فرار دوباره از یاورشهر

به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،

چگونه ممکن است در شهری که هر سال از توسعه مراکز «یاورشهر» و ساماندهی معتادان متجاهر سخن گفته می‌شود، باز هم ده‌ها نفر از این مراکز فرار کنند؟ فرارهای پی‌درپی از این مراکز، نشان می‌دهد حلقه‌ای مهم در چرخه درمان، مراقبت و کرامت انسانی گم شده است.

نیمه‌شب، گروهی از مددجویان یاورشهر از مرکز خارج می‌شوند. برخی روایت‌ها جابه‌جایی با اتوبوس را نشان می‌دهد و برخی دیگر از فرار شبانه می‌گویند. نتیجه اما یکی است: ده‌ها معتاد متجاهر از یکی از مراکز رسمی شهرداری تهران گریخته‌اند. این سومین فرار بزرگ در سه سال اخیر است؛ نخست در زمستان ۱۴۰۱، بار دیگر در خرداد‌ماه و اکنون دوباره.

زهرا شمس‌احسان، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران، روز گذشته در صحن شورای شهر در تذکری پیش از دستور تأکید کرد که این حادثه نشانگر کاستی‌های جدی در فرایندهای داخلی مراکز است و ضرورت بازنگری بنیادین در رویکردها و سازوکارهای فعلی را آشکار می‌کند. او افزود: پایداری و اثربخشی برنامه‌های ساماندهی معتادان تنها با بازتوانی و توانمندسازی واقعی ممکن است. در‌حال‌حاضر رویکردها محدود به شناسایی و نگهداری صرف هستند و خدمات تخصصی بازتوانی جسمی، روانی و مهارتی ارائه نمی‌شود؛ یعنی مسئله از خیابان به درون مرکز منتقل می‌شود. خرداد‌ماه امسال فیلم کوتاهی منتشر شد که نشان می‌داد مردانی با لباس آبی در میانه بزرگراه یاسینی و اتوبان بابایی در حال دویدن‌ هستند. چند روز بعد مشخص شد مردان آبی‌پوش از یاورشهر جاجرود فرار کرده بودند. شاهدان می‌گویند: «به محض بازشدن در دو سالن مرکز، بیش از ۴۰۰ تا ۵۰۰ نفر با دمپایی و لباس راحتی از ساختمان خارج شدند، وسط بزرگراه پخش شدند، از راننده‌ها آب و غذا خواستند و برخی در دره‌ها افتادند و زخمی شدند. این یک فاجعه اجتماعی بود».

آن شب، جنگ ۱۲روزه در جریان بود و انفجارها در محدوده جاجرود و یاسینی شنیده می‌شد. مسئولان مرکز تصور می‌کردند تنها ۲۰ نفر قصد خروج دارند، اما در چند دقیقه، همه‌ چیز از کنترل خارج شد. اما این فرار تکرار شد. این بار از یک‌ مرکز نگهداری دیگر. 

ناصر امانی، عضو شورای شهر تهران، در واکنش به این اتفاقات گفت: مددجویان در زمان جابه‌جایی فرار کردند، اما مسئله اصلی چرخه ناقص است؛ همه دستگاه‌ها باید مسئولیت خود را درست انجام دهند، نه اینکه همه بار بر دوش شهرداری باشد. شهرداری دوباره آنها را جمع‌آوری می‌کند، اما بعد از مدتی دوباره رها می‌شوند و به همان پاتوق‌ها بازمی‌گردند. در‌این‌میان روایت‌های متناقض نیز وجود دارد. مدیران شهری می‌گویند: مراکز نگهداری معتادان زندان نیستند و نمی‌توان از تعبیر فرار استفاده کرد. تعدادی از افراد این مرکز را ترک کرده‌اند و دوباره جمع‌آوری شده‌اند. کمپ شفق که بارها در حافظه رسانه‌ای تهران ثبت شده است، از سال ۱۳۸۹ تاکنون شاهد مرگ، اعتراض و فرار جمعی مددجویان بوده است. اکنون نیز همان مرکز تحت مدیریت پیمانکار مورد تأیید شهرداری، بار دیگر شاهد فرار گروهی است. امانی در توضیح افزود: مرکز اجاره‌ای بود و قراردادش تمام شده بود. در زمان جابه‌جایی، مددجویان فرار کردند.

یاورشهر ۹ و کمپ شفق امروز، نه‌فقط محل نگهداری، بلکه آینه‌ای از ناکارآمدی سیاست‌های اجتماعی تهران‌اند.

امین توکلی‌زاده، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، درباره این اتفاق به «شرق» گفت که یکی از پیمانکاران ما در یکی از مجموعه‌های تحت پوشش دچار تخلفاتی شده بود. رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر بازدیدی از آن مجموعه داشتند و بر‌اساس مشاهدات میدانی، تخلفات را گزارش دادند.

او افزود: بر‌اساس‌این مدیرعامل سازمان مربوطه مکلف شد تا درباره برخورد با پیمانکار و اصلاح روند مدیریتی اقدام کند. همچنین با دادستانی و مجموعه بهزیستی جلساتی برگزار شد تا از ظرفیت مراکز آماده پذیرش مانند مجموعه زیادیان و فشافویه استفاده شود و فشار از روی مجموعه‌ای که دچار اخلال شده بود، برداشته شود. توکلی‌زاده با اشاره به تعهدات متعدد پیمانکار توضیح داد: پیمانکار طبق قرارداد موظف به تأمین خدماتی مانند غذا، محل اقامت، مددکاری و حضور پزشک بوده است، اما براساس نظارت‌ها و بازرسی‌های مکرر، این تعهدات به‌ طور کامل انجام نشده است. معاون شهردار تهران تأکید کرد: این موارد به پیمانکار اعلام شده و تذکرهای رسمی نیز داده شده است. در نشستی با حضور دادستان مواد مخدر، گفت‌وگوی مفصلی درباره نحوه اصلاح عملکرد انجام گرفت. اگر این اصلاحات در زمان مقرر صورت نگیرد، ناچار به لغو قرارداد خواهیم بود.

علیرضا نادعلی، عضو شورای شهر تهران هم در واکنش به گزارش مطرح‌شده درباره تخلفات یکی از پیمانکاران مجموعه‌های مددکاری شهرداری گفت: من اطلاع تازه‌ای از جزئیات این موضوع ندارم، اما آنچه مطرح شد، مربوط به تذکر یکی از همکاران و گفت‌وگوی صورت‌گرفته با معاون اجتماعی شهردار تهران، آقای توکلی‌زاده بود.

او افزود: در شرایطی که ما با سختی فراوان مشغول نگهداری و رسیدگی به افراد تحت پوشش هستیم، تکرار چنین اتفاقاتی جبران‌ناپذیر و تحمل‌ناپذیر است. اگر توان نگهداری داریم، نباید چنین تخلفاتی رخ دهد و اگر نداریم، باید ساختارها را بازنگری کنیم. نادعلی با اشاره به ضرورت نظارت مستمر شورا و شهرداری بر عملکرد مراکز مددکاری ادامه داد: نباید نظارت‌ها مقطعی باشد؛ در غیر‌این‌صورت، هر بار شاهد بروز مشکلات مشابه خواهیم بود. این مسئله باید به‌ صورت دقیق در کمیسیون‌های تخصصی شورا بررسی شود. البته همه مسئولیت‌ها بر دوش شهرداری نیست. تأمین امنیت این مراکز، نیازمند همکاری نهادهایی مانند فراجا و دیگر دستگاه‌های حمایتی است. اگر کاستی یا ایرادی وجود دارد، باید در فضای گفت‌وگوی مشترک بین دستگاه‌ها برطرف شود.

نادعلی تأکید کرد که این اتفاق برای ما قابل دفاع نیست و شورا قطعا موضوع را از مسیرهای قانونی و نظارتی پیگیری خواهد کرد تا از تکرار آن در آینده جلوگیری شود».

پیش از این اتفاق هم برخی از فعالان حوزه شهری از توقف طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر خبر می‌دادند.

معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران با تأکید بر اینکه طرح جمع‌آوری معتادان متجاهر متوقف نشده است، گفت: شهرداری برای جلوگیری از اختلال در روند نگهداری و درمان، پرداخت بودجه برخی مراکز را موقتا بر عهده گرفته تا پس از تخصیص اعتبارات ملی، با دولت تسویه‌حساب شود.

محمدامین توکلی‌زاده، معاون فرهنگی و اجتماعی شهرداری تهران، درباره وضعیت مراکز نگهداری معتادان متجاهر و همکاری دستگاه‌ها هم توضیح داد: طبق ظرفیت خالی که از سوی سازمان‌ها، ستاد مبارزه با مواد مخدر و بر‌اساس مجوزی که قوه قضائیه برای نیروی انتظامی صادر می‌کند، فرایند جمع‌آوری انجام می‌شود. در‌واقع هرگاه ظرفیت خالی در مراکز اعلام شود، نیروی انتظامی با مجوز قوه قضائیه اقدام به جمع‌آوری افراد می‌کند. او با بیان اینکه در هفته‌های اخیر نیز جمع‌آوری معتادان متجاهر ادامه داشته است، افزود: در این مدت اختلالاتی در روند پذیرش ایجاد شد که در حال رفع آن هستیم. چند مرکز همکار غیر از مجموعه‌های وابسته به شهرداری، به دلیل دریافت‌نشدن بودجه از ستاد مبارزه با مواد مخدر کشور و وزارت کشور با مشکل مواجه شده بودند.

توکلی‌زاده ادامه داد: با هماهنگی انجام‌شده و موافقت شهردار تهران پذیرفتند که شهرداری موقتا هزینه‌های این مراکز را پرداخت کند تا فعالیت آنها متوقف نشود و سپس در حساب‌های فی‌مابین با دولت تسویه انجام گیرد. به‌هیچ‌وجه طرح جمع‌آوری متوقف نشده و شهرداری همچنان بیشترین تعداد معتادان متجاهر را نگهداری می‌کند.

به گفته توکلی‌زاده برخی مراکز بزرگ که چند ماهی پرداخت‌های‌شان به تأخیر افتاده بود، دچار مشکل شده بودند. اما با پیگیری‌های انجام‌شده و گفت‌وگوی شهرداری با وزارت کشور، مقرر شد شهرداری پرداخت موقت هزینه‌ها را انجام دهد تا مراکز بتوانند پذیرش را ادامه دهند.

توکلی‌زاده با اشاره به هماهنگی با هیئت دولت و سازمان بهزیستی گفت: در جلسات اخیر، درخواست داده شد تا اجازه پذیرش مجدد به مراکزی داده شود که زیر نظر سازمان بهزیستی و شهرداری فعالیت دارند، زیرا این مراکز از بزرگ‌ترین مراکز نگهداری در کشور هستند.

او درباره اخبار غیررسمی درباره آسیب معتادان یاورشهر ۹ در جریان فرار و فوت دو نفر در این حادثه توضیح داد: در مقطعی به دلیل بی‌نظمی موقت، برخی مشکلات در یکی از مراکز ایجاد شد که بلافاصله جمع‌آوری و ساماندهی انجام گرفت و افراد دوباره پذیرش شدند. خوشبختانه گزارشی مبنی بر وقوع حادثه سخت در آن مرکز نداشتیم. معاون شهردار تهران تأکید کرد: فضای مراکز نگهداری شبیه اردوگاه است، نه زندان. طبیعتا اگر افرادی قصد خروج داشته باشند، امکان مقاومت سخت در برابر آن وجود ندارد، اما با مدیریت میدانی و همکاری نهادهای انتظامی و حمایتی، نظم این مراکز در حال تثبیت است.

هر بار پس از فرار، مددجویان دوباره جمع می‌شوند، اما اعتماد عمومی و کرامت انسانی بازنمی‌گردد. تهران هنوز در چرخه‌ای می‌چرخد که از «جمع‌آوری» شروع می‌شود و به «فرار دوباره» ختم می‌شود و این روند همچنان ادامه دارد.

آخرین مطالب منتشر شده در روزنامه شرق را از طریق این لینک پیگیری کنید.