صلح در میانه

تهران در چند روز اخیر میزبان سفرهای دیپلماتیکی است که طعم و بوی ورود میانجیگری دارند و بعد از لاوروف و بورل که نقش مهمی در تصمیم آغاز مذاکرات برجامی داشتند، نوبت به «مصطفی الکاظمی» رسید تا برای آغاز دوباره مذاکرات بین ایران و عربستان وارد تهران شود. او دیروز وارد تهران شد و رئیس‌جمهور کشورمان به صورت رسمی از مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق استقبال کرد.‌الکاظمی دیروز در حالی وارد تهران شد که روز شنبه در اولین مرحله از سفر منطقه‌ای خود، وارد جده شد و سپس با محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، دیدار و گفت‌وگو کرد؛ دیداری بسیار گرم که حتی بن‌سلمان خود پشت فرمان ماشین تشریفات الکاظمی نشست و توجه رسانه‌ها به این برخورد صمیمی جلب شد. بعد از این دیدار که اهمیتی بسیار برای ایران دارد، الکاظمی وارد تهران شد؛ زیرا یکی از دلایل اصلی سفر الکاظمی میانجیگری میان ایران و عربستان گفته شده است. در همین راستا خبرگزاری فرانسه روز شنبه به نقل از یک منبع در دفتر نخست‌وزیر عراق نوشت الکاظمی در چارچوب میانجیگری بغداد برای ازسرگیری روابط میان ایران و عربستان سعودی این سفر را انجام می‌دهد. در‌حالی‌که خود عراق اکنون با بحران سیاسی مواجه است و چندین ماه پس از برگزاری انتخابات پارلمانی هنوز دولت جدید بغداد تشکیل نشده، این مقام عراقی اضافه کرد: «این سفرها به مسائل سیاسی داخلی عراق مربوط نمی‌شود. گفت‌وگوهای مربوط به تشکیل دولت جدید عراق ربطی به این سفرها ندارد». روابط ایران و عربستان سعودی که به دنبال حمله به اماکن دیپلماتیک عربستان سعودی در تهران و مشهد در دی‌ماه 1394 قطع شده بود، بالاخره از فروردین سال گذشته گفت‌وگوهایی بین دو کشور به میزبانی عراق آغاز شده و تاکنون پنج دور آن برگزار شده است. عراق نقش مهمی در احیا و تداوم این مذاکرات داشته و علاقه دارد همچنان نقش میانجیگری را میان ایران و عربستان ایفا کند. بنابراین هم‌زمان با انتشار خبر سفر الکاظمی به ایران، پیش‌بینی شده است مسائل مربوط به مذاکرات ایران و عربستان سعودی، روابط تجاری و بازرگانی پیگیری پرونده ترور سردار سلیمانی و همکاری‌های اقتصادی- سیاسی مثل تکمیل کریدور ترانزیتی میان سوریه، عراق، ایران و لبنان از‌جمله مسائلی باشد که در دستور کار گفت‌وگوهای مقامات تهران و بغداد قرار می‌گیرد. در همین ارتباط، شبکه المیادین اعلام کرد محور این سفرها گفت‌وگوهای تهران-ریاض با میزبانی بغداد است. به گزارش «ایسنا»، شبکه لبنانی المیادین به نقل از منابع خود اعلام کرد سفر نخست‌وزیر عراق به این دو کشور در چارچوب مذاکراتی است که مسئولان دو کشور ایران و عربستان در بغداد برگزار کردند. این منابع گفته‌اند الکاظمی در سفرهای پیش‌رو به پرونده‌های مهمی از‌جمله روابط دیپلماتیک تهران و ریاض خواهد پرداخت. پیش‌تر نخست‌وزیر عراق با اشاره به پیشرفت مذاکرات تهران و ریاض در بغداد، گفته بود عراق نقش مهمی در نزدیک‌سازی دیدگاه‌های جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی داشته است. مصطفی الکاظمی سه‌‌‌شنبه ۱۷ خرداد گفت: «مذاکرات ایران و عربستان که در بغداد برگزار شد، به مراحل پیشرفته‌‌‌ای رسیده است». در همین ارتباط، فیصل بن‌فرحان، وزیر امور خارجه عربستان، اوایل خرداد جاری گفت عربستان سعودی در جریان مذاکرات با جمهوری اسلامی ایران تا حدی پیشرفت داشته است، ولی این مسئله کافی نیست. وزیر خارجه سعودی در عین حال، در راستای تمایل ریاض برای برقراری روابط با تهران گفت دست این کشور برای دوستی با جمهوری اسلامی ایران دراز است. در همین ارتباط، وزارت امور خارجه عراق بیست‌و‌دوم اردیبهشت گذشته اعلام کرد «فؤاد حسین»، وزیر خارجه این کشور و همتای سعودی او در مغرب با یکدیگر درباره گفت‌‌‌و‌‌‌گوهای تهران و ریاض رایزنی کرده‌‌‌اند. فؤاد حسین در این دیدار تأکید کرد بغداد تمام تلاش خود را به کار خواهد بست و از روابط خود به‌منظور ایجاد فرصتی مناسب برای توافق میان تهران و ریاض بهره خواهد گرفت.‌البته پاییز سال گذشته عبدالله المعلمی، سفیر عربستان سعودی در سازمان ملل، گفت ریاض خواهان گفت‌وگوهای اساسی‌تر با تهران است تا به رفتار جمهوری اسلامی در منطقه هم پرداخته شود، اما ایران تاکنون مذاکرات را «به بازی گرفته است». این سخنان با واکنش منفی در ایران مواجه شد، اما با این حال، نخست‌وزیر عراق در پایان دور پنجم مذاکرات تهران و ریاض گفت متقاعد شده که توافق بین جمهوری اسلامی و عربستان سعودی «نزدیک» است. یکی از نکات مهم سفر مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق، به تهران این است که در زمانی انجام می‌شود که قرار است او کمتر از یک ماه دیگر در نشست ریاض که هم‌زمان با سفر جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا، به اسرائیل و عربستان انجام می‌شود، شرکت کند. بایدن تور خاورمیانه‌‌‌ای خود را در ماه جولای آتی طی روزهای ۱۳ تا ۱۶ ژوئن آغاز خواهد کرد که پس از سفر به رژیم صهیونیستی، با سران کشورهای شورای همکاری خلیج‌ فارس به علاوه اردن، مصر و عراق در جده نشستی برگزار خواهد کرد. مخالفت علنی هیئت هماهنگی گروه‌‌‌های شیعی، با مشارکت عراق در نشست سران کشورهای عربی و آمریکا در ریاض، «مصطفی الکاظمی»، نخست‌‌‌وزیر این کشور را در موقعیت دشواری قرار داده است. با وجود اینکه کارشناسان سیاسی و اقتصادی معتقدند حضور عراق در این نشست ضروری است؛ زیرا در آن درباره آینده منطقه و پرونده‌‌‌های اقتصادی رایزنی خواهد شد، اما برخی گروه‌‌‌های موجود در هیئت هماهنگی تهدید به فعال‌‌‌سازی پرونده اختیارات محدود دولت پیشبرد امور کرده‌‌‌اند؛ چرا‌که به احتمال زیاد در نشست ریاض، پرونده‌‌‌های سیاسی علیه ایران مطرح خواهد شد. در همین خصوص نماینده ائتلاف دوله القانون عراق تصریح کرد نخست‌‌‌وزیر دولت پیشبرد امور این کشور، در صورت شرکت در نشست ریاض برای عادی‌‌‌سازی روابط با رژیم صهیونیستی، به اتهام خیانت در پارلمان استیضاح خواهد شد.‌در دگر سوی این سفر، اتفاق خوشایند تسویه بدهی‌های عراق به ایران هم رقم خورد و احمد موسی، سخنگوی وزارت برق عراق در اظهاراتی گفت: عراق تمام مبلغ بدهی‌های معوقه را به ایران پرداخت کرد و به طرف ایرانی اعلام کردیم ما روزانه به ۵۰ تا ۵۵‌ میلیون مترمکعب گاز نیاز داریم، اما میزان رسیده به ما اکنون ۴۰‌ میلیون مترمکعب است و به محض اینکه واردات گاز افزایش یابد، وارد مدار نیروگاه‌‌‌های تولید برق خواهد شد و تولید ما بالا خواهد رفت. بر اساس این گزارش، علی بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت، اخیرا در صفحه شخصی خود در توییتر اعلام کرده بود: کل دریافتی از صادرات گاز به عراق و ترکیه در سال ۹۹ مجموعا یک میلیارد دلار بود که با کار جهادی وزارت نفت دولت سیزدهم نه‌‌‌تنها درآمد صادرات گاز به عراق به‌‌‌روز وصول می‌شود، بلکه فقط در یک فقره بدهی قدیمی ۶/ ۱میلیارد دلاری هم وصول شد. علی بهادری‌جهرمی در ادامه نوشت ‌این اتفاق از برکات منتظر تصمیم دیگران نماندن و دیپلماسی فعال انرژی است.

ماحصل گفت‌وگوی الکاظمی و رئیسی

سید‌ابراهیم رئیسی در نشست خبری مشترک خود با مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق اظهار کرد: روابط دو کشور ایران و عراق ریشه در باورهای مشترک دو ملت دارد. اراده مسئولان دو کشور برای توسعه روابط در همه حوزه‌ها وجود دارد. وی ادامه داد: در راستای گسترش روابط با همسایگان، ما عراق را نزدیک‌ترین ملت به ملت ایران می‌دانیم و نزدیک‌ترین روابط را با کشور عراق رقم می‌زنیم. ما در حال حاضر نزدیک‌ترین روابط در میان کشورهای همسایه را با عراق داریم. وی در ادامه با بیان اینکه در این دیدار درباره روابط سیاسی، اقتصادی و تجاری دو کشور مذاکره شد، تصریح کرد: قرار شد روابط دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و تجاری گسترش یابد. همچنین قرار شد اتصال ریلی شلمچه و بصره سریع‌تر انجام شود. در زمینه روابط پولی و بانکی نیز قرار شد گام‌های جدیدی برداشته شود تا این روابط تسهیل شود. رئیس‌جمهور با قدردانی از دولت عراق جهت تسهیل سفر زائران ایران به این کشور گفت: قرار شد برای زیارت زائران اربعین تسهیلات بیشتری از سوی دولت عراق در نظر گرفته شود تا زائران با سهولت بیشتری از مرزهای زمینی و هوایی به عراق رفته و مشکلات سال‌های قبل دیگر وجود نداشته باشد. رئیسی در ادامه با اشاره به اینکه ارتباط کشورهای منطقه مورد تأکید طرفین بود، اظهار کرد: ما بر این باوریم گفت‌وگوهای مسئولان منطقه می‌تواند مشکلات منطقه را حل کند. ما معتقدیم دخالت بیگانگان مشکل‌گشا نیست، بلکه مشکل‌زاست. ما بر لزوم گفت‌وگوهای مسئولان منطقه برای حل مشکلات منطقه تأکید کردیم. وی تأکید کرد: آتش‌بس و رفع محاصره یمن و گفت‌وگوهای یمنی_ یمنی مورد تأکید ماست. بدون تردید ادامه این جنگ بی‌حاصل بوده و جز رنج مردم یمن حاصل دیگری ندارد و هرچه زودتر باید این جنگ خاتمه یافته و آتش‌بس برقرار شود. رئیس‌جمهور همچنین اظهار کرد: تلاش رژیم صهیونیستی برای عادی‌سازی روابط با کشورهای منطقه به هیچ عنوان برای این رژیم امنیت‌ساز نخواهد بود. ما و عراق بر صلح و آرامش در منطقه تأکید داریم و این هدف در پرتو نقش‌آفرینی همه مسئولان منطقه حاصل می‌شود. عادی‌سازی روابط رژیم صهیونیستی یا حضور بیگانگان در منطقه، مشکلی از منطقه حل نخواهد کرد. رئیسی در پایان با بیان اینکه روابط ایران و عراق در مسائل منطقه‌ای و بین‌المللی می‌تواند بسیار تأثیرگذار باشد، گفت: ما در روزهای سخت عراق در کنار این کشور بودیم و همواره در کنار یکدیگر خواهیم بود و هرگز این روابط به سردی نمی‌گراید. ما روابط دو کشور را رو به گسترش می‌دانیم. سفر آقای الکاظمی به تهران، نقطه عطفی برای توسعه روابط دو کشور است.‌الکاظمی هم در این نشست گفت: تلاش ما برای تأمین منافع دو ملت ایران و عراق است و در ایام اربعین با تمام قوا در خدمت زائران خواهیم بود. او افزود: تا پیش از این زوار در فرودگاه ویزا می‌گرفتند، ولی توافق کردیم در گذرگاه‌های مرزی نیز ویزا تهیه کنند. او همچنین گفت: توافق کردیم حمایت‌مان را از آتش‌بس در یمن و اصل گفت‌وگو برای پایان‌دادن به جنگ یمن اعلام کنیم.