از هوای پاک چه خبر؟
هرساله در ۲۸ دیماه بهعنوان روز هوای پاک، همایشها و سخنرانیهایی برگزار و تبلیغات گستردهای در منظر شهر و فضای رسانهای پدیدار میشود. البته در سالهای گذشته، مانند بسیاری از مناسبتها، از روز به هفته هوای پاک گسترش یافته است. برگزاری چنین مراسم و تبلیغاتی عموما همزمان است با بروز پدیده وارونگی هوا، ناشی از سرما که علاوه بر عوامل مستمر آلایندگیها این پدیده نیز مزید بر علت شده، بر شدت و غلظت بختک سیاه خیمهزده بر شهرهای ایران میافزاید.
به گزارش گروه رسانهای شرق،
سعید اعتمادی*: هرساله در ۲۸ دیماه بهعنوان روز هوای پاک، همایشها و سخنرانیهایی برگزار و تبلیغات گستردهای در منظر شهر و فضای رسانهای پدیدار میشود. البته در سالهای گذشته، مانند بسیاری از مناسبتها، از روز به هفته هوای پاک گسترش یافته است. برگزاری چنین مراسم و تبلیغاتی عموما همزمان است با بروز پدیده وارونگی هوا، ناشی از سرما که علاوه بر عوامل مستمر آلایندگیها این پدیده نیز مزید بر علت شده، بر شدت و غلظت بختک سیاه خیمهزده بر شهرهای ایران میافزاید. طبیعتا برای برگزاری سمینارها و طراحی و تولید پوسترها و بیلبوردها از هماکنون برنامهریزیهای معمول آغاز شده است که متضمن هزینههای درخور توجهی است. دولت با شعار مستمر کاهش هزینهها و فقدان بودجه و نظر به اثبات بیاثری چنین مراسمی در کاهش آلودگی هوا طی سالهای گذشته، میتواند منابع تخصیصیافته برای برگزاری روز و هفته هوای پاک را در ناپاکترین ایام سال به موارد ذیل اختصاص دهد که تأثیری هرچند محدود در جلوگیری از روند رو به گسترش خفقانآور هوا داشته باشد.
۱. براساس ماده ۲۸ قانون هوای پاک (مصوب ۱۳۹۶) سازمان صداوسیما مکلف شده است برنامه تولیدشده توسط سازمان حفاظت محیط زیست درخصوص فرهنگسازی و آموزش و اطلاعرسانی برای هوای پاک و لزوم مبارزه با آلودگی هوا را با دریافت ۵۰ درصد بهای اطلاعرسانی و پخش در این رسانه عرضه دارد و برای جبران هزینههای صداوسیما در انجام این تکلیف قانونی در بودجههای سالانه منابعی پیشبینی شود. اما در برنامه هفتم پیشرفت که در دولت سیزدهم طراحی و تدوین و در مجلس کنونی مصوب شده، نه کلامی از آلودگی هوا و لزوم مبارزه با آن درج شده و نه ریالی منابع مالی به این منظور ملحوظ شده است. به طریق اولی، در قوانین بودجه منبعث از این برنامه نیز منابعی قابل طرح و تصویب نیست. به این ترتیب، تکلیفی به صداوسیما، به تعبیری بهعنوان دانشگاه عمومی و موتور تحول جامعه، با بودجه 35 هزار میلیارد تومانی بار نیست و به این دلیل میتواند همچنان نسبت به فرهنگسازی در زمینه آلودگی هوا که مرگ بالغ بر۵۰ هزار نفر منتسب به آن است، بیتفاوت بوده و به خبررسانی از میزان آلودگی شهرها و هشدارباش در رعایت موارد بهداشتی بسنده کند و در عوض در ارتقای مؤثر و کارآمد هرچه بیشتر سطح فرهنگی و دینی جامعه با ساخت سریالهای پرمخاطب و جذاب ادواری و تخصیص بالغ بر هشت هزار میلیارد تومان برای ساخت سریالهای فاخر سلمان فارسی و عصای موسی بپردازد، شاید که معجزه این عصا آلودگی خفقانآور شهرها را هم محو کند. با لغو مراسم گرامیداشت روز و هفته هوای پاک، در ناپاکترین ایام سال، با هزینههای صرفهجوییشده میتوان برنامه مؤثر و جذابی درخصوص تأثیرات مرگآور آلودگی هوا و عوامل تولیدکننده تهیه و با پرداخت حق پخش آنها به صداوسیما، امکان عرضه عمومی آنها فراهم شود.
تشریح عوامل اصلی تولید این آلودگیها ازجمله و مهمترین آنها ۱۰ میلیون موتورسیکلت فرسوده که 10 برابر هر اتومبیل ذرات معلق تولید میکنند، میتواند سوژه این برنامه قرار گیرد که گامی هرچند اندک در نوسازی این کوچک آلایندهسازهای بزرگ صورت پذیرد.
۲. براساس اساسنامه شرکت کنترل کیفیت هوای شهر تهران، وابسته به شهرداری، این شرکت مکلف است طرحهای مؤثر جهت آموزش عمومی و بالابردن سطح فرهنگ درخصوص مقابله با آلودگی هوا را تهیه و ارائه کند. همچنین طی دورههای مشخص، سیاهه آلایندگی هوای شهرها را منتشر کند تا دقیقا مشخص شود سهم آلایندههای مختلف، ازجمله موتورسیکلتهای فرسوده و بسیار آلاینده، به چه میزانی است. این سیاهه از جانب شرکت کنترل کیفیت هوای تهران از سال ۹۸ منتشر نشده است، اما سهم موتورسیکلتهای فرسوده براساس برآوردهای سال ۱۳۹۶ به میزان ۲۱ درصد بوده که با توجه به افزایش شش سال بر سن فرسودگی موتورسیکلتهای بنزینی کاربراتوری، سهم موتورسیکلتهای فرسوده بهشدت افزایش یافته است. براساس آییننامه اجرائی ماده ۸ قانون هوای پاک، سن فرسودگی موتورهای بنزینی کاربراتوری که ۸۰ درصد موتورهای در حال تردد را شامل میشوند، شش سال تعیین شده و اکنون چند برابر سن فرسودگی فرسودهتر شدهاند. قطعا سهم آنها در سیاهکردن فضای شهرها بهطور درخور توجهی افزایش یافته است. منابع حاصل از هزینههای صرفهجویی ناشی از لغو مراسم روز و هفته هوای پاک میتواند به کمک به شهرداری اختصاص یابد تا چنانچه این مجموعه که با ایفای نقش فراگیر در زمینه فرزندآوری و تجلیل از آرش کمانگیر و شاپور اول و برگزاری مراسم گسترده مذهبی و سیاسی، علاوه بر وظایف قانونی بر دوش نهاده، با کمبود منابع مواجه شده است، به اتکای این مبالغ لااقل تکلیف قانونی خود را در اعلام سیاهه آلودگی هوا ایفا کند تا میزان دقیق آلایندگی ناشی از تردد دو میلیون موتورسیکلت فرسوده و بسیار آلاینده در تهران معین شود.
۳. براساس ماده ۱۳ آییننامه اجرائی قانون هوای پاک، از سال ۱۳۹۹ تمدید پروانه برای شرکتهای پیکموتوری و صدور پروانه برای این شرکتهای جدید منوط به برقیکردن ناوگان موتوری تحت مدیریت آنها بوده است. پیکهای موتوری که بیشترین تردد شهری را دارند و در نتیجه بیشترین آلایندگی ناشی از ناوگان فرسوده تحت مدیریت شرکتهای پیکموتوری است، در چندگانگی دستگاههای متولی صدور و تمدید مجوزها بدون تقید به این تکلیف قانون آزادانه به فعالیت سودآور خود مشغول هستند. هزینه صرفهجوییشده از لغو مراسم بزرگداشت روز و هفته هوای پاک میتواند صرف مطالعه و تهیه طرحی برای اصلاح آییننامهها، تعیین متولی نهایی جهت اعمال تکلیف قانونی برقیکردن ناوگان تحت مدیریت شرکتهای مذکور و مسدودکردن راههای گریز از ایفای این تکلیف حیاتی شود؛ به شرطی که همزمان با اصلاح آییننامههای مربوطه، اراده و عزم کافی در مواجهه با مقاومت پشتیبانان سیاسی آنها، با وفاق یا حکمرانی، فراهم آید.
۴. هرساله هزاران موتورسیکلت در اثر اعمال قانون در توقفگاههای مربوطه انبار میشوند که صاحبان بسیاری از آنان به علت بدهی سنگین جرایم متعلقه، از مالکیت آنها اعراض کرده و توسط نهادهای ذیربط حراج میشوند تا طبق قانون بخشی از هزینههای سازمان زندانها از این محل تأمین شود. این موتورسیکلتها که اکثرا فرسوده و مولد آلایندگی شدید هستند، با حراج مجددا به چرخه تردد سیاهسازی هوای شهرها میپیوندند؛ درحالیکه براساس قانون هوای پاک به علت گذشتن چندین برابر از عمر فرسودگی میبایستی اسقاط و به کوره ذوب سپرده شوند. منابع صرفهجوییشده از لغو مراسم گرامیداشت روز و هفته هوای پاک میتواند به جبران منابع حاصل از حراج آنها به تأمین هزینه زندانها تخصیص یابد و این موتورسیکلتهای بسیار فرسوده اسقاط و به کوره ذوب سپرده شوند.
* کارشناس ارشد حقوق محیط زیست
آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.
