همکاری بی‌سابقه آمریکا و دمشق در شکار فرمانده داعش در سوریه
ائتلاف‌های جدید و خشونت‌های فرقه‌ای
هشت ماه پس از سقوط بشار اسد، درگیری‌های مرگ‌بار فرقه‌ای در جنوب غرب سوریه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی بازسازی کشور پس از جنگ داخلی را عیان کرده است: ناتوانی رهبری جدید در تحقق وحدت ملی.
به گزارش گروه رسانه‌ای شرق،
شرق: هشت ماه پس از سقوط بشار اسد، درگیری‌های مرگ‌بار فرقه‌ای در جنوب غرب سوریه یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی بازسازی کشور پس از جنگ داخلی را عیان کرده است: ناتوانی رهبری جدید در تحقق وحدت ملی.
در اوایل ماه جاری، با آغاز جنگ‌و‌گریز میان اقلیت مذهبی دروزی و قبایل بدوی در استان سویدا، احمد جولانی، رئیس‌جمهور جدید، نیروهای خود را برای مهار بحران اعزام کرد. اما گزارش ناظران مستقل حکایت از آن داشت که اغلب نیروهای دولت -که همچون جولانی سنی هستند- در کنار هم‌کیشان خود، یعنی بدوی‌ها و شبه‌نظامیان متحدشان قرار گرفتند و دروزی‌ها را هدف قرار دادند.
طبق گزارش دیده‌بان حقوق بشر سوریه، تا آخر هفته، شمار کشته‌ها به هزارو ۳۱۱ نفر رسید. یک گروه آمریکایی ناظر تحولات قومی در سوریه نیز اعلام کرد دست‌کم هزارو ۱۷ دروزی جان باخته‌اند که از این میان، ۲۴۵ نفر غیرنظامی بوده‌اند. اگرچه فعلا از شدت خشونت‌ها کاسته شده، اما احساس نگرانی و بی‌اعتمادی میان اقلیت‌ها نسبت به حاکمان جدید تشدید شده است.
این تنش‌ها بار دیگر نشان می‌دهد فرقه‌گرایی همچنان تهدیدی جدی برای تلاش‌های جولانی در تثبیت سوریه پس از حکومت اسد است. بازسازی کشور و اقتصاد بحران‌زده سوریه تا حد زیادی وابسته به توانایی رهبر جدید برای اقناع همه شهروندان است که رئیس‌جمهور و ارتشی برای همه سوری‌ها دارند.
رویارویی با بحران مشروعیت
جولانی همچنین باید حمایت آمریکا و بازیگران کلیدی اروپا و منطقه را حفظ کند. ایالات متحده اخیرا تحریم‌ها علیه سوریه را تعلیق کرده و دیپلمات ارشدش با مقامات سوری و اسرائیلی در پاریس دیدار داشته است تا به گفته خود برای «گفت‌وگو و کاهش تنش» تلاش کند. از سوی دیگر، عربستان سعودی که خواهان بازگشت سوریه به جمع کشورهای عربی است، هیئتی اقتصادی و دولتی به دمشق فرستاده و توافق‌هایی به ارزش شش میلیارد دلار اعلام شد؛ گرچه تحقق این وعده‌ها، بهبود امنیت را طلب می‌کند.
پیش‌تر نیز در ماه مارس، نیروهای دولتی متهم به کشتار صدها غیرنظامی علوی در سواحل غربی کشور شدند؛ اقلیتی که اعضای حکومت سابق به رهبری اسد به آن تعلق داشتند. انتقام‌گیری از علوی‌ها پس از حمله نیروهای وفادار به اسد به امنیتی‌ها رخ داد. با‌این‌حال، جولانی بارها بر تعهد خود به حفظ حقوق همه اقوام و اقلیت‌ها تأکید کرده است.
کارشناسان معتقدند آنچه بیش از هر چیز می‌تواند نگرانی‌ها را کاهش دهد، مهار شبه‌نظامیان و شورشیان سابقی است که به ساختار جدید ارتش راه یافته‌اند؛ بسیاری از آنها هنوز مثل بازیگران مستقل و عضوی از گروه‌های تروریستی رفتار می‌کنند و نه بخشی از یک ارتش ملی.
بازیگران در سایه
جولانی که پیشینه فرماندهی در القاعده را دارد، دمشق را به ترکیه -که اسرائیل آن را بیش از پیش یک رقیب می‌داند- نزدیک‌تر کرده است. به باور اسرائیل، منافع امنیتی این کشور در ائتلاف با دروزی‌ها و دیگر اقلیت‌های سوریه تأمین می‌شود. ارتش اسرائیل در جریان درگیری‌های اخیر، اهداف نظامی سوریه را در سویدا هدف قرار داد و سپس وزارت دفاع این کشور را در دمشق بمباران کرد. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این عملیات را «اقدامی قاطع» خواند و تأکید کرد نیروهای سوری به عقب‌نشینی از دمشق مجبور شدند. او همچنین وعده داد مناطق نزدیک به مرز اسرائیل را غیرنظامی و از جامعه دروزی حمایت کند؛ رویکردی تازه که هدفش جلوگیری از تهدیدات احتمالی با ایجاد عمق استراتژیک فراتر از مرزهای رسمی اسرائیل است.
ایالات متحده، به عنوان متحد اصلی اسرائیل در منطقه، به حکومت جدید سوریه چندان اعتمادی ندارد و بهبود روابط دست‌کم در کوتاه‌مدت دور از دسترس است. با‌این‌حال، آمریکا که در مهار درگیری‌های سویدا نقش داشت، فعلا روی جولانی برای تثبیت اوضاع و مهار نفوذ ایران و روسیه حساب باز کرده است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، پس از دیدار با جولانی در ریاض، لغو تحریم‌های سوریه را شخصا اعلام کرد؛ اقدامی حیاتی برای احیای اقتصاد بحران‌زده این کشور. همچنین، دولت آمریکا شاخه سابق القاعده به رهبری جولانی را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج کرد.
سال‌ها جنگ داخلی اقتصاد سوریه را ویران کرده؛ تولید ناخالص داخلی این کشور بیش از ۵۰ درصد کاهش یافته و درآمد سرانه کمتر از هزار دلار است. کارشناسان هشدار می‌دهند اگر جولانی نتواند ارتشی فراگیر تشکیل دهد و نیروهای خارجی را از کشور بیرون کند، ثبات سوریه شکننده باقی می‌ماند و خطر سرریز بحران به منطقه و نیاز به مداخله مجدد آمریکا همچنان بالا خواهد بود.
عملیات مشترک بی‌سابقه
در‌حالی‌که تمرکز افکار عمومی بر بحران‌های فرقه‌ای و آینده دولت جدید سوریه بود، صبح جمعه عملیاتی کم‌سابقه نگاه‌ها را متوجه تحولات امنیتی منطقه کرد؛ نیروهای ویژه ارتش آمریکا، در هماهنگی با دستگاه اطلاعاتی دولت جدید سوریه، با یورشی غافلگیرکننده، یکی از مهم‌ترین فرماندهان داعش و دو پسرش را در خاک سوریه از میان بردند. بر‌اساس بیانیه ستاد فرماندهی مرکزی آمریکا (سنتکام)، دیاع زوبع مصلیح الحردانی، به همراه دو پسرش، عبدالله و عبدالرحمن که هر دو از اعضای فعال داعش بودند و تهدیدی جدی برای نیروهای ائتلاف و همچنین دولت جدید سوریه محسوب می‌شدند، در این عملیات کشته شدند. به گفته منابع آگاه، در جریان این یورش، سه کودک و سه زن در محل حضور داشتند، اما آسیبی ندیدند.
گرچه آمریکا در سال‌های اخیر بارها علیه عناصر داعش در سوریه و عراق عملیات انجام داده، اما اغلب این حملات با مشارکت نیروهای متحد یا به شکل حملات هوایی بوده و عملیات زمینی با مشارکت مستقیم ارتش آمریکا و همکاری اطلاعاتی دمشق، پدیده‌ای بی‌سابقه در دوران پس از اسد است.
ژنرال اریک کوریا، فرمانده سنتکام، در بیانیه‌ای تصریح کرد: «ما بی‌وقفه به تعقیب تروریست‌های داعش ادامه خواهیم داد؛ آنها در هیچ نقطه‌ای امن نخواهند بود، نه جایی که می‌خوابند، نه جایی که فعالیت می‌کنند و نه مخفیگاه‌هایشان».
در ماه‌های اخیر، آمریکا حمایت و همکاری با نیروهای سوری و عراقی برای مقابله با داعش را ادامه داده است. فقط در ماه مِی، ارتش آمریکا شش عملیات انجام داد -پنج عملیات در عراق و یک مورد در سوریه- که منجر به کشته‌شدن دو عضو داعش و بازداشت دو نفر دیگر، از جمله یکی از فرماندهان این گروه شد. در ماه مارس نیز آمریکا با یک حمله دقیق هوایی در عراق، عبدالله مکی مصلیح الرفاعی، فرمانده ارشد داعش و رئیس کمیته تفویض اختیارات این گروه را به همراه یکی از همراهانش از میان برد.
پنتاگون در ماه آوریل اعلام کرد با توجه به موفقیت‌ها در تضعیف توان داعش، حدود نیمی از نیروهای آمریکایی را از سوریه خارج می‌کند و شمار نیروها به کمتر از هزار نفر کاهش خواهد یافت.
ابعاد و پیامدهای راهبردی همکاری دمشق و واشنگتن
آنچه این عملیات را بی‌سابقه و شایان تأمل می‌کند، همکاری عملیاتی و اطلاعاتی آشکار میان دولت جدید سوریه و ارتش آمریکا‌ست؛ موضوعی که نه‌تنها پیامی قاطع برای داعش و جریان‌های افراطی دارد، بلکه معادلات منطقه‌ای را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. این نخستین بار است که پس از تغییر قدرت در دمشق، نیروهای آمریکا و دولت جدید سوریه -که پیش‌تر دشمنی و بی‌اعتمادی عمیقی میان آنها وجود داشت- در سطح نظامی و اطلاعاتی چنین همکاری نزدیکی را تجربه می‌کنند.
به باور تحلیلگران، این تحول چند پیام کلیدی برای بازیگران اصلی منطقه دارد: نخست، برای ایران و عراق به عنوان دو حامی عمده محور مقاومت، این پیام واضح است که دولت جدید سوریه راهبرد امنیتی و روابط خارجی خود را به‌شدت تغییر داده و به دنبال بازتعریف جایگاه خود در موازنه قدرت منطقه‌ای است. دوم، ترکیه باید خود را با تحولی جدید مواجه ببیند؛ زیرا نزدیکی دمشق و واشنگتن می‌تواند اهداف آنکارا در شمال سوریه را به چالش بکشد. در نهایت، برای اسرائیل نیز این رویداد نشانه‌ای است که دولت جدید سوریه ضمن تلاش برای مدیریت بحران‌های داخلی و جلب حمایت غرب، برای مبارزه با افراط‌گرایی و تأمین امنیت مرزهایش آماده همکاری با آمریکا شده است.
عملیات اخیر نشان داد دولت جدید دمشق، با وجود همه تنش‌های داخلی و منطقه‌ای، حاضر است برای مقابله با تهدیدات جدی و به‌‌ویژه داعش، وارد همکاری با قدرت‌های غربی شود. این همکاری می‌تواند نشانه‌ای از شکل‌گیری موازنه‌ای جدید در سوریه و منطقه باشد؛ جایی که رقابت و همکاری میان بازیگران اصلی با معادلات سنتی گذشته تفاوتی چشمگیر یافته است.
آخرین اخبار روزنامه را از طریق این لینک پیگیری کنید.
