اسم رمز؛ تروریسم

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

یک بحران تمام‌عیار میان افغانستان و پاکستان؛ دو کشور از زمین و هوا در روزهای اخیر با یکدیگر درگیر شده‌اند. مسئله تروریسم است. کابل و اسلام‌آباد هر دو مدعی‌اند که امنیت‌شان و امنیت منطقه توسط دیگری به یغما رفته است.

درگیری‌ها میان دو کشور از زمانی آغاز شد که پاکستان دو نقطه از کابل را هدف قرار داد. انفجارهای شبانه در پایتخت افغانستان با هدف ترور رهبر تحریک طالبان پاکستان و برخی از مهم‌ترین چهره‌های آن رخ داد.

هنوز مشخص نیست که رهبران اصلی از‌جمله نور ولی محسود به چه سرنوشتی دچار شده‌اند. از سال 2024 تا امروز پاکستان به بهانه تروریسم با سه کشور همسایه خود درگیر شده است. این کشور در بین ناامن‌ترین کشورهای جهان قرار داشته و سالانه تعداد زیادی از شهروندان جان خود را به دلیل حملات تروریستی از دست می‌دهند. پاکستان در یک سال اخیر وارد جنگ‌هایی با مضمون تروریسم و مقابله با آن شده است.

تروریسم، دردی بی‌درمان

در سال 2024، هزار‌و 81 شهروند پاکستان مستقیما به دست تروریست‌ها و بر اثر حملات آنها جان باخته‌اند. حملات تروریستی در این سال به هزار‌و 99 عدد رسیده بود‌؛ این در حالی است که تعداد عملیات‌های تروریستی در سال 2023، 517 مورد گزارش شده است. تنها 482 نمونه از این حملات که منجر به کشته‌شدن بیش از 500 نفر شده، از سوی گروه تحریک طالبان پاکستان صورت گرفته است. اسلام‌آباد می‌گوید این گروه خود را ادامه راه طالبان افغانستان دانسته و رهبرانش در کابل آزادانه زندگی می‌کنند.

از دهه 80 میلادی به این سو، پاکستان هم مانند افغانستان با بحران تروریسم روبه‌رو بوده است. هم‌زمان دستگاه امنیتی پاکستان متهم می‌شود که در تجهیز گروه‌های تندرو به کمک ایالات متحده و سی‌آی‌ای در دهه 80 نقش داشته و در نهایت به تشکیل طالبان افغانستان کمک کرده است.

ناظران معتقدند آنچه امروز پاکستان از آن رنج می‌برد،‌ علاوه بر ریشه‌های تاریخی و جغرافیایی، از تصمیمات سیستم امنیتی این کشور نشئت گرفته است.

در دهه 80 میلادی پاکستان به‌عنوان متحد مهم آمریکا، برای مقابله با نفوذ شوروی که در آن زمان افغانستان را به اشغال خود درآورده بود، از تندروها حمایت کرد. با فروپاشی شوروی، تندروهای مسلح‌شده دیگر حاضر به زمین‌گذاشتن سلاح‌های خود نشده و بخشی از آنها در افغانستان باقی ماندند و گروه‌های دیگر به پاکستان برگشتند. این اقدامات با تشکیل مدارسی در نقاط دورتر از اسلام‌آباد و شهرهای بزرگ افغانستان با هدف تربیت جنگجویان جوان همراه شد که از ایدئولوژی مرتبط با القاعده و طالبان پشتیبانی می‌کرد. با حمله آمریکا به افغانستان که منجر به سقوط دور اول حکومت طالبان در این کشور شد، بخشی از بازماندگان این گروه مجبور به فرار شده و بسیاری از آنها راهی پاکستان شدند تا در خاک کشور همسایه زندگی آسوده‌‌ای را بگذرانند. هرچند دولت جمهوری طی دو دهه از سوی پاکستان به دلیل حمایت دولت‌ها در اسلام‌آباد از تندروهای طالبان به‌شدت آسیب دید، اما پاکستان حاضر به محدودکردن آنها نشد. بعد از بازگشت طالبان به ارگ کابل اما همان حمایت‌ها به بلای جان اسلام‌آباد تبدیل شد.

مسئله تنها افغانستان هم نبود. پاکستان طی دهه‌ها از گروه‌هایی همچون طالبان، شبکه حقانی و... برای مقابله با نفوذ هند در افغانستان و کشمیر بهره جسته بود. چنین سیاستی به گروه‌های مسلح خشن که ابایی از خونریزی نداشتند، چنان پروبالی داد که بعدها و به‌ویژه پس از تشکیل دولت طالبان در افغانستان، به مشکل اصلی دولت پاکستان تبدیل شدند.

گروه‌های تروریستی فعال در پاکستان

اصلی‌ترین گروه تروریستی پاکستان در حال‌ حاضر تحریک طالبان پاکستان است که خود را با طالبان افغانستان هم‌داستان دانسته و امیدوار است سرنوشتی مشابه برادران افغانش داشته باشد و در نهایت موفق شود در اسلام‌آباد امارت اسلامی برپا کند. این گروه در شمال غربی پاکستان مستقر است، اما پاکستان می‌گوید رهبرانش ساکن شهرهای بزرگ و اصلی افغانستان هستند. تحریک طالبان پاکستان از سال 2007 تشکیل شده و رهبری آن از سال 2018 به دست نور ولی محسود است. این گروه روابط گسترده خوبی با دیگر گروه‌های تروریستی از‌جمله القاعده و حتی داعش دارد و در سال 2014 یکی از سخت‌ترین و خونبارترین عملیات‌های تروریستی در خاک پاکستان را با حمله به یک مدرسه وابسته به ارتش در پیشاور رقم زده است. این حمله با 149 کشته، مرگبارترین حمله تروریستی تاریخ پاکستان خوانده می‌شود. تحریک طالبان همان گروهی است که باعث شده ارتش پاکستان دست به حملات هوایی به کابل زده و در عملیاتی متقابل مورد حمله افغانستان قرار بگیرد.

القاعده در سال 1988 در خاک پاکستان پا گرفت. القاعده در پاکستان محصول پیوند ایدئولوژیک مکتب دیوبندیسم و سلفی‌گری است. رهبر سابق القاعده، ‌اسامه بن لادن که حملات 11 سپتامبر را رقم زد، در نهایت با حمله به پناهگاهش در پاکستان کشته شد. حکومت پاکستان در دوره مشرف، رویکردی تعاملی را با القاعده در پیش گرفت و قرارداد آتش‌بس بین دولت مشرف و سران قبایل در 2006 میلادی، فرصت کافی را در اختیار القاعده گذاشت تا شبکه خود را در شرایط امن سامان دهد و موفق به یارگیری از داخل پاکستان شود. پایگاه‌های القاعده بیشتر در ایالت خیبر، بلوچستان و مناطق قبایلی است.

طالبان افغانستان، پاکستان را متهم کرده است که به مقر داعش خراسان تبدیل شده. آنها حملات خود در روزهای اخیر به پاکستان را حمله به مقر داعش خراسان دانسته و می‌گویند حملات تروریستی در کرمان هم زیر سر همین گروه بوده که از خاک پاکستان تغذیه شده است.

طالبان و داعش خراسان از دشمنان اصلی در شبه‌قاره محسوب می‌شوند. این دو گروه هرچند هر دو دست به اسلحه می‌برند، اما دشمنی سختی با هم دارند. هدف داعش خراسان، تنها افغانستان نیست و در افغانستان و پاکستان ریشه دوانده است. در سال 2020 حمله به میدان هوایی کابل باعث کشته‌شدن 169 افغانستانی و 13 نظامی آمریکایی شد و مسئولیت حمله را داعش خراسان بر عهده گرفت. در حال ‌حاضر طالبان در افغانستان بیشترین درگیری را با داعش دارد که در سال 2014 تشکیل شده و رهبری آن را شهاب المهاجر یک مرد افغانستانی بر عهده دارد.

در مرز پاکستان و افغانستان شبکه حقانی دارای نفوذی درخور توجه است. این شبکه البته با رهبری سراج‌الدین حقانی، روابط نسبتا خوبی با طالبان دارند، اما پاکستان از نفوذ آنها در منطقه وزیرستان شمالی به‌شدت ناراضی است.

بخشی از درگیری‌های پاکستان با مسئله تروریسم به منطقه کشمیر مرتبط است. یکی از مهم‌ترین گروه‌های تروریستی در کشمیر لشکر طیبه است که حملات تروریستی در هند را رهبری می‌کند. این شبکه از سال 1990 تشکیل شده و با وجود اینکه در افغانستان شکل گرفته اما در موریدک در نزدیکی لاهور و منطقه پنجاب لانه دارد و البته دارای پایگاه‌هایی در کشمیر آزاد است. حمله به پارلمان هند در سال 2001 و حملات نوامبر 2008 به هند از سوی لشکر طیبه روابط پرتنش میان دهلی و اسلام‌آباد را بدتر کرد. هند می‌گوید سازمان اطلاعات نظامی پاکستان از لشکر طیبه حمایت کامل دارد. این موضوع باعث تنش نظامی شدید در اردیبهشت امسال میان هند و پاکستان بود. البته هندی‌ها تنها با لشکر طیبه سر جنگ ندارند، بلکه اسلام‌آباد را متهم به حمایت از یک گروه تروریستی دیگر با نام جیش محمد می‌کنند که یکی از شاخه‌های لشکر طیبه است. اعضای جیش محمد مانند لشکر طیبه خواهان پیوستن کامل کشمیر به پاکستان هستند و حقی برای هند در کشمیر قائل نیستند. این گروه سال 2000 تشکیل شده و در حال حاضر بیش از گذشته به‌عنوان گروهی تروریستی مورد توجه قرار می‌گیرد. گروه‌های کوچک‌تر دیگری در منطقه کشمیر در دشمنی با هند مستقرند که باعث درگیری‌های پرشمار میان اسلام‌آباد و دهلی بوده‌اند.

در بلوچستان هم پاکستان با مشکلات دیگری روبه‌رو است. ایران به ‌دلیل حضور جیش‌العدل در مرزهای خود و حضور اعضای این گروه در پاکستان، از اسلام‌آباد دلخور است. با وجود اینکه دو کشور روابط خوبی با هم دارند، اما در سال 1402 دو طرف در مرز با یکدیگر دست به اقدامات نظامی محدود زدند. جیش‌العدل از زمان تأسیس در سال 2012 و با اهداف جدایی‌طلبانه هم‌زمان ایران و دولت مرکزی در پاکستان را به دردسر انداخته است. ایران اسلام‌آباد را متهم می‌کند که در مقابله با فعالیت‌های این گروه تروریستی در مرزها جدی نیست و به دلیل کم‌کاری، نتوانسته است مانع کشته‌شدن مرزبانان ایرانی، حملات مرزی و همکاری با گروه‌های تجزیه‌طلب داخل کشور شود.

سپاه صحابه از دیگر گروه‌هایی است که در پاکستان نقش‌آفرینی می‌کند. این گروه با پشتوانه اندیشه‌های دیوبندی از سال 1985 در پاکستان فعال است و عملیات‌های خشونت‌باری را علیه شیعیان در افغانستان و پاکستان رقم زده. هسته اولیه سپاه صحابه که شامل روحانیون تندرو بود، بعدها گروه دیگری را با نام لشکر جهنگوی تشکیل داد. این گروه نه‌تنها در پاکستان بلکه در کشورهای مسلمان دیگر مانند سریلانکا و افغانستان نیز دست به کشتار زده‌اند.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.