رسد برایند این مسائل از یک سو و انتزاعی‌بودن مفاهیم اصولی مفهوم امنیت جمعی خلیج‌فارس تاکنون ظرفیت اجرائی‌شدن آن را محقق نکرده است. اکنون در میانه رقابت جدی روسیه و ناتو در دریای سیاه و دریای بالتیک، پوتین منشور دریایی روسیه را در میانه رژه یگان‌های دریایی روسیه امضا کرد؛ موضوعی که به نظر می‌رسد فصل جدیدی از سیاست‌های دریایی روسیه را هم‌زمان با بحران اوکراین رقم بزند.
