جای خالی تعامل با مهندسان در حفاظت از زیستگاه‌ها
از گذشته‌ای نه‌چندان دور تاکنون زیستگاه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، خصوصا در عرصه‌هایی که محل زیست یوزپلنگ آسیایی بوده، دستخوش تغییرات زیادی شده است. تغییراتی همچون بهره‌برداری بی‌رویه معادن، افزایش جاده‌های دسترسی، خشک‌سالی‌های پی‌درپی، خشک‌شدن چشمه‌ها، کاهش انگیزه محیط‌بانان به شیوه‌های مختلف، عدم به‌کارگیری افراد زبده و علاقه‌مند و... که مجموع آنها، زیستگاه‌ها و تمامی زیستمندان آن را تهدید می‌کند
جواد نجفی-کارشناس ارشد محیط زیست: از گذشته‌ای نه‌چندان دور تاکنون زیستگاه‌های تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست، خصوصا در عرصه‌هایی که محل زیست یوزپلنگ آسیایی بوده، دستخوش تغییرات زیادی شده است. تغییراتی همچون بهره‌برداری بی‌رویه معادن، افزایش جاده‌های دسترسی، خشک‌سالی‌های پی‌درپی، خشک‌شدن چشمه‌ها، کاهش انگیزه محیط‌بانان به شیوه‌های مختلف، عدم به‌کارگیری افراد زبده و علاقه‌مند و... که مجموع آنها، زیستگاه‌ها و تمامی زیستمندان آن را تهدید می‌کند. متأسفانه عدم بهره‌برداری اقتصادی به شیوه‌های نوین از عرصه‌های طبیعی و تحت حفاظت سازمان محیط زیست و شرایط اقتصادی ناموزون، باعث شده است دولت‌های مختلف با دید صرفا هزینه‌بر‌بودن آنها و نه سرمایه‌گذاری و درآمدزایی و ایجاد اشتغال به عرصه‌های طبیعی نگاه کنند. پدر من از دهه 50 شمسی به صورت رسمی همکاری خود را با سازمان محیط زیست آغاز کرد و بنابراین من هم با شنیدن تجربه‌ها و عملکرد ایشان و همکارانشان در آن دوران و البته گذراندن بخشی از زندگی خود که خواسته یا ناخواسته و قطعا از روی علاقه و البته کمبود نیروی اجرائی به صورت داوطلبانه بود، با محیط زیست همکاری بسیاری داشته‌ام و البته شاهد اتفاقات بسیار خوبی هم در امر حفاظت از حیات وحش در عرصه‌های طبیعی بوده‌ام. از حدود 40 سال گذشته، بسیاری از مشاهدات و اولین ثبت تصاویر یوزها در زیستگاه‌های جنوبی (جنوب خراسان بزرگ، کرمان و یزد) صورت می‌گرفت و الان به شکل حیرت‌آوری با کاهش این امر روبه‌رو هستیم و البته با قدردانی از زحمات محیط‌بانان منطقه، باید گفت گشت و پایش‌ها بسیار بسیار کاهش یافته، در‌صورتی‌که تجهیزات به‌روزتر شده است. قطعا علت‌های گوناگونی را می‌توان برشمرد که بخش بسیار کوچکی به صورت مستقیم به محیط‌بانان برمی‌گردد. اصولا علم حفاظت و صیانت از طبیعت و زیستگاه‌ها باید همگام با شرایط ملی و بین‌المللی از جنبه‌های مختلف پیش رود که متأسفانه در حال حاضر شاهد تصمیم‌گیری‌های لجوجانه و شخصی هستیم و این رفتار مستقیما زیست‌بوم‌های ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد. مطمئنا فضای مجازی و دعواهای حفاظت‌گراها در شرایط کنونی هیچ کمکی به وضع موجود نکرده و اکوسیستم‌های موجود هر روز بیش از پیش به سوی انحلال و نابودی گام بر‌می‌دارند. تا زمانی که حفاظت از طبیعت، سود مستقیم برای ملت و دولت نداشته باشد، عملا باید به فکر صرفا تکثیر در اسارت و تولید مقاله برای کسب جایگاه باشیم. دیگر ازخودگذشتگی‌های قبلی رنگ و بوی خود را از دست داده و هر‌کس بتواند کانال ارتباطی قوی‌تری داشته باشد، پیروز میدان است؛ امان از اینکه بازنده اصلی حیات وحش و زیستگاه‌های کشور است. به اعتقاد من، بازنگری در طرح‌های مدیریت موجود زیستگاه‌ها و عملیاتی‌کردن بخش‌های مختلف آن برای راه‌اندازی کسب‌و‌کارهای پایدار، به‌کارگیری نیروهای با پتانسیل بالا، استفاده از تجهیزات استاندارد، ایجاد انگیزه در کارکنان و... و خصوصا تعامل با صنایع و معادن که بدون شک در صورت وجود برنامه مدون و مشخص از لحاظ مالی، حاضر به پشتیبانی و کمک به محیط زیست هستند، می‌تواند از راه‌های نجات زیستگاه‌ها باشد.
لازم به یادآوری است که درخواست همکاری و تعامل با صنایع و معادن، نه برای خرید صرفا لوازم‌التحریر، لباس، جایزه و...، بلکه طرحی جامع و با تراز مالی مشخص و نمایش نتایج قابل ارائه در سطح ملی و بین‌المللی را می‌طلبد. متخصصان فعال در مشاغل معادن و صنایع، افراد بسیار هوشمند و آینده‌نگری هستند که متأسفانه بعد از ارائه برنامه‌های کنونی از سوی حفاظت‌گراها، متوجه ناکارآمدی طرح‌ها با یک محاسبه سرانگشتی شده و از آنجا که ایده‌های پایدار، کارآمد و قابل عرضه‌ای نیستند، اغلب بلافاصله هم آنها را پس می‌زنند.
حال آنکه به نظرم جای افرادی همچون مهندسان صنایع و تخصص‌های مشابه که کار کنترل و برنامه‌ریزی در تمام پروژه‌های ساخت‌وساز و تولیدی با سرمایه‌های کلان را بر عهده دارند، در مباحث زیست‌محیطی خالی است که بتوانند ایده‌های حفاظت‌گراها را به شکلی دقیق و قابل فهم برای صاحبان سرمایه نمایش دهند و برنامه‌ای بلندمدت و اثربخش را ارائه کنند.
بدون تعارف از یک دهه گذشته تاکنون دستاوردهای سازمان حفاظت محیط زیست به تکثیر در اسارت‌ها ختم شده که نشان‌دهنده فاصله‌گرفتن از حفاظت در عرصه‌های طبیعی است و می‌طلبد که متخصصان و حفاظت‌گراها در کنار دولتمردان سازمان حفاظت زیست گام بردارند و به جای اینکه اکنون مجلس شورای اسلامی در‌خصوص مسائل حفاظت محیط زیست و حیات وحش مطالبه‌گری کند، آنها این کار را انجام دهند و خواستار تأمین اجرای ایده‌های خود از آنها باشند.
