پاسخ به گزارش «شرق»

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

سمیه شاهمرادی، عضو هیئت‌علمی دانشکده روان‌شناسی و رئیس مرکز مشاوره دانشگاه تهران و دبیر مراکز مشاوره منطقه یک وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، در واکنش به انتشار گزارشی درباره وضعیت مراکز مشاوره دانشگاه‌ها، پاسخی برای روزنامه ‌شرق‌ فرستاد. در متن این پاسخ آمده است: «در پی انتشار مطالبی در روزنامه شرق با موضوعی حاکی از «ناایمن‌بودن مراکز مشاوره دانشجویی»، لازم دانستیم جهت تنویر افکار عمومی و تصحیح برخی برداشت‌های نادرست، نکاتی را متذکر شویم. در ابتدا، سپاسگزاری خود را از توجه روزنامه شرق به موضوع حساس و حیاتی سلامت روان دانشجویان ابراز می‌داریم. با این حال، انتشار مطالب مبتنی بر اطلاعات ناقص یا برداشت‌های محدود، می‌تواند ناخواسته به تداوم و تقویت استیگما (انگ اجتماعی) منجر شده و مانعی جدی در ترغیب دانشجویان برای بهره‌مندی از خدمات تخصصی سلامت روان ایجاد کند. یافته‌های پژوهشی متعددی از ارتباط معنادار بین نحوه پوشش رسانه‌ای و نرخ بروز خودکشی حمایت می‌کنند. در این زمینه، دو اثر کلیدی در ادبیات علمی شناخته شده است:

 اثر ورتر: این پدیده به افزایش موارد خودکشی متعاقب پوشش غیرمسئولانه و نامناسب رسانه‌ها اشاره دارد. نام این اثر از رمان «رنج‌های ورتر جوان» اثر گوته گرفته شده که پس از انتشار آن در قرن هجدهم، موجی از خودکشی‌های تقلیدی در اروپا گزارش شد. عواملی مانند تشریح جزئیات روش خودکشی، نمایش رمانتیک یا قهرمان‌پندارانه آن، می‌تواند محرک رفتارهای تقلیدی در افراد آسیب‌پذیر باشد.

 اثر پاپاگنو: در مقابل، این اثر به تأثیر محافظتی و پیشگیرانه پوشش رسانه‌ای مسئولانه اشاره دارد. زمانی که رسانه‌ها بر داستان‌های افرادی تمرکز می‌کنند که بر بحران‌های روانی غلبه کرده و راه‌حل‌های سازنده‌ای برای مقابله با مشکلات یافته‌اند، می‌توانند به کاهش افکار و رفتارهای خودکشی در جامعه بینجامند. نام این اثر از شخصیت پاپاگنو در اپرای «فلوت سحرآمیز» موتزارت گرفته شده که در لحظه ناامیدی قصد خودکشی دارد، اما با مداخله مناسب از این عمل منصرف می‌شود.

یکی از موانع اصلی در دسترسی به خدمات مراکز مشاوره، باورهای نادرست درباره کیفیت و ماهیت این خدمات، از‌ جمله تردید در رعایت اصل محرمانگی است. اگرچه پرهیز از هرگونه آرمان‌سازی و ادعای ارائه خدمات بدون کوچک‌ترین احتمال بروز خطای حرفه‌ای ضروری است، اما ایجاد تصویری نادرست و غیرواقعی از این مراکز، خود به مانعی بزرگ در مسیر دریافت خدمات از سوی دانشجویان تبدیل می‌شود. واقعیت آن است که بر‌اساس آمار سازمان جهانی بهداشت در سال2024، میانگین جهانی خودکشی 9.5 در هر صد هزار نفر بوده است. یکی از بزرگ‌ترین موانع دسترسی به خدمات سلامت روان در سطح جهانی، ترس از برچسب‌خوردگی و انگ اجتماعی است؛ موضوعی که بارها در اسناد معتبر بین‌المللی مورد تأکید قرار گرفته است. در این راستا، مراکز مشاوره دانشجویی در سال‌های اخیر تلاش‌های گسترده‌ای را در جهت توسعه خدمات، هم در بُعد کمی (افزایش پوشش و دسترسی) و هم در بُعد کیفی (تخصصی‌سازی مداخلات و رعایت اصول اخلاق حرفه‌ای) انجام داده‌اند. از جمله دستاوردهای شایان توجه این مراکز می‌توان

 به موارد زیر اشاره کرد:

 راه‌اندازی سامانه‌های چندوجهی مشاوره (حضوری، تلفنی و آنلاین)؛

 ارائه خدمات توسط تیم‌های چندتخصصی متشکل از روان‌شناسان، روان‌پزشکان و مددکاران اجتماعی؛

 طراحی و اجرای پروتکل‌های تخصصی مداخله در بحران برای دانشجویان در معرض خطر؛

 ارائه طرح‌های پیشگیرانه مختلف مانند پایش سلامت روان، پات «پیشگیری از افت تحصیلی»، سرآغاز، احوال‌پرسی بعد از جنگ 12‌روزه و مانند آن؛

 اجرای برنامه‌های آموزشی پیشگیرانه در حیطه مهارت‌های زندگی و ارتقای تاب‌آوری و... .

متأسفانه، در گزارش منتشر‌شده در روزنامه شرق، مواردی ذکر شده که با واقعیت‌های میدانی عملکرد مراکز مشاوره و پروتکل‌های جاری در این حوزه در تضاد است. برای نمونه، ادعاهایی مانند «اخراج دانشجویان به‌ دلیل اقدام به خودکشی» یا «عدم ارائه خدمات به آنان» کاملا مغایر با اصول اخلاقی و حرفه‌ای حاکم بر خدمات روان‌شناختی است. همچنین موضوعاتی مانند «احتمال عدم برقراری ارتباط درمانی مؤثر» یا «امکان تغییر مشاور» از جمله مواردی است که در چارچوب مقررات داخلی مراکز مشاوره دانشجویی به رسمیت شناخته شده و سازوکارهای مشخصی برای مدیریت آن پیش‌بینی شده است. هر دانشجو حق دارد در صورت عدم رضایت از فرایند مشاوره، درخواست تغییر مشاور دهد و این حق در همه مراکز مشاوره دانشگاهی محفوظ است. در خاتمه، تأکید می‌شود:

 مرکز مشاوره دانشگاه تهران به‌ عنوان با‌سابقه‌ترین مرکز مشاوره دانشجویی کشور همواره سعی در ایجاد فضایی امن و تخصصی‌ در ارائه خدمات و حمایت‌های روانی-اجتماعی به دانشجویان داشته و رعایت پروتکل‌های اخلاقی و حرفه‌ای را سرلوحه فعالیت‌های خود قرار داده است.

 انتشار مطالب با عناوین حساسیت‌برانگیز و فاقد پشتوانه مستند و کارشناسی، نه‌تنها به بهبود وضعیت موجود کمک نمی‌کند، بلکه می‌تواند به تعمیق بحران‌های فردی و اجتماعی بینجامد.

 انتظار می‌رود رسانه‌های محترم، پیش از انتشار چنین گزارش‌هایی، با اخذ نظر کارشناسی از نهادهای ذی‌صلاح، به اصول توازن، دقت و امانت‌داری حرفه‌ای در اطلاع‌رسانی پایبند باشند.

سلامت روان دانشجویان به ‌عنوان یکی از ارکان اساسی پیشرفت تحصیلی و اجتماعی، همواره در کانون توجه متولیان آموزش عالی قرار دارد. مراکز مشاوره دانشجویی آماده هرگونه تعامل سازنده، شفاف‌سازی و همکاری با نهادهای رسانه‌ای و عمومی هستند تا سهمی در ارتقای کمی و کیفی خدمات خود ایفا کنید».

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.