گزارش «شرق» از کسادی بازار اقامتگاه‌های گردشگری پس از جنگ ۱۲روزه و رکود اقتصادی‌شان
حیات بوم‌گردی‌ها؛ بین جنگ و گرانی
بعد از جنگ اخیر، بخش‌های مختلف اقتصاد با رکود قابل توجهی مواجه شده‌اند و حالا در فصل سفر، فعالان گردشگری می‌گویند کار اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم کساد شده است. آنها تأکید می‌کنند که سفرها به شکل سنتی در حال انجام است؛ با خودروی شخصی، اقامتگاه‌های کوچک و سفر به سمت شهرهای شمالی. پیش از این انوشیروان محسنی‌بندپی، معاون گردشگری، اقامتگاه‌های بوم‌گردی را وسیع‌ترین شبکه گردشگری کشور خوانده و گفته بود سه هزار‌و ۷۰۰ واحد اقامتی در کشور مشغول به کارند و تعداد آنها هم رو به افزایش است اما فعالان این حوزه از ناامنی اقتصادی بوم‌گردی‌ها و اقامتگاه‌ها و حتی هتل‌ها می‌گویند که برای پرکردن اتاق‌هایشان با مشکل مواجه‌اند. حالا در کنار همه اینها تعداد اقامتگاه‌های غیرمجاز هم بالا رفته و صدای اعتراض دیگران را بلند کرده است.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
مریم کاظمی‌زاده: بعد از جنگ اخیر، بخش‌های مختلف اقتصاد با رکود قابل توجهی مواجه شده‌اند و حالا در فصل سفر، فعالان گردشگری می‌گویند کار اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم کساد شده است. آنها تأکید می‌کنند که سفرها به شکل سنتی در حال انجام است؛ با خودروی شخصی، اقامتگاه‌های کوچک و سفر به سمت شهرهای شمالی. پیش از این انوشیروان محسنی‌بندپی، معاون گردشگری، اقامتگاه‌های بوم‌گردی را وسیع‌ترین شبکه گردشگری کشور خوانده و گفته بود سه هزار‌و ۷۰۰ واحد اقامتی در کشور مشغول به کارند و تعداد آنها هم رو به افزایش است اما فعالان این حوزه از ناامنی اقتصادی بوم‌گردی‌ها و اقامتگاه‌ها و حتی هتل‌ها می‌گویند که برای پرکردن اتاق‌هایشان با مشکل مواجه‌اند. حالا در کنار همه اینها تعداد اقامتگاه‌های غیرمجاز هم بالا رفته و صدای اعتراض دیگران را بلند کرده است.
تناقض مجوز و معیشت
یاور عبیری، رئیس انجمن اقامتگاه‌های بوم‌گردی است. او از شرایط دشوار فعالیت در این بخش انتقاد می‌کند و به «شرق» می‌گوید: «مسئله اصلی ما این است که به طور کلی شرایط برای اقامتگاه‌های غیرمجاز آسان‌تر و برای مجازها سخت‌تر شده است. در حال حاضر حدود سه هزار‌و 700 بوم‌گردی مجوز فعالیت گرفته‌اند و در مقابل ۲۰ هزار مرکز اقامتی در پلتفرم‌های رسمی رزرواسیون ثبت شده‌اند. خیلی از همکاران ما می‌گویند مجوز داریم و باید به چندین مرکز دولتی مثل اماکن، مالیات، بیمه، وزارت میراث فرهنگی (برای قیمت‌گذاری) پاسخ‌گو باشیم و به‌سختی مجوز خود را تمدید کنیم اما در مقابل اقامتگاه‌های غیرمجاز بدون این سخت‌گیری‌ها دارند فعالیت می‌کنند. این مسائل باعث می‌شود بسیاری دیگر تمایلی برای تمدید مجوز خود نداشته باشند. برخی از اقامتگاه‌های بوم‌گردی از اینکه جزء زیرمجموعه گردشگری شده‌اند، ناراضی‌اند». عبیری با توجه به شرایط بعد از جنگ و رکود گردشگری و شرایط ملتهب اقتصادی اقامتگاه‌ها، تأکید می‌کند باید از سوی دولت برای این واحدها تسهیلات در نظر گرفته شود: «حالا که به‌دلیل جنگ و تورم، درآمد همکاران ما پایین آمده و گردشگری عملا متوقف شده، اگر بتوانند از وزارت گردشگری وام و تسهیلات ارزان‌قیمت دریافت کنند و برای بهسازی و نوسازی اقامتگاه‌هایشان اقدام کنند، می‌توان برای دوام و قوام کسب‌وکارهایشان امیدوار بود». به گفته عبیری، باید بازپرداخت‌های وام‌های فعالان بوم‌گردی تا عید نوروز به تعویق بیفتد. او در ادامه درباره آمار پذیرش مسافر توسط اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم می‌گوید: «آمار مشخص و دقیقی از تعداد مسافران وجود ندارد، صاحبان بوم‌گردی‌ها برای تمدید مجوز خود آماری از مسافران اعلام می‌کنند که این آمار لزوما دقیق نیست».
سفر با خودروی شخصی، به سمت شمال کشور
مصطفی فاطمی، معاون گردشگری داخلی وزارت میراث و گردشگری هم به «شرق» می‌گوید: «سفرها بعد از جنگ ۱۲روزه به صورت سنتی شکل گرفته است. مردم اغلب از خودروی شخصی استفاده می‌کنند. ترددها به سمت شمال کشور به‌شدت افزایش یافته است و اغلب این سفرها توسط خانواده‌ها در اقامتگاه‌های کوچک انجام می‌شود. ۸۰ تا ۹۰ درصد سفرها در آخر هفته از پایتخت به شمال کشور اتفاق می‌افتد، سفر به مقاصد جنوبی کشور، مانند قشم و کیش و بوشهر همچنان محدود است و پروازها به این مناطق بسته هستند. بخش عمده‌ای از اقامتگاه‌ها در این مناطق با حداقل ظرفیت خود فعالیت می‌کنند». بر اساس اعلام فاطمی، در غرب کشور هم هنوز سفرها به حالت عادی برنگشته، در شرق کشور به‌ویژه در مشهد، سفرها، به‌تدریج در حال انجام است، البته به دلیل توقف سفرهای خارجی به مشهد، هنوز وضعیت سفرها عادی نشده و ضریب اشغال تخت به شرایط گذشته برنگشته است. او درباره سفرهای گردشگران خارجی به ایران هم توضیحاتی می‌دهد. به گفته او، هتل‌ها برای پرکردن اتاق‌هایشان و پذیرش گردشگر خارجی با مشکل مواجه‌اند. اینکه مسافران خارجی وارد ایران نمی‌شوند به این دلیل است که سایر کشورها به آنها توصیه کرده‌اند به ایران سفر نکنند. او می‌گوید مشکل اقامتگاه‌های بوم‌گردی، برون‌سازمانی است که توسط دستگاه‌های مختلف ایجاد شده است. هزینه‌هایی مانند دهیاری، شهرداری، آب و برق، بیمه و مالیات به آنها تحمیل شده که بعضا منطق اجرا ندارند. معاون گردشگری داخلی وزارت میراث و گردشگری درباره تغییرات احتمالی در موضع‌گیری دولت درباره اقامتگاه‌های بوم‌گردی هم توضیح می‌دهد: «ما در وزارتخانه سعی داریم دستگاه‌های مرتبط را توجیه کنیم که عملکردشان را در قبال خانه‌های بوم‌گردی تغییر دهند. وزارتخانه نرخ مصوبی به بوم‌گردی‌ها اعلام می‌کند که بیشتر به نفع گردشگر است. باید این سوی قضیه را هم ببینیم که بوم‌گردی‌ها باید بتوانند هزینه‌هایشان را مدیریت کنند. ما از یک طرف هزینه‌هایی به آنها تحمیل می‌کنیم و از سوی دیگر با نرخ دستوری درآمدشان را کنترل می‌کنیم. اینها با هم در تضادند و فشار اقتصادی بالایی به آنها وارد می‌کند».
آیین‌نامه؛ نقطه کور اختلاف
با این حال اما اشکان بروج، فعال و مدرس گردشگری، مسئول این مشکلات و درگیری منافع را وزارت میراث فرهنگی و گردشگری می‌داند. بروج در گفت‌وگو با «شرق» می‌گوید: «آن زمان که وزارت گردشگری، سازمان گردشگری بود، آیین‌نامه مرتبط با بوم‌گردی‌ها توسط تعدادی از فعالان و پژوهشگران گردشگری نوشته و سیستم رتبه‌‌بندی برای اقامتگاه‌ها بر اساس استانداردهای جهانی تدوین شد. سال ۹۱ مؤسسه‌ای برای آموزش مدیران بوم‌گردی‌ها تشکیل و تیمی حرفه‌ای از مدرسان و فعالان این حوزه راه‌اندازی شد. بعدها وزارتخانه در نوشتن آیین‌نامه موارد غیرضروری زیادی را وارد کرد. ما اعتراض کردیم و گفتیم این موارد عملی و علمی نیست، اما گفتند بگذارید این نهاد به صورت یک نهاد حقوقی ثبت شود، بعدا آن را تصحیح می‌کنیم. هدفشان این بود که کار به نام وزارتخانه تمام شود و نتیجه چیزی شد که می‌بینیم». بروج می‌گوید بر سر نوع اقامتگاه‌ها هنوز تفاهمی وجود ندارد: «در حال حاضر هر واحد اقامتی جزء بوم‌گردی‌ها تلقی می‌شود؛ مثل کلبه‌های سوئیسی، ویلاها، home stay، خانه‌های روستایی و... ما بر رعایت و اعمال اصول و ضوابط بین‌المللی و استانداردهای جهانی پافشاری کردیم، اما جلوی کار مؤسسه ما را گرفتند». این فعال و مدرس گردشگری درباره روند رو به افزایش اقامتگاه‌های بوم‌گردی و مشکلات اقتصادی آنها هم صحبت‌هایی می‌کند: «باید بررسی شود که این واحدهای اقامتی چقدر بازدهی دارند. آیا لازم است در مناطق خارج از مسیر گردشگری، بوم‌گردی ساخته شود؟ چه نیازی به ساخت بوم‌گردی در منطقه‌ای است که گردشگر زیادی ندارد و برنامه‌ای برای توسعه گردشگران هم دیده نمی‌شود؟ باید بررسی شود بنابر اکوسیستم منطقه چه میزان در سال مسافرپذیر است؟». به گفته او، در مقابل وقتی در منطقه‌ای گردشگر وجود دارد و درآمد حاصل از آن هم برای بوم‌گردی وجود دارد، چرا فعالان گردشگری آن منطقه مدام می‌گویند که شرایط بد است و قوانین خوب نیست. اگر بد است چرا مانده‌اید و از این شکایت می‌کنید که زیرمجموعه گردشگری به شمار می‌روید؟ اینها با هم در تضاد است. باید آماری وجود داشته باشد که نشان دهد هر‌یک از این اقامتگاه‌ها در سال و به‌ویژه در پیک حضور گردشگر، چه تعداد مسافر داشته‌اند، چقدر درآمد داشته‌اند و چه میزان اشتغال ایجاد کرده‌اند. بر همین اساس هم از تسهیلات استفاده کنند. بروج می‌گوید در این زمینه هیچ آمار دقیقی وجود ندارد.
خطر پیش‌روی اقامتگاه‌ها
پورنگ پورحسینی، مشاور کسب‌وکارهای خلاق که زمانی در وزارتخانه مشغول به نوشتن آیین‌نامه‌های اقامتگاه‌های بوم‌گردی بود هم درباره شرایط امروز اقامتگاه‌های بوم‌گردی به «شرق» می‌گوید: «اواسط دهه ۹۰ ما در یک مؤسسه شروع به فعالیت در حوزه نوشتن ضوابط و آیین‌نامه مربوط به بوم‌گردی‌ها کردیم. جمعی از فعالان بوم‌گردی‌ها و پژوهشگران بخش خصوصی با ما همراه بودند. رویکرد ما برای این کار، خلاقانه بود و به ۳۰ مورد اصلی درباره بوم‌گردی‌ها پرداختیم. نگارش نهایی این آیین‌نامه توسط اعضای وزارتخانه انجام شد و در آن نمونه‌های موفق خارجی و شاخص‌های اکوتوریسم دیده شده بود. ضمن اینکه باید به این موضوع توجه کرد که کسب‌وکارهای خلاق مثل بوم‌گردی‌ها را نمی‌توان در چارچوب استانداردی قرار داد. معنی استاندارد، تولید محصولات یکسان در یک چارچوب است. اما در پدیده‌ای مثل بوم‌گردی‌ها این یکسانی بی‌معنی است، به این دلیل که هر یک شرایط خاص خود را دارند. شاید دلیل این تنوع در فرهنگ و اقلیم باشد». پورحسینی درباره ورود بوم‌گردی‌ها به تأسیسات گردشگری هم می‌گوید: «گام بعدی بعد از نوشتن آیین‌نامه این بود که بوم‌گردی‌ها باید وارد فهرست تأسیسات گردشگری می‌شدند. هر‌یک از تأسیسات گردشگری با یک شناسنامه‌ای تحت عنوان پروانه بهره‌برداری شناخته می‌شود. به شرطی می‌توانیم برای یک اقامتگاه بوم‌گردی پروانه بهره‌برداری صادر کنیم که اسمش وارد این آیین‌نامه تأسیسات گردشگری شود. ما توانستیم این هویت را برای اقامتگاه‌های بوم‌گردی بسازیم و آنها را وارد عرصه صنعت گردشگری کنیم. اما در حال حاضر بعضی از دوستان فعال در بوم‌گردی‌ها می‌گویند ما نباید وارد تأسیسات گردشگری می‌شدیم. به نظرم، این موضوع، طرز فکر اشتباه و خطرناکی است. اگر این اتفاق بیفتد و آنها از دسته تأسیسات گردشگری خارج شوند، تبدیل به واحد غیرمجاز می‌شوند و ممکن است از لحاظ قانونی دچار درگیری شوند. البته با توجه به انتقاداتی که از این آیین‌نامه شده ممکن است بازبینی شود».
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
