معضل به تعویق انداختن سربازی دانشجویان

مسئله خدمت سربازی دانشگاهیان سال‌هاست نقل محافل گوناگون است، در پی ادعای علیرضا بیرانوند مبنی بر تحصیل در مقطع دکتری فیزیولوژی، امیرعباس لشکری، رئیس مرکز ورزش و تربیت بدنی دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با ایسنا، با رد ادعای تحصیل بیرانوند در مقطع دکتری گفت: «او تا پایان شهریورماه امسال فرصت دارد از پایان‌نامه خود دفاع کند؛ چراکه مجوز معافیت تحصیلی او در حال پایان است و در نهایت باید به خدمت سربازی برود». این خبر، مسئله ادامه تحصیل به قصد تعویق خدمت سربازی را یادآوری می‌کند؛

امری که سال‌هاست به یکی از معضلات دانشگاهیان تبدیل شده است. به‌جد می‌توان ادعا کرد که عده قابل توجهی از دانشجویان پسر، با نیت به‌تعویق‌انداختن خدمت سربازی، یا استفاده از مزایا و طرح‌های بنیاد نخبگان در مقاطع تحصیلات تکمیلی، وارد دانشگاه می‌شوند یا تحصیل خود را تعمدا طولانی می‌کنند. در دانشگاه‌های دولتی و مقاطع روزانه، به علت مقررات سخت‌گیرانه، تعداد این دانشجویان کمتر است، ولی در دانشگاه‌های غیرانتفاعی، علمی-کاربردی و آزاد اسلامی، این دانشجویان بیشترند؛

اتفاقی که به‌وضوح دارای مفاسد و معایبی برای شخص دانشجو و همچنین برای دانشگاه و نهادهای مرتبط با آن است. مهم‌ترین مفسده این امر برای چنین دانشجویانی، بلاتکلیفی، به‌تعویق‌افتادن و آماده‌نبودن برای زندگی پس از دانشگاه و تحمیل هزینه مالی به دانشجوست؛ چنین افرادی با تداوم غیرضروری حضور در دانشگاه ضمن اینکه هزینه مالی بعضا سنگینی برای پرداخت شهریه و سایر هزینه‌های تحصیلی متحمل می‌شوند، به علت بلاتکلیفی در معرض آسیب‌های روحی و روانی نیز قرار می‌گیرند، علاوه بر آن به علت افزایش بیش از حد مدت تحصیل، آمادگی ورود به بازار کار و زندگی پس از دانشگاه را نیز از دست می‌دهند. درباره دانشجویان مقاطع تحصیلات تکمیلی که بخش مهمی از فرایند تحصیلی‌شان امور پژوهشی است، بی‌انگیزگی و احساس بی‌هدف‌بودن موجب لطمه جدی به فرایند پژوهش و تولید پژوهش‌های بی‌کیفیت، بی‌ارزش و ناکارآمد می‌شود.

علاوه بر دانشجویان، این مسئله برای دانشگاه‌ها نیز معضلاتی ایجاد کرده است؛ مثل تحمیل هزینه‌های یارانه خوابگاه، تغذیه و...، ازدیاد پرونده‌های کمیسیون موارد خاص، پرشدن ظرفیت استادان راهنما و مشاور در مقاطع تحصیلات تکمیلی و بروز بعضی معضلات نادر مثل خودکشی بین دانشجویان.

راه‌حل این معضل را باید در نظرات کارشناسان مربوطه یافت، اما به نظر می‌رسد تجدید نظر جدی در نحوه به‌کارگیری دانش‌آموختگان دانشگاهی، ضروری به نظر می‌رسد، هرچند در این خصوص اقداماتی مثل طرح‌های بنیاد ملی نخبگان انجام شده است و به‌تازگی نیز سیمایی‌صراف، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری اعلام کرده که مجوز جذب مشمولان نظام وظیفه در مقطع پسادکتری از رهبری گرفته شده است، اما این اقدامات موجب دلگرمی دانشجویان نشده و هنوز بسیاری ترجیح می‌دهند تحصیل خود را تا مدت نامعلوم به تعویق بیندازند. ممکن است به‌کارگیری هوشمند و مرتبط با رشته تحصیلی دانش‌آموختگان، به نحوی که موجب کسب سابقه کاری و زمینه‌ساز ورود به بازار کار شود، راهکار مؤثری برای حل این قبیل مسائل باشد.