تداعی‌گر خشونت پنهان علیه زنان

طیبه سیاوشی‌شاه‌عنایتی

در روزهای اخیر در مهم‌ترین تماشاخانه پایتخت و برای اولین‌بار، به زندگی یکی از نوادر فرهنگ ایران، پروین اعتصامی پرداخته شده است. گرچه دیدن این نمایش در شرایط سختی که اکنون داریم می‌تواند حُکمِ مُخدّر یا مُسکّنی موقت را داشته باشد، هرچند مواجهه با مصائب فردی و اجتماعی این شاعر، همچنان حکایت از هسته سخت لایتغیر و باقی‌مانده ساختار مردسالار آن دوران دارد که هنوز پابرجاست و حتی اشک را به چشم تماشاگر می‌نشاند.

البته در اشعار پروین، انعکاسی از احوال شخصی، خشونت خانگی (در مدت ازدواج کوتاهش) یا سختی‌های روزمره‌اش و شرایط سیاسی و اجتماعی زمانش را نمی‌بینیم؛ اما در تنها اثر باقی‌مانده‌اش، شجاعت و آزادمنشی موج می‌زند. پروین در دیوان اشعارش در سبک مناظره به‌خوبی از بحران‌های مستولی بر کشور پرده برمی‌دارد و مانند یک کنشگر سیاسی به اجتماع خود اهمیت داده و‌ آن را در هنرش دخالت می‌دهد. خصوصیات منحصربه‌فرد اشعارش در ساختار مردسالارانه جامعه ایرانی موجب شد اشعارش را به مردان دیگر منتسب کنند و یک زن را در قامت شاعر نبینند. اما میراث پروین با وجود تلخکامی‌ها تا به امروز درخشیده و اشعارش بر زبان کودکان، بزرگان و نویسندگان جاری است.

گرچه در این نمایش قابل تحسین، به حاشیه زندگی خصوصی تلخ وی بیش از متن خلاقانه آن پرداخته شده، اما این امر یک بار دیگر لایه پنهان و گاه به اشکال مختلف آشکار خشونت علیه زنان را تداعی می‌کند. چیزی که هنوز با مصادیق و نمودهای آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم. همان‌طورکه در روزهای گذشته آمار تکان‌دهنده توسط یکی از مقامات دولتی اعلام شد: ثبت ۷۵ هزار مورد خشونت خانگی در سال ۱۴۰۰ در پزشکی قانونی کشور! قاعدتا این میزان از خشونت ثبت‌شده و هزاران خشونت ثبت‌نشده، نیاز به توجه دستگاه قانون‌گذاری دارد.

بیش از 10 سال از تلاش جامعه حقوقی و فعالان اجتماعی در قالب لایحه تأمین امنیت زنان می‌گذرد که توسط دولت دوازدهم به مجلس یازدهم تقدیم شد و همچنین بیش از یک سال از تصویب قید فوریت بررسی این لایحه می‌گذرد؛ ولی همچنان خبری از ارسال آن به صحن علنی نیست. 

بدیهی است یکی از مؤثرترین راهکارها برای خروج از بن‌بست ساختار مردسالارانه جامعه ایرانی و تقویت خانواده پایدار، تصویب و اجرای این لایحه خواهد بود. به امید رسیدن روزی که نمودهای رنج‌های زنان مشاهیر و حتی عموم زنان ایرانی، چیزی فراتر از پرده‌های نمایش و فیلم‌ها و داستان‌ها و صفحات  تاریخ نباشد.